Pracownik należący do WOT – jakie są obowiązki wobec pracodawcy?

Wojska Obrony Terytorialnej (WOT) to najmłodsza stażem formacja wojskowa w Polsce. Jej żołnierze, popularnie nazywani terytorialsami, mają za zadanie wpierać i bronić lokalne społeczności na wypadek wojny lub klęski żywiołowej. Służba w WOT w praktyce oznacza udział w odpowiednich szkoleniach i pozostawanie w gotowości na wypadek powołania. Jak wpływa to na możliwość podjęcia stałej pracy i stosunki z pracodawcą?

Pracownik w WOT – czy można pracować i jednocześnie należeć do WOT?

W odróżnieniu od żołnierzy regularnych sił zbrojnych, członkowie WOT mogą łączyć swoją służbę z regularną pracą na etacie poza wojskiem. Według informacji podawanych przez Ministerstwo Obrony Narodowej, ponad połowa terytorialsów to osoby czynne zawodowo. To możliwe dzięki specyficznej formie pełnienia służby. W praktyce członkowie WOT przez większość czasu nie pełnią obowiązków wojskowych, a jedynie pozostają do dyspozycji na wypadek wezwania. W tym okresie nie ma zatem przeszkód, aby mogli normalnie pracować. Pracownikowi przysługują wszystkie te same prawa, jak innym członkom załogi firmy, np. w kwestii korzystania ze zwolnień lekarskich czy funduszu gwarantowanych świadczeń pracowniczych. Jednocześnie, trzeba pamiętać, że służba WOT a praca dla cywili w wojsku to co innego. Terytorialsi są faktycznie żołnierzami i podlegają wezwaniu dowódcy jednostki wojskowej.

Pracownik należący do WOT musi poświęcić czas na obowiązkowe szkolenia, ale najczęściej są organizowane w weekendy, aby nie kolidowały z codziennymi obowiązkami. Z punktu widzenia zatrudniającego, najbardziej kłopotliwą kwestią są okresy, w których pracownik otrzymuje wezwanie do stawienia się, dlatego przepisy dokładnie regulują obowiązki pracodawcy wobec pracownika powołanego do terytorialnej służby wojskowej.

Terytorialsi a pracodawca – jak wygląda ich podział obowiązków?

Podstawowym obowiązkiem wobec członka WOT dla pracodawcy jest umożliwienie stawienia się na służbie we wskazanym miejscu i czasie, na wezwanie dowódcy jednostki obrony terytorialnej. Terytorials może zostać skierowany na kurs oficerski lub szkolenie specjalistyczne. Zgodnie z przepisami ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej i wydanymi do niej rozporządzeniami, na czas trwania szkoleń, pracodawca musi udzielić zwolnienia z pracy.

Urlop na czas szkolenia

Pracownik, który dopiero rozpoczął służbę w Wojsku Obrony Terytorialnej, zostanie wysłany na szkolenie przygotowawcze, prowadzone w trybie ciągłym. To uniemożliwia wykonywanie obowiązków służbowych w firmie, dlatego ustawodawca nałożył obowiązek udzielenia bezpłatnego urlopu na czas trwania takiego szkolenia. Jednocześnie, członek WOT zachowuje wszystkie pozostałe prawa pracownicze. Urlop bezpłatny udzielany na czas szkolenia jest wliczany do jego okresu pracy, co należy uwzględnić, naliczając przysługujący pracownikowi urlop wypoczynkowy.

Obowiązki pracownika

Jakie są obowiązki członka WOT wobec pracodawcy? Żołnierz WOT musi poinformować o dniach pełnienia służby oraz wszelkich zmianach ich terminów. Pracodawca może mieć wgląd w wykaz dni szkoleniowych, czyli szczegółową rozpiskę, przygotowywaną na 30 dni przed rozpoczęciem kolejnego roku kalendarzowego. To ważne, aby umożliwić pracodawcy rozplanowanie grafików w taki sposób, aby przedsiębiorstwo nie ucierpiało na skutek nieobecności członka WOT. Pracownik musi bez zwłoki powiadomić pracodawcę, gdy tylko otrzyma wezwanie na służbę w trybie natychmiastowego stawiennictwa (a pracodawca musi wtedy udzielić bezpłatnego urlopu).

Jak zostać żołnierzem WOT?

Aby dołączyć do szeregów Wojsk Obrony Terytorialnej, trzeba spełnić kilka niezbędnych warunków. Jak zostać żołnierzem WOT? Kandydat (lub kandydatka) do formacji terytorialsów musi:

• posiadać obywatelstwo polskie,
• być pełnoletni/a,
• przedstawić zaświadczenie o niekaralności,
• być zdrowy/a fizycznie i psychicznie, co potwierdzą odpowiednie badania.

Ponadto, potencjalny żołnierz nie może być członkiem innej siły zbrojnej ani posiadać przydziału kryzysowego. Kandydat musi złożyć wniosek w Wojskowej Komisji Uzupełnień, następnie dostarczyć wymagane dokumenty i przygotować się do rozmowy kwalifikacyjnej. Jeżeli etap sprawdzania kandydata wypadnie pomyślnie, odbiera on swoje powołanie i przygotowuje się do szkolenia.

Po przyjęciu do sił obrony terytorialnej żołnierzowi przysługuje uposażenie za każdy dzień pełnionej służby i dodatek za gotowość bojową. Z byciem członkiem tej formacji wiążą się też pewne przywileje. Jednym z nich jest zwrot kosztów dojazdu, jeżeli służba jest pełniona poza miejscem zamieszkania. Innym przykładem są zniżki dla żołnierzy WOT na przejazdy kolejowe (u przewoźników publicznych), w wysokości 78%. Głośna stała się również kwestia rabatu na paliwo przyznanego terytorialnym na stacjach Orlen.

Za wypadek podczas służby żołnierze WOT otrzymują odszkodowanie od wojska, wypłacane z budżetu Ministerstwa Obrony Narodowej. W przypadku wystąpienia choroby, poświadczonego zwolnieniem lekarskim, żołnierzowi przysługują świadczenia na zwykłych warunkach. Wiele osób nurtuje także pytanie, czy służba WOT wlicza się do emerytury. Żołnierze obrony terytorialnej nie korzystają z wojskowych przywilejów emerytalnych. Okres pełnienia służby jest wliczany do ich okresu pracy, od którego uzależnione są uprawnienia pracownicze na takich samych zasadach jak urlop bezpłatny.

Obowiązki pracodawcy wobec pracownika powołanego do terytorialnej służby wojskowej – jakie są?

Relacja terytorialsi a pracodawca jest uregulowana także w kwestii, gdy pracownik zostanie powołany do służby wojskowej. Od dnia, w którym członek WOT otrzyma kartę powołania, aż do dnia zakończenia służby, podlega szczególnej ochronie. Pracodawca nie może w tym czasie rozwiązać z nim umowy o pracę. Ochrona stosunku pracy nie dotyczy tylko sytuacji, gdy istnieją podstawy do zwolnienia dyscyplinarnego lub w przypadku ogłoszenia upadłości firmy bądź likwidacji zakładu pracy. Jeżeli żołnierz był zatrudniony na umowę na okres próbny, a kartę powołania otrzyma przed datą jego zakończenia, to umowa automatycznie zostaje uznana za umowę na czas nieokreślony.

To nie wyczerpuje listy obowiązków pracodawcy wobec powołanego do służby członka WOT. Taki pracownik, po odebraniu powołania powinien otrzymać jednorazową odprawę, w wysokości połowy miesięcznego wynagrodzenia. Jeżeli część pensji pracownika stanowią zmienne składniki np. prowizje od sprzedaży itd., obliczenia należy oprzeć na średniej z ostatnich 3 miesięcy. Odprawa podlega opodatkowaniu tak samo jak pensja.

Pracodawca ma prawo złożyć wniosek o zwrot kosztów, które poniósł na zatrudnienie zastępstwa na czas służby pracownika - żołnierza WOT. Kwota, o jaką przedsiębiorca może wnioskować za każdy dzień nieobecności powołanego pracownika, nie może być wyższa niż 1/21 dwu-i półkrotności przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w sektorze przedsiębiorstw (wskaźnik ogłaszany przez GUS, za okres poprzedzający dzień powołania).

Żołnierz WOT jako pracownik zyskuje dość znaczące przywileje, uzasadniane przez ustawodawcę tym, jakie znaczenie ma służba Wojska Obrony Terytorialnej dla obronności kraju. Pracodawca musi liczyć się z narzuconymi obowiązkami dotyczącymi ochrony pracy i udzielania urlopów, a ze swojej strony ma prawo oczekiwać pełnej informacji o terminach szkoleń i ewentualnym powołaniu.