Czym jest rotacja pracowników i o czym nas informuje?

Rotacja pracowników to nic innego jak odejście z firmy zatrudnionych w określonym czasie. Wyróżnia się dwa rodzaje rotacji: dobrowolną oraz przymusową. Rotacja dobrowolna dotyczy tych pracowników, którzy z własnej woli rezygnują z zatrudnienia w danym miejscu. W pewnym sensie może być ona korzystna dla przedsiębiorstwa, gdyż pozwala wyeliminować tych pracowników, którzy nie posiadają kompetencji do wykonywania konkretnych obowiązków bądź nie potrafią odnaleźć się w strukturach organizacyjnych firmy. Rotacja przymusowa, inaczej niedobrowolna, dotyczy osób, które z jakichś powodów muszą zrezygnować z zatrudnienia, na przykład ze względów zdrowotnych. Z punktu widzenia pracodawcy o wiele trudniej jest zapanować nad rotacją dobrowolną, która może mieć różnorodne przyczyny. W niektórych przypadkach wynika ona z niedopasowania pracownika do danego stanowiska, jednak często jest efektem niewłaściwej polityki, jaką firma prowadzi wobec zatrudnionych. Obecnie z największą rotacją pracowników borykają się dwie branże: gastronomiczna oraz handlowa. Powodem są stosunkowo trudne warunki pracy oraz niskie płace. Zazwyczaj rotacja pracowników jest większa w dużych miastach, gdzie na rynku pracy panuje dobra sytuacja. W mniejszych miejscowościach pracownicy mają większe problemy ze znalezieniem zatrudnienia, zatem nie rezygnują z pracy tak chętnie. Co to znaczy rotacja pracowników dla przedsiębiorstwa? Przede wszystkim związana jest ona z dużymi kosztami, obejmującymi:

  • wdrożenie do pracy,
  • przeprowadzenie szkolenia BHP,
  • przeprowadzenie badań wstępnych,
  • zakup materiałów reklamowych, na przykład ulotek,
  • zakup uniformów pracowniczych.

Szacuje się, że koszt odejścia z pracy jednej osoby wynosi minimum 1000 zł, choć bywa i tak, że wydatki sięgają kilku tysięcy złotych. 

Wskaźnik rotacji pracowników – jak go policzyć?

Rotacja pracowników jest stosunkowo popularnym problemem pracodawców. Jak rozróżnić, kiedy odejścia z firmy są normą, a kiedy rotacja jest zbyt duża? W takim przypadku bardzo pomocny okazuje się wskaźnik rotacji pracowników. Firmy najczęściej korzystają ze wskaźnika ogólnego, jednak warto mieć świadomość, że istnieje nieco więcej ich rodzajów. Jak obliczyć rotację pracowników? Ogólny wzór wygląda następująco:

całkowita liczba pracowników, którzy w danym czasie zrezygnowali z pracy/liczba osób zatrudnionych obecnie w przedsiębiorstwie

Ogólny współczynnik rotacji pracowników może wiele powiedzieć o sytuacji w firmie, jednak nie jest wolny od wad. Zauważmy, że bierze on pod uwagę pracowników odchodzących zarówno dobrowolnie, jak i przymusowo. Niewiele mówi o stażu pracy osób, które zrezygnowały z zatrudnienia. Tego rodzaju wskaźnik nie będzie przydatny w firmach, które większość pracowników zatrudniają sezonowo. Przedsiębiorstwa korzystają też ze zmodyfikowanego, ogólnego wskaźnika rotacji pracowników. Jego wzór wygląda następująco:

całkowita liczba pracowników, którzy w danym czasie zrezygnowali z pracy/przeciętna liczba pracowników zatrudnionych w danym okresie

Kolejną miarą jest tak zwany wskaźnik stabilizacji. Korzysta on z ogólnego wzoru, jednak nie bierze się w nim pod uwagę pracowników, którzy odeszli z pracy po krótkim okresie zatrudnienia. Zwykle przyjmuje się, że pracownik musi przepracować w danym zakładzie minimum rok, aby mógł być wzięty pod uwagę we wskaźniku stabilizacji. Pokazuje on, jak wiele doświadczonych pracowników rezygnuje z pracy w firmie. Innym współczynnikiem jest wskaźnik Rookie, który bierze pod uwagę wyłącznie pracowników, którzy przepracowali mniej niż 2 lata. Wysokie wartości tego wskaźnika, na przykład powyżej 50% świadczą o braku stabilizacji struktur oraz błędach w procesie rekrutacji. Pomocny w obliczaniu rotacji przymusowej okazuje się wskaźnik zwolnień przez pracodawcę. Bierze się w nim pod uwagę wyłącznie zwolnienia przymusowe, które nastąpiły z woli pracodawcy. Przeciwieństwem jest wskaźnik odejść dobrowolnych, który uwzględnia wyłącznie odejścia niezależne od pracodawcy. 

O czym może świadczyć wysoki współczynnik rotacji pracowników?

Przyjmuje się, że im niższy wskaźnik rotacji pracowników, tym stabilniejsza jest sytuacja kadrowa w firmie. Najwartościowsi dla przedsiębiorstwa są bowiem pracownicy wieloletni, wdrożeni w schemat jego funkcjonowania i w swoje obowiązki. Tymczasem w przypadku, gdy rotacja pracowników kształtuje się na wysokim poziomie, firma ponosi bardzo wysokie koszty wymiany personelu. Żaden ze wskaźników nie informuje nas, ile rzeczywiście kosztuje rotacja pracowników, a jedynie jak duża jest skala problemu. Z drugiej strony, wysokie wskaźniki rotacji mogą świadczyć o nieumiejętnie prowadzonej polityce kadrowej. Najczęściej taka sytuacja ma miejsce w firmach, które:

  • nie opracowały własnych schematów wdrażania pracowników w wykonywanie obowiązków,
  • zatrudniają osoby, które nie posiadają odpowiednich kwalifikacji,
  • zatrudniają osoby, które prezentują zbyt dobre kwalifikacje na konkretne stanowisko,
  • nie oferują wynagrodzeń na poziomie rynkowym.

Pracownicy, którzy nie będą zadowoleni z obecnych warunków zatrudnienia, poszukają pracy w innym miejscu, natomiast przedsiębiorstwo będzie borykać się z problemem nadmiernej rotacji.

Jak przeciwdziałać odejściom pracowników?

Wiedząc, co to jest rotacja pracowników i jak ją obliczyć, można zastanowić się, jak przeciwdziałać odejściom z pracy. W tym celu warto rozważyć, jakie mogą być przyczyny rotacji pracowników - czy są to niskie płace, nieodpowiednie warunki pracy, a może nadmiar obowiązków zawodowych? Kluczowe w walce z odejściami pracowników jest wyeliminowanie przyczyn, dla których rezygnują. Pracodawcy mogą też poprawić kilka kwestii związanych z prowadzoną polityką kadrową. Powinni między innymi:

  • unikać złych rekrutacji, w których zatrudniani są nieodpowiedni na dane stanowisko pracownicy,
  • rzetelnie opisywać charakter pracy na danym stanowisku oraz zakres obowiązków,
  • dbać o dobrą atmosferę w miejscu zatrudnienia,
  • organizować szkolenie i kursy zawodowe,
  • zapewnić odpowiednie wdrożenie w wykonywane obowiązki,
  • przestrzegać regulaminów pracy, Kodeksu Pracy i praw pracowników (na przykład prawa do urlopu czy wypłaty za nadgodziny)
  • oferować adekwatne do zakresu obowiązków oraz posiadanych umiejętności wynagrodzenie.

Pracodawcy powinni mieć świadomość, że zapobieganie odejściu pracownikom jest możliwe, jednak nie pozwala całkowicie zredukować liczby zwolnień. Nawet w najlepiej prosperujących firmach pracownicy będą rezygnować z zatrudnienia, zwłaszcza jeśli znajdą korzystniejszą ofertę pracy. Czasami nie jest ona związana z warunkami zatrudnienia czy wynagradzania, na przykład z tym, że nowa firma znajduje się bliżej miejsca zamieszkania pracownika. Niemniej jednak w przedsiębiorstwach, w których wskaźnik rotacji pracowników osiąga wysokie wartości, warto wdrożyć pewne działania naprawcze. Dzięki temu można uniknąć ponoszenia sporych kosztów, jakie związane są z zatrudnianiem nowych pracowników i wdrażaniem ich w obowiązki zawodowe.