Odrzucenie spadku – w jakich sytuacjach jest to korzystne rozwiązanie?

Kiedy odrzucić spadek?

Jeżeli jesteś potencjalnym spadkobiercą, masz zasadniczo trzy możliwości. Pierwsza to przyjęcie spadku wprost. Wówczas dziedziczysz po zmarłym zarówno aktywa, jak i pasywa, czyli pozostawiony majątek, jak również wszelkie niespłacone długi. To rozwiązanie będzie najbardziej korzystne, jeżeli wiesz, że spadkodawca pozostawił po sobie znaczny majątek i nie zostawił długów lub jeżeli zmarły co prawda miał wierzycieli, ale z jakichś powodów chciałbyś ich w całości spłacić.

Druga możliwość to przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Obecnie jest ona zasadą, zatem jeżeli spadkobierca nie złoży oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku, uznaje się, że spadek przyjął właśnie z dobrodziejstwem inwentarza. Jeżeli do takiego przyjęcia spadku doszło w Twojej sytuacji, to co prawda odziedziczysz zarówno pozostawiony majątek, jak i pozostawione długi, jednak Twoja odpowiedzialność za niespłacone wierzytelności ograniczy się jedynie do wartości odziedziczonego majątku. Rozwiązanie to będzie korzystne dla osób, które chciałyby odziedziczyć aktywa, jednak nie chcą przyjmować spadku wprost z uwagi na znaczne długi pozostawione przez spadkodawcę.

Trzecia i zarazem ostatnia opcja, to odrzucenie spadku, polegające na tym, że nie dziedziczy się ani majątku, ani długów. Jak odrzucić spadek? W tym celu należy złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku przed sądem lub przed notariuszem. Odrzucenie spadku przez kilka osób jest możliwe na jednym posiedzeniu sądu lub na jednej wizycie u notariusza, przy czym każda obecna osoba musi złożyć osobne oświadczenie w swoim imieniu. Warto także zauważyć, że jeżeli odrzucisz spadek, to utracisz także prawo do zachowku.

Na marginesie należy zaznaczyć, że dość specyficzna sytuacja ma miejsce w przypadku, kiedy chcesz złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku w imieniu swojego małoletniego dziecka. Tego rodzaju czynność jest bowiem każdorazowo uznawana za przekraczająca zwykły zarząd i dla swojej ważności wymaga zgody sądu. W związku z powyższym nawet w sytuacji, kiedy jesteś przekonany, że spadkodawca nie pozostawił żadnego majątku, za to pozostawił milion złotych długu, to i tak sąd będzie musiał zweryfikować, czy na pewno odrzucenie spadku nie będzie naruszać interesów małoletniego.

W jakiej sytuacji odrzucenie spadku ma sens?

Odrzucenie spadku ma sens przede wszystkim w sytuacji, kiedy spadkodawca pozostawił po sobie długi, przewyższające wartość przedmiotów majątkowych wchodzących w skład spadku. Instytucja ta obecnie jednak straciła nieco na znaczeniu z uwagi na fakt, że zasadą stało się przyjmowanie spadku z dobrodziejstwem inwentarza.

Każdorazowo musisz sam ocenić, jakie rozwiązanie chcesz wykorzystać w swojej konkretnej sprawie. Jeżeli bowiem Twój spadkodawca nie pozostawił po sobie żadnego majątku, ale pozostawił długi, to w przypadku niezłożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku, będziesz odpowiadał za niespłacone wierzytelności do wysokości odziedziczonego majątku. Musisz zatem zdecydować, czy wolisz otrzymać w spadku np. dom i spłacać wierzycieli z bieżących środków, czy też nie otrzymać majątku, ale mieć spokojną głowę. Zarówno w pierwszym, jak i drugim przypadku zasadniczo nic nie zyskasz, ponieważ równowartość odziedziczonego spadku będziesz musiał oddać wierzycielom.

Jeżeli jednak długi są znacznie niższe niż wartość spadku, lepiej będzie jednak przyjąć spadek z dobrodziejstwem inwentarza, bowiem wówczas po Twojej stronie zaistnieje korzyść majątkowa. Pamiętaj także, że w celu złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku musisz uiścić opłatę sądową lub taksę notarialną. Jeżeli zatem spadkodawca nie pozostawił ani majątku, ani długów, to zwyczajnie taniej będzie nie robić nic i nabyć spadek z dobrodziejstwem inwentarza.

W Twoim przypadku nastąpiło już odrzucenie spadku u notariusza? I co dalej?

Kto dziedziczy spadek?

Odrzucenie spadku to czynność, która skutkuje traktowaniem osoby odrzucającej spadek w taki sam sposób, jakby osoba ta nie dożyła otwarcia spadku. Wówczas do kręgu potencjalnych spadkobierców dołączą osoby, które dziedziczyłyby po pierwotnym spadkobiercy.

Odrzucenie spadku - kto dziedziczy? Zgodnie z ustawowymi zasadami dziedziczenia, w pierwszej kolejności będą to dzieci oraz małżonek osoby zmarłej. Jeżeli małżonek zmarłby wcześniej, cały majątek przypadałby dzieciom w częściach równych. Jeżeli dziecko spadkodawcy również nie dożyłoby otwarcia spadku, to przypadający na nie udział przechodzi na jego dzieci, a następnie wnuki. W przypadku nieposiadania dzieci, cały majątek zostałby odziedziczony przez małżonka w zbiegu z rodzicami zmarłego, a w przypadku pozostawania w stanie wolnym - przez rodziców w częściach równych.

Jeżeli jeden z rodziców zmarłego również nie dożył otwarcia spadku, przypadająca na niego część należeć się będzie rodzeństwu spadkodawcy (lub ich dzieciom czy wnukom, jeżeli któreś z rodzeństwa zmarłoby wcześniej). Jeżeli spadkodawca nie pozostawił dzieci, rodziców, rodzeństwa ani dzieci rodzeństwa, to całość spadku przechodzi na jego małżonka. W przypadku niepozostawienia również małżonka, spadek przypadnie dziadkom zmarłego, a jeżeli ci również już nie żyją - udział przypadnie ich zstępnym. W dalszej kolejności majątek może odziedziczyć pasierb zmarłego lub ostatecznie - gmina, w której spadkodawca mieszkał przed śmiercią.

Odrzucenie spadku po terminie – o czym należy pamiętać?

Co do zasady na złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku masz 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedziałeś się o terminie swojego powołania do spadku. Jeżeli wchodzisz w krąg najbliższej rodziny, to dniem tym będzie dzień, w którym dowiedziałeś się o śmierci spadkodawcy. Najczęściej będzie to jednoznaczne z dniem jego śmierci. Istnieje jednak wiele sytuacji, w których można nie wiedzieć nawet o śmierci spadkodawcy, a wchodzić w krąg spadkobierców, chociażby w sytuacji, kiedy stałeś się potencjalnym spadkobiercą wskutek odrzucenia spadku przez bliższych krewnych. Wówczas powinieneś złożyć oświadczenie w terminie 6 miesięcy np. od dnia, w którym sąd powiadomił Cię o takiej sytuacji.

Termin 6-miesięczny jest terminem ustawowym, zatem co do zasady nie można go przedłużyć. Z tego względu odrzucenie spadku po terminie u notariusza nie jest możliwe. Po terminie nie możesz co prawda odrzucić spadku także przed sądem, jednak możesz złożyć oświadczenie o uchyleniu się od przyjęcia spadku. Nie jest to jednak tak proste, jak gdybyś złożyć w terminie oświadczenie o odrzuceniu spadku.

Jeżeli chciałbyś uchylić się od przyjęcia spadku, po pierwsze musiałbyś liczyć się z koniecznością wyznaczenia rozprawy sądowej. Po drugie, musiałbyś udowodnić, że nie złożyłeś w terminie oświadczenia z konkretnych przyczyn, znanych jako wady oświadczenia woli. Zalicza się do nich:

• groźbę (np. ze strony innego spadkobiercy lub osoby trzeciej);
• błąd (nie wiedziałeś, jaki jest stan majątku spadkowego, gdyż od wielu lat nie miałeś żadnego kontaktu ze spadkodawcą i dołożyłeś należytej staranności, aby dowiedzieć się, czy spadkodawca pozostawił jakieś długi).

Znacznie prostsze jest jednak odrzucenie spadku w terminie, dlatego postaraj się nie zwlekać zbyt długo ze złożeniem oświadczenia.