Zatrudnienie emeryta lub rencisty a składki ZUS

Zatrudnianie emerytów lub rencistów może być korzystne tak dla nich samych, jak i dla przedsiębiorców, którzy się na to decydują. To osoby często bardzo doświadczone zawodowo oraz solidne, charakteryzujące się większą lojalnością wobec firmy. Dzięki dodatkowemu zarobkowi mogą poprawić swoją sytuację materialną i wzmocnić poczucie stabilizacji. Ponadto pracowanie służy utrzymywaniu ich sprawności psychicznej i fizycznej, buduje poczucie wspólnoty i więzi oraz podnosi poczucie własnej wartości. Biorąc także pod uwagę niekorzystną tendencję związaną ze starzeniem się polskiego społeczeństwa, zatrudnianie emerytów i rencistów stanie się coraz powszechniejsze.

Zgodnie z prawem emerytów i rencistów zatrudniać można w oparciu o każdy rodzaj umowy. Część z nich jest bardziej, a część mniej opłacalna dla przedsiębiorstw.

Emeryt i rencista, a umowa o pracę

Osoby pozostające w stosunku pracy, czyli pracownicy zatrudnieni na podstawie umowy o pracę, objęci są obowiązkowo ubezpieczeniem emerytalnym i rentowym. Podobnie jest z ubezpieczeniem chorobowym oraz wypadkowym. Okres podlegania im rozpoczyna się w dniu nawiązania stosunku pracy, a kończy razem z jego ustaniem. Stanowi o tym m.in. art. 13 Ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (wraz z późniejszymi zmianami). Pracownicy podlegają również obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego, co reguluje art. 66 Ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 roku o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.

Regulacje te obejmują więc także emerytów i rencistów, którzy zatrudnieni są w oparciu o umowę o pracę. Pracodawca w tym przypadku jest zobowiązany do – standardowego – opłacania składek na ubezpieczenia: emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe i zdrowotne. Obowiązek uiszczania składek ZUS nie jest zależny ani od umownego wymiaru czasu pracy, ani od wysokości osiąganego wynagrodzenia. Jedyny wyjątek stanowią składki na Fundusz Pracy oraz Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych: nie są one opłacane, gdy zatrudniona kobieta (emerytka lub rencistka) ukończyła 55 lat, a mężczyzna – 60 lat.

O fakcie zatrudnienia emeryta lub rencisty należy powiadomić Zakład Ubezpieczeń Społecznych w ciągu 7 dni od nawiązania stosunku pracy, który jest jednoznaczny z powstaniem obowiązku ubezpieczeniowego. Właściwy w tej sytuacji jest druk ZUS ZUA z kodem 01 10 x x (wybrać trzeba odpowiedni kod końcowy).

Rencista lub emeryt a umowa zlecenie

Emeryci i renciści mogą być zatrudniani także na podstawie umów cywilnoprawnych. Umowa zlecenie z emerytem, tak samo jak ta zawarta z rencistą, podlega obowiązkowym składkom na ubezpieczenie emerytalne, rentowe, wypadkowe oraz zdrowotne. Dotyczy to sytuacji, w których umowa zlecenie jest jedynym tytułem do ubezpieczeń. Opłacanie składek na ubezpieczenie chorobowe ma charakter dobrowolny – jest zależne od woli osoby, która zostaje zatrudniona.

Nieco inaczej jest wówczas, gdy emeryt lub rencista pozostaje w stosunku pracy, a dodatkowo zawiera umowę zlecenie. Składki na ubezpieczenie społeczne nie są obowiązkowe, gdy umowa o pracę podpisana z innym płatnikiem składek gwarantuje co najmniej minimalną wysokość wynagrodzenia. W takim przypadku obowiązkowo należy odprowadzać składki wyłącznie na ubezpieczenie zdrowotne. Jeśli umowa zlecenie zawierana jest z własnym pracodawcą, zarobek z tej umowy uznawany jest za przychód, który został uzyskany z istniejącego równocześnie stosunku pracy. Od tego przychodu naliczone zostaną składki na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne.

Ponadto, jeżeli emeryt lub rencista jest zleceniobiorcą kilku różnych firm, składkami objęte muszą być wszystkie umowy, dopóki łącznie nie osiągną one wartości co najmniej minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Jak w przypadku umowy zlecenia wygląda zatrudnienie emeryta a ZUS? Tak, jak w odniesieniu do rencisty. W ciągu 7 dni od powstania obowiązku ubezpieczenia sprawę należy zgłosić do ZUS. Zgłoszenie powinno być opatrzone kodem 04 11 x x na druku ZUS ZUA (gdy osoba podlega zarówno ubezpieczeniom społecznym, jak i zdrowotnym) albo na druku ZUS ZZA (kiedy obowiązkowe jest tylko ubezpieczenie zdrowotne).

Pamiętać warto, że umowa zlecenie (jak i umowa o dzieło) nie gwarantuje pracownikowi przywilejów, które posiadają osoby zatrudnione na podstawie umowy o pracę – objawia się to np. brakiem prawa do urlopu. Kodeks Pracy zakazuje jednak zastępowania umowami cywilnoprawnymi umów o pracę. Zawarcie umowy zlecenia nie powinno być więc równoznaczne z wykonywaniem pracy podobnej do tej, świadczonej na pełnym etacie.

Emeryt lub rencista na umowie o dzieło

Co do zasady, umowy o dzieło nie podlegają obowiązkowemu oskładkowaniu. Od tego rodzaju umowy cywilnoprawnej odprowadzana jest jedynie zaliczka na podatek dochodowy. Wysokość zarobków osiąganych z tytułu umowy o dzieło nie wpływa na świadczenia pobierane przez emeryta czy rencistę. Wobec tego nie ma obowiązku zgłaszania faktu zawarcia umowy do ZUS – ani przez pracodawcę, ani przez pracownika. Bardzo często umowa o dzieło okazuje się najkorzystniejszą formą zatrudnienia tak dla firmy, jak i emeryta lub rencisty.

Inaczej jest jednak w przypadku, gdy umowa o dzieło zawierana jest z własnym pracodawcą. W tej sytuacji przychód z umowy jest podstawą do naliczenia składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne – składki są opłacane tak, jak w odniesieniu do umowy o pracę.

Dodatkowe obowiązki wobec ZUS

Pamiętać należy, iż do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych zgłaszać trzeba nie tylko powstanie obowiązku ubezpieczeniowego wynikającego z zatrudnienia emeryta lub rencisty. Dodatkowo, do końca każdego roku kalendarzowego, ZUS musi zostać powiadomiony przez pracodawcę, zleceniobiorcę oraz innych płatników składek, którzy zatrudniają emerytów i rencistów, o łącznej kwocie przychodów, które zostały osiągnięte przez zatrudnionego. Zwolnieni z tego obowiązku są jedynie płatnicy zatrudniający osoby, które ukończyły powszechny wiek emerytalny.

Czy warto pracować w trakcie emerytury lub renty?

Czy rencista może pracować? Czy pracować może emeryt? Jak najbardziej. Warto jednak zwrócić uwagę na zarobki osiągane przez te osoby – ich wysokość może prowadzić do zmniejszenia lub zawieszenia pobieranych przez nie świadczeń.

Limity dodatkowego wynagrodzenia odnoszą się ściśle do przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za ostatni kwartał kalendarzowy, które jest ogłaszane czterokrotnie w ciągu roku przez Główny Urząd Statystyczny.

Do zmniejszenia emerytury lub renty dochodzi wtedy, gdy dodatkowy zarobek przekracza 70% przeciętnej pensji. Świadczenia zostają wówczas ograniczone o kwotę przekroczenia tego progu, która nie może być wyższa niż kwota maksymalnego zmniejszenia (jest ona ustalana w trakcie waloryzacji). Jeśli wynagrodzenie przekracza poziom 130% przeciętnego wynagrodzenia, świadczenia zostają zawieszone.

Wyjątek stanowią jedynie osoby, które pobierają rentę inwalidy wojennego (i renty rodzinne po tym inwalidzie) lub rentę inwalidy wojskowego, gdy niezdolność do pracy powstała w wyniku służby wojskowej (i renty rodzinne po tymże inwalidzie, jeśli do śmierci doszło ze względu na służbę wojskową). Świadczenia nie zostaną również zmniejszone lub zawieszone wobec osób, które osiągnęły powszechny wiek emerytalny, ustalany indywidualnie. Te grupy mogą dodatkowo zarobkować bez ograniczeń.