Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej jasno wskazuje, że obrona Ojczyzny jest obowiązkiem wszystkich obywateli. Aby zdefiniować gotowość społeczeństwa polskiego do przystąpienia do czynnej służby wojskowej, rokrocznie przeprowadzana jest kwalifikacja wojskowa. Co zrobić, gdy otrzymamy wezwanie do stawienia się na komisję wojskową oraz jakie kategorie wojskowe mogą zostać nam przyznane?

Kwalifikacja wojskowa – kiedy się stawić

Wszyscy mężczyźni, którzy w danym roku kalendarzowym kończą 19. rok życia, zobowiązani są do stawienia się na komisji wojskowej, na której przypisane im zostaną określone kategorie wojskowe. Podobny obowiązek spoczywa także na barkach części pań. Do grona kobiet, które winny się stawić na komisji, należą wszystkie absolwentki studiów stacjonarnych i niestacjonarnych, które ukończyły kierunki takie jak: 

  • analityka medyczna,
  • farmacja,
  • lekarski,
  • lekarsko-dentystyczny,
  • pielęgniarstwo,
  • psychologia,
  • ratownictwo medyczne,
  • weterynaria. 

Wśród kobiet, które są zobowiązane do stawienia się przed komisją wojskową znajdują się również absolwentki szkół policealnych, które kształciły się na takich kierunkach jak: 

  • technik farmaceutyczny, 
  • technik weterynarii. 

Osoby, które ukończyły 18. rok życia, a dobrowolnie zgłosiły się do pełnienia ochotniczej służby wojskowej również czeka komisja wojskowa. Kategorie, które mogą zostać im przyznane tożsame są z tymi, które otrzymują osoby po skończeniu 19. roku życia. 

O tym, kiedy należy stawić się na komisji wojskowej, informują specjalne obwieszczenia. Dodatkowo każda osoba, która ma przystąpić do kwalifikacji otrzymuje od wójta, burmistrza lub prezydenta miasta (zależnie od swojego miejsca zamieszkania) imienne wezwanie z datą oraz miejscem, do którego należy się stawić. Za niestawienie się na komisji grozi grzywna lub kara ograniczenia wolności, dlatego aby nie zapomnieć o dniu oraz godzinie kwalifikacji, warto jest zapisać jej datę w grafiku. 

Jakie kategorie wojskowe występują w Polsce?

O zdolności do pełnienia służby wojskowej decyduje w Polsce komisja wojskowa. Kategorie przyznawane są na podstawie ogólnej oceny stanu zdrowia osoby biorącej udział w kwalifikacji i określają jej zdolność do czynnej służby wojskowej. Wyróżniamy: 

  • kategorię wojskową "A", 
  • kategorię wojskową "B",
  • kategorię wojskową "C", 
  • kategorię wojskową "D",
  • kategorię wojskową "E".

Jeśli otrzymana podczas komisji wojskowej kategoria umożliwia podjęcie czynnej służby wojskowej, jednak z jakiś względów nie chcemy stawać się zawodowymi żołnierzami, możemy zgłosić gotowość do przystąpienia do Wojsk Obrony Terytorialnej. Po wstąpieniu w ich szeregi można liczyć na otrzymanie dodatku za gotowość bojową. Dodatkowo jeśli dana osoba jednocześnie pracuje, wówczas pracodawca ma wobec niej określone prawa oraz obowiązki, a i otrzymanie urlopu będzie łatwiejsze niż otrzymanie urlopu przez zawodowego żołnierza. Jeśli zaś to przekonania religijne lub wyznawane zasady moralne stają na przeszkodzie do pełnienia służby wojskowej, wówczas można ubiegać się o odbycie zastępczej służby wojskowej. Również i tym żołnierzom - podobnież jak Wojskom Obrony Terytorialnej - należy się świadczenie pieniężne.

Możliwa jest zmiana kategorii wojskowej. W tym przypadku rozpatruje się dwa warianty. Pierwszy z nich dotyczy zmiany kategorii zdolności do pełnienia czynnej służby wojskowej A lub B na kategorię niższą. Wówczas należy złożyć odpowiedni wniosek za pośrednictwem wojskowego komendanta uzupełnień. Do wniosku załączyć należy zaświadczenie lekarskie orzekające o zmianach, które zaszły w stanie zdrowia danej osoby od dnia wydania ostatniego orzeczenia definiującego kategorię wojskową. Drugi wariant odnosi się do zmiany kategorii zdolności do pełnienia czynnej służby wojskowej D lub E na kategorię wyższą. Zmiana ta wszczynana jest jednakże z ramienia przewodniczącego powiatowej komisji lekarskiej na skutek naruszenia przepisów prawnych podczas określania zdolności do czynnej służby wojskowej. 

Jak napisać wniosek o zmianę kategorii wojskowej? Gotowy wniosek można pobrać z Internetu. Dokument należy edytować tzn. wypisać w nim swoje dane osobowe, a następne wydrukować i złożyć wniosek w siedzibie Wojskowej Komendy Uzupełnień. 

Do czego zobowiązują nas poszczególne kategorie wojskowe?

Przyznanie na komisji wojskowej danej kategorii wiąże się z nałożeniem na daną personę obowiązku pełnienia czynnej służby wojskowej lub też ze zwolnieniem danej osoby z powinności jej odbywania. Podział na kategorie oraz zobowiązania, które są przez nie nakładane są następujące: 

  • kategoria wojskowa "A" - otrzymują ją osoby, które są zdolne do czynnej służby wojskowej. Wiąże się to zatem ze zdolnością odbywania lub pełnienia określonego rodzaju czynnej służby wojskowej. 
  • kategoria wojskowa "B" - przydzielana jest tymczasowo niezdolnym do pełnienia czynnej służby wojskowej. Do czasowej niezdolności zalicza się przemijające upośledzenie ogólnego stanu zdrowia albo ostre lub przewlekłe stany chorobowe. Stany te muszą jednak w okresie do dwudziestu czterech miesięcy od dnia badania rokować odzyskanie zdolności do służby wojskowej. 
  • kategoria wojskowa "C" - dziś kategorii C nie można uzyskać w czasie kwalifikacji wojskowej. W ramach ciekawostki warto wspomnieć, że chociażby w 1938 roku kategorię tę otrzymywali ci, którzy zdolni byli do wzięcia udziału w pospolitym ruszeniu. 
  • kategoria wojskowa "D" - przydzielona jest osobom, które są niezdolne do pełnienia czynnej służby wojskowej, lecz wyłącznie w czasie pokoju. Wyjątek stanowią jednakże niektóre stanowiska służbowe przeznaczone dla terytorialnej służby wojskowej. 
  • kategoria wojskowa "E" - otrzymują ją osoby, które trwale i całkowicie są niezdolne do pełnienia czynnej służby wojskowej. Dotyczy to zarówno czasu pokoju, jak i ogłoszenia mobilizacji oraz czasu wojny. Każdy, kto na kwalifikacji wojskowej otrzyma tę kategorię, nie podlega już żadnemu obowiązkowi wojskowemu. 

Warto wiedzieć, że każda osoba biorąca udział w działaniach zbrojnych, wojnach oraz w walce o niepodległość Polski (bez względu na otrzymaną kategorię wojskową) może otrzymać dodatek kompensacyjny. Świadczenie to przyznawane jest po emerytom, którzy uzyskali status kombatanta. 

Jakie choroby wykluczają nas ze służby wojskowej?

O przypisaniu danej kategorii wojskowej decyduje komisja lekarska. Swojej oceny dokonuje na podstawie badań, a także dokumentacji medycznej oraz wywiadu zebranego z osobą przystępującą do kwalifikacji wojskowej. Na otrzymanie kategorii "A" nie mogą liczyć osoby z otyłością, słabą budową ciała oraz o zbyt niskim lub zbyt wysokim wzroście z jednoczesnym występowaniem zaburzeń proporcjonalności ciała. Przyszły żołnierz nie może cierpieć na choroby skóry, schodzenia naczyń limfatycznych czy choroby związane z węzłami chłonnymi. Kategorii "A" nie otrzyma też osoba, która doznała poważnego urazu czaszki albo mózgu. Zdolności do czynnej służby wojskowej nie otrzymują także osoby, których wada wzroku wynosi powyżej ±3,0 D, mają oczopląs lub są pozbawieni gałki ocznej. Również osoby, które mają problemy ze słuchem mogą nie mieć szansy na "wyższe" kategorie wojskowe. Wykaz chorób uniemożliwiających otrzymanie kategorii "A" jest wielce rozbudowany. Zawarto w nim m.in. cukrzycę, nadciśnienie czy przewlekłe choroby serca. Jest to tylko część zaburzeń i chorób, które mają wpływ na to, jaka zostanie nam przydzielona kategoria wojskowa.