Zastępcza służba wojskowa to rozwiązanie dla osób, których przekonania religijne lub zasady moralne uniemożliwiają służbę wojskową.

Zastępcza służba wojskowa – co to jest? 

Ustawa o obronie Ojczyzny przewiduje sytuacje, kiedy zastosowanie znajduje zastępcza służba wojskowa. Jest ona dedykowana dla wszystkich osób, które podlegają pod obowiązek służby wojskowej, jednak posiadane przez nich przekonania religijne lub wyznawane zasady moralne uniemożliwiają im pełnienie tej służby. Wówczas uzyskanie skierowania i odbycie zastępczej służby wojskowej jest traktowane jako spełnienie powszechnego obowiązku. Służba zastępcza posiada jasno sprecyzowany katalog czynności podlegających wykonaniu i może być sprawowana wyłącznie w państwowych i samorządowych jednostkach organizacyjnych lub publicznych zakładach opieki jak i organizacjach pożytku publicznego.

Bardzo rzadko słyszy się o odbyciu zastępczej służby wojskowej, dlatego wiele osób nie ma pojęciu o jej istnieniu. Czynności, na których opiera się zastępcza służba wojskowa zostały ściśle określone w ustawie o obronie Ojczyzny. Do służby zastępczej odnosi się art. 559 wymienionej ustawy, zgodnie z nim podczas sprawowania służby zastępczej należy wykonywać prace, które umożliwiają ochronę środowiska, ochronę przeciwpożarową, a także ochronę zdrowia. Dodatkowo, w ramach obowiązku można świadczyć pomoc społeczną i opiekę nad osobami posiadającymi niepełnosprawność. W określonych przypadkach zastępcza służba wojskowa dopuszcza również sprawowanie opieki nad osobami bezdomnymi, a także wykonywanie czynności, które odbywają się na rzecz administracji publicznej i wymiarowi sprawiedliwości. 

Zastępcza służba wojskowa stanowi alternatywne rozwiązanie dla osób, które podlegają pod obowiązek służby wojskowej, jednak posiadane przez nie przekonania religijne lub też zasady moralne skutecznie uniemożliwiają pełnienie służby wojskowej. W ten sposób można wypełnić obowiązek wynikający z ustawy bez działań, które odbywałyby się wbrew sobie. 

Osoby, które pełnią służbę zastępczą traktowane są jak Ci, którzy spełniają obowiązek zasadniczej służby wojskowej. Istotne jest, że zastępcza służba wojskowa może  być wykonywana tylko w momencie występowania obowiązku pełnienia zasadniczej służby wojskowej. 

Obowiązkowa służba wojskowa została zawieszona z dniem 1 stycznia 2010 roku, dlatego równolegle został zniesiony obowiązek odbywania służby zastępczej przez osoby, które z powodu osobistych przekonań są kierowane na służbę zastępczą. 

Okres trwania zastępczej służby wojskowej wynosi 18 miesięcy, jednak dla absolwentów szkół wyższych jest on skrócony do 6 miesięcy. 

Zastępcza służba wojskowa a staż pracy – jaki mają wpływ na siebie?

Zasady jakie obowiązują podczas wliczania zastępczej służby wojskowej do stażu pracy zostały ściśle określone w ustawie o służbie zagranicznej. Zależność pomiędzy zastępcza służba wojskowa a staż pracy zostały precyzyjnie określone. Definiuje je art. 36, z którego wynika, że w przypadku gdy:

  • dana osoba podlegająca pod kwalifikację wojskową, która w ciągu 30 dni od momentu zwolnienia ze służby zastępczej powróciła do pracy do pracodawcy, z którym łączył ją stosunek pracy na dzień skierowania do odbycie służby zastępczej, posiada prawo do zaliczenia tej służby do okresu zatrudnienia u przedstawionego pracodawcy. Jednocześnie posiada prawo do korzystania ze wszystkich uprawnień, które stanowią następstwo posiadanego stosunku pracy. 
  • dana osoba nawiązała stosunek pracy w ciągu 30 dni od momentu zwolnienia ze służby zastępczej po raz pierwszy lub u innego pracodawcy, niż u którego była zatrudniona w momencie otrzymania skierowania na służbę. Wówczas czas służby zastępczej zaliczany jest do okresu zatrudnienia, który jest wymagany do uzyskania lub utrzymania uprawnień, które wynikają ze stosunku pracy. 
  • dana osoba rozpoczęła pracę po upływie 30 dni od dnia, w którym została zwolniona ze służby zastępczej, to okres przebywania na tej służbie jest doliczany do okresu zatrudnienia. Ten czas przekłada się na kwestię uzyskania uprawnień związanych z wymiarem urlopu wypoczynkowego, a także kwestii związanej z odprawą pośmiertną i uprawnieniami emerytalno-rentowymi. 

Ustawa przewiduje możliwość uznania zachowania 30-dniowego terminu, jeżeli wystąpiły przyczyny, które usprawiedliwiają jej nieobecność w pracy. Należy pamiętać również, że powyższe aspekty są stosowane, o ile nie mają zastosowania przepisy szczególne, które charakteryzują się przyznaniem korzystniejszych uprawnień. Odnoszą się one także do osób zatrudnionych wojsku, dotyczą m.in. urlopów  żołnierzy.

W konsekwencji odbycie zastępczej służby wojskowej umożliwiło szybsze uzyskanie 26 dni urlopu, a także szybciej można uzyskać nagrodę jubileuszową. Jest to korzystne rozwiązanie, dla zatrudnionych osób, które nie ponoszą negatywnych konsekwencji z wypełniania obowiązku ustawowego. Pracodawca musi odpowiednio kontrolować okresy zatrudnienia pracowników, począwszy od pojedynczych dni pracy m.in. za pomocą Systemu Rejestracji Czasu Pracy. Wówczas łatwiejsze jest wyliczenie wynagrodzenia jak i należnych składek, np. wypadkowej. Równolegle pracodawca powinien być zaznajomiony z obowiązkami wynikającymi z zatrudnienia osób należących do WOT. 

Dodatek do emerytury za służbę wojskową – ile wynosi?

Wiele osób zastanawia się, czy za odbycie służby wojskowej przysługuje dodatek do emerytury za służbę wojskową lub też poprzez doliczenie okresów składkowych lub nieskładkowych. 

Okres, kiedy odbywana była zasadnicza służba wojskowa, nie posiada przełożenia na wartość kapitału początkowego, ponieważ do podstawy wymiaru uwzględnia się wyłącznie przeciętną podstawę wymiaru składki przeznaczonej na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Osoby, które były skierowane na zasadniczą służbę wojskową przez 1999 rokiem nie posiadały odprowadzonej składki, dlatego nie ma to przełożenia na wartość kapitału zakładowego. 

Do emerytury można uzyskać różne dodatki, m.in. dodatek pielęgnacyjny, dodatek kombatancki, dodatek kompensacyjny, dodatek za tajne nauczanie, dodatek weterana poszkodowanego. Dla stulatków przewidziane jest świadczenie honorowe. Niestety, nie jest przewidziany dodatek do emerytury za zasadniczą służbę wojskową jak i dodatek za służbę wojskową w stanie wojennym. 

Dodatek za służbę wojskową w stanie wojennym – czym różni się od obecnej służby?


Służba wojskowa w stanie wojennym traktowana była jako forma represji. W konsekwencji osoby, które były objęte obowiązkiem powszechnej służby wojskowej, a jednocześnie przez rządzących były traktowane jako wrogie były izolowane w oparciu o służbę wojskową. Wówczas te osoby były wcielane do batalionów pracy i specjalnych kampanii, które miały na celu represjonowanie przeciwników politycznych. Równoległe rządzący mogli czerpać korzyści z tytułu niewolniczej pracy osób uwięzionych.

We współczesnych czasach takie sytuacje nie posiadają miejsca. Osoby pełniące służbę nie są poddawane represji przez osoby rządzące, jak i ich poglądy polityczne nie posiadają przełożenia na sposób traktowania przez osoby z wyższych szczebli. Charakter obecnej służby wojskowej nie ma na celu izolowania poszczególnych osób, dlatego jest o wiele lepiej wspominany niż przez osoby, które odbywały ją w stanie wojennym.