Przed podjęciem decyzji o zakończeniu umowy o pracę, pracodawca powinien dokładnie sprawdzić, czy istnieją jakiekolwiek przeszkody uniemożliwiające zwolnienie pracownika. Ważne jest zrozumienie, kiedy i w jakich sytuacjach obowiązują specjalne przepisy z zakresu prawa pracy ograniczające możliwość zwolnienia.

Ochrona przed zwolnieniem pracownika w trakcie choroby

Zgodnie z przepisami nie można rozwiązać za wypowiedzeniem umowy o pracę w czasie trwania umowy, gdy pracownik przebywa na zwolnieniu lekarskim. Oczywiście w takim wypadku ochrona przed zwolnieniem z pracy ma charakter czasowy i obowiązuje do czasu zakończenia okresu zwolnienia lekarskiego. Wyjątek stanowi sytuacja, gdy pracownik przebywa na zwolnieniu lekarskim ponad trzy miesiące, a jego staż pracy u danego pracodawcy jest krótszy niż sześć miesięcy.

Co ważne, ochrona przed wypowiedzeniem umowy o pracę w trakcie choroby nie obowiązuje jeśli pracodawca ogłasza upadłość lub likwiduje swoją firmę. Ochrona przed zwolnieniem nie ma też zastosowania w przypadku konieczności rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika, choćby w przypadku naruszenia obowiązków pracowniczych.

Ochrona przed zwolnieniem w czasie urlopu pracownika

Kolejną sytuacją, kiedy nie można zwolnić pracownika, jest czas, kiedy pracownik przebywa na urlopie, w tym na urlopie wypoczynkowym lub szkoleniowym. Podobnie kwestia wypowiedzenia umowy o pracę wygląda w przypadku usprawiedliwionej nieobecności, na przykład z powodu sprawowania opieki nad dzieckiem. W czasie trwania urlopu lub innej usprawiedliwionej nieobecności pracownika możliwe jest rozwiązanie umowy o pracę jedynie za porozumieniem stron, lub bez wypowiedzenia, gdy są ku temu odpowiednie przesłanki, na przykład ciężkie naruszenie obowiązków pracowniczych.

Ochrona pracownika przed zwolnieniem w czasie urlopu lub usprawiedliwionej nieobecności nie obowiązuje w przypadku upadłości, lub likwidacji pracodawcy, w przypadku zwolnień grupowych, o ile urlop lub usprawiedliwiona nieobecność trwa dłużej niż trzy miesiące, a także w przypadku zwolnień indywidualnych, jeśli urlop lub usprawiedliwiona nieobecność pracownika trwa dłużej niż trzy miesiące, pod warunkiem niezgłoszenia sprzeciwu przez organizacje związkowe. Pracownik nie jest chroniony także wtedy, gdy w czasie usprawiedliwionej nieobecności upłynął okres uprawniający pracodawcę do rozwiązania umowy bez wypowiedzenia i jednocześnie pracodawca przeprowadza w firmie zwolnienia grupowe. Co więcej, nieobecność pracownika z tytułu długotrwałego bezpłatnego urlopu może być jednym z kryteriów typowania pracownika do zwolnienia w ramach zwolnień grupowych.

Ochrona przed zwolnieniem pracownika w ciąży i w czasie urlopów związanych z rodzicielstwem

Pracodawcy muszą wiedzieć, że jednym z przypadków kiedy pracownik ma szczególną ochronę, jest okres ciąży. W czasie ciąży pracownik jest chroniony przed wypowiedzeniem umowy o pracę, przed wypowiedzeniem warunków pracy i płacy, jak również przed rozwiązaniem umowy o pracę. Nawet umowy na czas określony lub na okres próbny przekraczający miesiąc zostają automatycznie przedłużone do dnia porodu. W każdym z tych przypadków ochrona przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem umowy przysługuje pracownicy od czasu stwierdzenia ciąży, przy czym stan ten musi być stwierdzony zaświadczeniem lekarskim. Ochrona przed zwolnieniem pracownika w ciąży nie obowiązuje jedynie w przypadku ogłoszenia upadłości lub likwidacji firmy.

Do przypadków, kiedy pracowników obowiązuje ochrona przed zwolnieniem, jest też czas trwania urlopów związanych z rodzicielstwem. Oznacza to, że nie można zwolnić pracownika, który przebywa na urlopie macierzyńskim lub na urlopie na warunkach urlopu macierzyńskiego, na urlopie ojcowskim i na urlopie rodzicielskim. Podobnie jak w przypadku pracowników w ciąży, tak i tu obowiązuje ochrona przed wypowiedzeniem umowy o pracę, przed wypowiedzeniem warunków pracy i wysokości wynagrodzenia, jak również przed rozwiązaniem umowy o pracę. Ochrona taka nie przysługuje pracownikom tylko w sytuacji, gdy została z nimi zawarta umowa na okres próbny nieprzekraczający miesiąca lub wtedy, gdy pracodawca ogłosi upadłość lub likwidację firmy.

Nieco inne zasady obowiązują w przypadku urlopu wychowawczego. Ochrona przed zwolnieniem obowiązuje do zakończenia urlopu wychowawczego lub przez rok od rozpoczęcia urlopu, jeśli na jego mocy pracownik zawnioskował o obniżenie wymiaru czasu pracy. W tym przypadku również ochrona przed zwolnieniem przestaje obowiązywać w przypadku likwidacji lub upadłości pracodawcy, albo w przypadku rozwiązania umowy bez wypowiedzenia z winy pracownika, czyli wtedy gdy mamy zwolnienie dyscyplinarne, a więc gdy istnieją przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy.

Ochrona przed zwolnieniem pracownika w wieku przedemerytalnym

Zwolnienie z pracy przez pracodawcę nie jest możliwe, gdy pracownicy są w wieku przedemerytalnym, a więc brakuje im nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego. Oznacza to, że nie można rozwiązać umowy za wypowiedzeniem pracownikom, którzy ukończyli 56 lat w przypadku kobiet i 61 lat w przypadku mężczyzn (licząc lata dla powszechnego wieku emerytalnego) lub wcześniej, jeśli pracownik ma prawo do wcześniejszej emerytury. Co do zasady, pracownik w wieku przedemerytalnym jest chroniony także przed wypowiedzeniem warunków pracy i płacy. Naturalnie pracownik nabywa ochronę dopiero pod warunkiem, że jego okres zatrudnienia umożliwia uzyskanie prawa do emerytury, gdy osiągnie wiek emerytalny. Ochrona przed zwolnieniem nie obowiązuje jednak w przypadku ogłoszenia upadłości lub likwidacji firmy. Ochrona nie obowiązuje także wtedy, gdy pracownik uzyska prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. Warto też zaznaczyć, że pracodawca nadal jest uprawniony do rozwiązania stosunku pracy bez wypowiedzenia, między innymi w przypadku zwolnienia z winy pracownika (zwolnienie dyscyplinarne). 

Sprawdź inEwi, czyli nasze rozwiązania, wspierające optymalizację pracy oraz Twój biznes.

Ochrona przed zwolnieniem działaczy związkowych

Ostatnim przypadkiem, kiedy pracowników może obowiązywać ochrona przed zwolnieniem, jest zaangażowanie w działalność związkową. O tym, którzy członkowie organizacji i w jakiej liczbie zostaną objęci ochroną, decyduje związek zawodowy, oczywiście zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa. Oznacza to zatem, że nie wszyscy działacze związkowi są z automatu chronieni przed zwolnieniem. Jeśli organizacja nie wskaże chronionych działaczy, to ochrona będzie przysługiwała przewodniczącemu lub komitetowi założycielskiemu. Ochrona, tak jak i w pozostałych przypadkach nie obowiązuje w przypadku upadłości lub likwidacji firmy, jednak w przeciwieństwie do nich ochrona dotyczy również rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia!

Jak widać, w wielu przypadkach wypowiedzenie umowy o pracę pracownika jest niemożliwe, jeśli podlega on szczególnej ochronie. Rozwiązanie stosunku pracy niezgodnie z przepisami kwalifikuje się do zgłoszenia sprawy do Sądu Pracy, dlatego gdy pracodawca podejmuje decyzję o zwolnieniu pracownika, musi być pewny, że nie istnieją przyczyny niepozwalające rozwiązać umowę o pracę.

Zobacz również:


Zwolnienie ustne – czy obowiązuje?

Zwolnienie dyscyplinarne – jakie są konsekwencje dla pracownika?

Urlop po zwolnieniu dyscyplinarnym – kompendium wiedzy