Kapitał zapasowy a rezerwowy w przedsiębiorstwie

Jednym z najważniejszych ogniw każdego biznesu jest budżet oraz składające się na niego wszelkie fundusze, które są w stanie w sytuacji kryzysu zabezpieczyć interes firmy. W przypadku niektórych form prawnych prowadzenia przedsiębiorstw, przepisy obligują właścicieli lub organy zarządzające do tworzenia specjalnych rezerw kapitałowych. Wszelkie reguły, jakimi należy się w tych okolicznościach kierować, można znaleźć w szczegółowych normach prawnych, w tym między innymi w kodeksie spółek handlowych.

Biznes niejedno ma imię

Istnieje kilka zasadniczych typów przedsiębiorstw. Każdy z nich ma swoje specyficzne cechy, a także uregulowania prawne. Najpopularniejsze to oczywiście jednoosobowa działalność gospodarcza, która jest podstawową i najmniej skomplikowaną formą, jak i bardziej złożone spółki kapitałowe oraz osobowe. Każda z form regulowana jest za pomocą innych przepisów. Pojęciami związanymi ze spółkami są z całą pewnością kapitał zapasowy oraz kapitał rezerwowy. Czym są i jaką odgrywają rolę? Na te i wiele innych pytań odpowiadamy w poniższym tekście.

Kapitał zapasowy a kapitał rezerwowy

Prawo stanowi, że nie wszystkie rodzaje spółek mają obowiązek utworzenia tzw. kapitału zapasowego oraz rezerwowego. Obligatoryjny w przypadku niektórych form prowadzenia biznesu jest za to kapitał zakładowy, przez który należy rozumieć początkowy wkład wspólników. Wszystkie te pojęcia są do siebie bardzo podobne, ale - jak się w praktyce okazuje - tylko z nazwy. Nie można ich bowiem traktować jak synonimów i stosować zamiennie. Figurują one co prawda w dokumentacji firm, ale znaczą coś zgoła innego. Aby dokładnie je porównać, należy w pierwszej kolejności poznać definicję i założenia każdego z nich.

Kapitał zapasowy - co to?

Najprościej pisząc, to składnik kapitału własnego podmiotu gospodarczego, który jest przeznaczony na pokrycie ewentualnych strat finansowych. Kapitał zapasowy jest nazywany także rezerwą finansową. Jego głównym celem jest stabilizowanie działalności przedsiębiorstwa i zapewnienie firmie swoistej ochrony majątkowej. Czy dotyczy to wyłącznie spółek? Niekoniecznie, mogą go bowiem utworzyć także inne podmioty gospodarcze, w tym nawet osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą. W tym przypadku jednak posiadanie kapitału zapasowego nie jest w żaden sposób narzucane ani kontrolowany przez organy państwowe.

Kapitał rezerwowy - co to?

Drugim z pojęć jest kapitał rezerwowy, przez który należy rozumieć część wygospodarowanego zysku, która jest przeznaczona na rozwój spółki i wszelkie inne wydatki. Z kapitału tego może być ponadto uregulowana strata spółki, ale tylko w szczególnych przypadkach. Pełni on więc solidne finansowe zaplecze przedsiębiorstwa. Kto decyduje o wykorzystaniu tych środków? W większości spółek jest to walne zgromadzenie akcjonariuszy, którzy podejmują głosowanie w tej sprawie. Podobnie zresztą, co warto podkreślić, wygląda to przy kapitale zapasowym. W obu przypadkach nie jest konieczne zmienianie treści umowy spółki.

Kapitał zapasowy - szczegółowe uregulowania

Wiemy już, czym charakteryzuje się kapitał zapasowy a rezerwowy. W obu przypadkach istotne jest jednak to, jakich dokładnie przedsiębiorstw to dotyczy. Inaczej kształtuje się bowiem kapitał zapasowy w spółce zoo, a inaczej na przykład kapitał zapasowy w spółce akcyjnej. W pierwszej kolejności zajmijmy się spółką z ograniczoną odpowiedzialnością, która może, ale nie musi posiadać kapitału zapasowego ani rezerwowego. Kodeks spółek handlowych pozostawia spółce dowolność w tej materii. Decyzję podejmują więc sami wspólnicy. Następuje to jeszcze na etapie zawierania umowy spółki lub za pomocą uchwały podjętej przez zgromadzenie wspólników.

Wyjątek potwierdzający regułę

Przepisy wprowadzają jednak jeden wyjątek, w którym posiadanie kapitału zapasowego przez spółkę jest obowiązkowe. Mowa o sytuacji, w której konieczne staje się przelanie tzw. agio, czyli nadwyżki powstałej na skutek nabycia przez jednego z udziałowców udziałów w cenie wyższej niż kwota nominalna. Agio w tym kontekście może zostać wpłacone wyłącznie na kapitał spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. To właśnie w tym aspekcie należy doszukiwać się jednej z zasadniczych różnic między kapitałem zapasowym a rezerwowym. Nadwyżka nie może bowiem trafić na konto drugiego z nich.

Kapitał zapasowy w spółkach akcyjnych

Ten rodzaj spółki jest zobligowany do utworzenia kapitału zapasowego w celu pokrycia przyszłych strat. Przelewa się na niego co najmniej 8% zysku za dany rok obrotowy, ale tylko do momenty, gdy osiągnie on minimum ⅓ wartości kapitału zakładowego firmy. Kapitał tworzony jest więc głównie - jak określają przepisy kodeksu - z nadwyżek z tytułu emisji akcji powyżej ich wartości nominalnej, pozostałej po pokryciu kosztów wydania akcji, jak i dopłaty, która jest regulowana przez akcjonariuszy w zamian za przyznanie szczególnych uprawnień ich dotychczasowym akcjom.

Zmiana kapitału zapasowego

Sytuacja w spółkach zmienia się zazwyczaj dość dynamicznie, dlatego prawo dopuszcza zmiany w samym kapitale zapasowym. Z tym zastrzeżeniem jednak, że jest to możliwe wyłącznie na początku okresu rozliczeniowego. Pisząc o zmianach, mamy na myśli zwiększenie lub zmniejszenie funduszu. Pierwsze z nich następuje z tytułu emisji akcji powyżej wartości nominalnej, podziału zysku - zarówno ustawowo, jak i ponad wymaganą ustawowo minimalną wartość. Zmniejszenie kapitału zapasowego może nastąpić z kolei na skutek zwiększenia kapitału zakładowego, pokrycia straty, z tytułu kosztów emisji akcji przy powstaniu spółki, jak i kosztów organizacyjnych dotyczących połączenia lub przejęcia przedsiębiorstwa. O wszelkich ruchach z tym związanych rozstrzyga walne zgromadzenie wspólników, które niezwłocznie zwołuje zarząd spółki. Sprawę należy traktować priorytetowo, ponieważ kapitały te są jednym z ważniejszych elementów funkcjonowania podmiotu gospodarczego.