Zatrudnienie emeryta lub rencisty a składki ZUS

Zatrudnianie emerytów lub rencistów może być korzystne tak dla nich samych, jak i dla przedsiębiorców, którzy się na to decydują. To osoby często bardzo doświadczone zawodowo oraz solidne, charakteryzujące się większą lojalnością wobec firmy. Dzięki dodatkowemu zarobkowi mogą poprawić swoją sytuację materialną i wzmocnić poczucie stabilizacji. Ponadto pracowanie służy utrzymywaniu ich sprawności psychicznej i fizycznej, buduje poczucie wspólnoty i więzi oraz podnosi poczucie własnej wartości. Biorąc także pod uwagę niekorzystną tendencję związaną ze starzeniem się polskiego społeczeństwa, zatrudnianie emerytów i rencistów stanie się coraz powszechniejsze.

Zgodnie z prawem emerytów i rencistów zatrudniać można w oparciu o każdy rodzaj umowy. Część z nich jest bardziej, a część mniej opłacalna dla przedsiębiorstw.

Emeryt i rencista, a umowa o pracę

Osoby pozostające w stosunku pracy, czyli pracownicy zatrudnieni na podstawie umowy o pracę, objęci są obowiązkowo ubezpieczeniem emerytalnym i rentowym. Podobnie jest z ubezpieczeniem chorobowym oraz wypadkowym. Okres podlegania im rozpoczyna się w dniu nawiązania stosunku pracy, a kończy razem z jego ustaniem. Stanowi o tym m.in. art. 13 Ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (wraz z późniejszymi zmianami). Pracownicy podlegają również obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego, co reguluje art. 66 Ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 roku o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.

Regulacje te obejmują więc także emerytów i rencistów, którzy zatrudnieni są w oparciu o umowę o pracę. Pracodawca w tym przypadku jest zobowiązany do – standardowego – opłacania składek na ubezpieczenia: emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe i zdrowotne. Obowiązek uiszczania składek ZUS nie jest zależny ani od umownego wymiaru czasu pracy, ani od wysokości osiąganego wynagrodzenia. Jedyny wyjątek stanowią składki na Fundusz Pracy oraz Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych: nie są one opłacane, gdy zatrudniona osoba (niezależnie od płci) ukończyła wiek emerytalny (60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn).

O fakcie zatrudnienia emeryta lub rencisty należy powiadomić Zakład Ubezpieczeń Społecznych w ciągu 7 dni od nawiązania stosunku pracy, który jest jednoznaczny z powstaniem obowiązku ubezpieczeniowego. Właściwy w tej sytuacji jest druk ZUS ZUA z kodem 01 10 x x (wybrać trzeba odpowiedni kod końcowy). Dodatkowo, należy zgłosić wszelkie zmiany w danych identyfikacyjnych pracownika, a także zawiadomić o rozwiązaniu stosunku pracy.

Rencista lub emeryt a umowa zlecenie

Emeryci i renciści mogą być zatrudniani na podstawie umowy zlecenia. Umowa zlecenie z emerytem lub rencistą podlega obowiązkowym składkom na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, wypadkowe oraz zdrowotne, jeśli jest to jedyny tytuł do ubezpieczeń. Składka na ubezpieczenie chorobowe jest dobrowolna – zależy od decyzji osoby zatrudnionej.

W przypadku, gdy emeryt lub rencista jest już zatrudniony na podstawie umowy o pracę, a dodatkowo zawiera umowę zlecenie, składki na ubezpieczenie społeczne nie są obowiązkowe, o ile wynagrodzenie z umowy o pracę zapewnia co najmniej minimalną wysokość wynagrodzenia. Wówczas składki należy opłacać jedynie na ubezpieczenie zdrowotne. Jeśli umowa zlecenie zawierana jest z własnym pracodawcą, przychód z tej umowy traktowany jest jak przychód z istniejącego stosunku pracy i od tego przychodu odprowadzane są składki na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne.

Jeśli emeryt lub rencista zawiera umowy zlecenia z różnymi firmami, składkami objęte muszą być wszystkie umowy, dopóki ich łączna kwota nie przekroczy minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Jeżeli chodzi o zgłoszenie umowy zlecenia do ZUS, obowiązek ten należy dopełnić w ciągu 7 dni od powstania obowiązku ubezpieczeniowego. Należy złożyć odpowiednie zgłoszenie na formularzu ZUS ZUA (jeśli osoba podlega zarówno ubezpieczeniom społecznym, jak i zdrowotnym) lub ZUS ZZA (jeśli obowiązkowe jest tylko ubezpieczenie zdrowotne).

Warto pamiętać, że umowa zlecenie (jak i umowa o dzieło) nie daje pracownikowi przywilejów, które przysługują osobom zatrudnionym na podstawie umowy o pracę, np. prawa do urlopu. Kodeks pracy zabrania zastępowania umów o pracę umowami cywilnoprawnymi. Umowa zlecenie nie powinna być więc stosowana do wykonywania pracy, która przypomina pracę na pełnym etacie.

Emeryt lub rencista na umowie o dzieło

Umowy o dzieło co do zasady nie podlegają obowiązkowi oskładkowania. Jedynie zaliczka na podatek dochodowy jest pobierana od wynagrodzenia. Wysokość zarobków z umowy o dzieło nie wpływa na świadczenia emerytalne czy rentowe. Dlatego nie ma obowiązku zgłaszania takiej umowy do ZUS.

Jednakże, jeśli umowa o dzieło jest zawierana z własnym pracodawcą, przychód z tej umowy stanowi podstawę do naliczenia składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne, tak jak w przypadku umowy o pracę.

Dodatkowe obowiązki wobec ZUS

Do końca każdego roku kalendarzowego pracodawca, zleceniobiorca i inni płatnicy składek, którzy zatrudniają emerytów i rencistów, muszą zgłosić ZUS łączną kwotę przychodów, które osiągnął zatrudniony. Obowiązek ten nie dotyczy płatników, którzy zatrudniają osoby, które ukończyły powszechny wiek emerytalny.

Czy warto pracować w trakcie emerytury lub renty?

Rencista i emeryt mogą pracować, ale warto pamiętać, że wysokość ich zarobków może wpłynąć na zmniejszenie lub zawieszenie świadczeń. Limity zarobków zależą od przeciętnego wynagrodzenia w danym kwartale, ogłaszanego przez Główny Urząd Statystyczny.

Jeśli zarobki przekroczą 70% przeciętnego wynagrodzenia, świadczenia emerytalne lub rentowe będą pomniejszone o kwotę przekroczenia. Maksymalne zmniejszenie jest ustalane corocznie podczas waloryzacji. W przypadku, gdy wynagrodzenie przekroczy 130% przeciętnej pensji, świadczenia zostaną zawieszone.

Jednak osoby pobierające rentę inwalidy wojennego (lub renty rodzinne po takim inwalidzie) oraz renty inwalidy wojskowego, które doznały niezdolności do pracy w wyniku służby wojskowej, są zwolnione z ograniczeń dotyczących zarobków. W przypadku tych osób nie ma wpływu na świadczenia wysokość dodatkowego dochodu. Osoby, które osiągnęły powszechny wiek emerytalny, również mogą dodatkowo zarabiać bez ograniczeń.