Najczęstsze przypadki naruszania doby pracowniczej

W jaki sposób oblicza się czas doby pracowniczej?

Czas doby pracowniczej został ujęty szczegółowo w przepisach nowelizacji Kodeksu Pracy, które weszły w życie dnia 14 listopada 2003 roku. W myśl tych regulacji (art.128 §3 pkt 1) doba pracownicza są to kolejne 24 godziny, liczone od momentu rozpoczęcia pracy przez pracownika na podstawie obowiązującego go rozkładu pracy. Przepisy, określające dobę pracowniczą traktują o czasie pracy, który powinien zostać respektowany w czasie dwudziestu czterech godzin oraz o czasie przerwy pomiędzy zakończeniem dnia pracy, a rozpoczęciem kolejnego. W myśl obowiązujących przepisów czas doby pracowniczej w ciągu dwudziestu czterech godzin zegarowych nie powinien przekroczyć trzynastu godzin (osiem godzin podstawowego czasu pracy i maksymalnie pięć nadgodzin), aby zapewnić pracownikowi czas nieprzerwanego odpoczynku od obowiązków zawodowych na poziomie jedenastu godzin w ciągu doby.

Doba pracownicza - definicja według obowiązującego Kodeksu Pracy

W art. 128 § 3 pkt 1 znajduje się zapis, w myśl którego przez dobę pracowniczą należy rozumieć 24 kolejne godziny, poczynając od godziny, w której pracownik rozpoczyna pracę zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy.

Czas pracy i doba pracownicza - Kodeks Pracy

Koniecznie należy zaznaczyć, że podstawowa długość czasu pracy w ciągu doby to ośmiogodzinny dzień pracy z co najmniej piętnastominutową przerwą, wliczaną do czasu pracy. Godziny, które w ciągu doby pracowniczej są przepracowane ponad ośmiogodzinny dzień pracy są liczone jako godziny nadliczbowe (nadgodziny). Z tego względu pięć maksymalnie godzin pracy dodatkowo w ciągu doby musi zostać rozliczona zgodnie z przepisami, warunkującymi dodatek finansowy za pracę w godzinach nadliczbowych. Naruszenie doby pracowniczej odbywa się, jeżeli kolejny dzień pracy rozpocznie się przed upływem doby od momentu rozpoczęcia czasu pracy w dobie poprzedzającej. Może to zostać ujęte jako przekroczenie doby pracowniczej.

Naruszenie doby pracowniczej - przykład

Pracownik biurowy, który zatrudniony jest w systemie ośmiogodzinnego dnia pracy na pięć dni w tygodniu, co łącznie daje 40 godzin pracy tygodniowo od poniedziałku do piątku w godzinach od 7.00 do 15.00 nie może na polecenie przełożonego pojawić się w pracy w środku tygodnia na 6.30, by wykonać dodatkowe obowiązki. Jeśli następuje wyższa konieczność wypełnienia dodatkowych obowiązków, pracownik powinien dodatkowe pół godziny wpisać jako nadgodziny dnia poprzedniego, doliczając je do ośmiogodzinnego dnia pracy i rozliczając dodatkowo. Praca, która rozpoczęłaby się wcześniej niż dobę przed upływem czasu rozpoczęcia poprzedniego dnia pracy byłaby traktowana jako naruszenie doby pracowniczej. By temu przeciwdziałać, konieczna jest regularna rejestracja czasu pracy.

Elastyczne godziny pracy a wymogi dotyczące doby pracowniczej

W przypadku nienormowanego czasu pracy oraz wtedy, gdy grafik pracy jest elastyczny mogą zdarzyć się trudności, związane z przestrzeganiem przepisów czasu pracy w dobie pracowniczej. Złamanie doby pracowniczej może odbyć się w sytuacji, gdy pracownik odbył dodatkowe pięć godzin nadliczbowych i mimo to pracuje dłużej lub przychodzi na kolejną zmianę przed upływem wymaganych co najmniej jedenastu godzin przerwy. Inaczej sytuacja wygląda wtedy, gdy mówimy o systemie przerywanego czasu pracy.

Ruchomy czas pracy, a doba pracownicza

Ruchomy czas pracy może być pracą w systemie przerywanym. Według obowiązujących przepisów (art.139 Kodeksu Pracy) system, który polega na pracy według „z góry ustalonego rozkładu przewidującego nie więcej niż jedną przerwę w ciągu doby, trwającą nie dłużej niż 5 godzin" jest systemem pracy przerywanym, który może być wyjście w sytuacji konieczności naruszenia czasu doby pracowniczej. Przerwy nie wlicza się do czasu pracy, jednak jest ona rozliczana w wysokości połowy przysługującej stawki godzinowej za każdą godzinę przestoju.

System przerywanego czasu pracy, a doba pracownicza - przykład

Przykładem ruchomego i przerywanego czasu pracy może być praca aktora teatralnego, który tej samej doby dwukrotnie musi pojawić się w gmachu teatru. Aktor przed południem pojawia się na próbach do spektaklu, które zajmują kilka godzin. Po ich zakończeniu następuje przerwa w czasie pracy na okres kilku godzin, nie dłużej niż pięciogodzinna. Aktor teoretycznie nie wykonuje obowiązków, jednak nie może oddalić się znacznie od miejsca pracy i wykonywać rekreacji nieograniczonej czasowo. Musi w czasie nie dłuższym niż pięć godzin ponownie stawić się w budynku teatru, by odegrać swoją rolę w przedstawieniu.

Czy nadgodziny naruszają dobę pracowniczą?

Stosowanie nadgodzin pracowniczych może być wynikiem nagłego zapotrzebowania, lecz nie powinno być sposobem na zapełnienie luk kadrowych w zakładach pracy. Jeśli pojawia się konieczność zrealizowania nadgodzin, możliwe są one po ośmiogodzinnym dniu pracy w czasie nie dłuższym niż pięć godzin. Są dodatkowo płatne, a czas pracy w ciągu doby pracowniczej nie może przekroczyć trzynastu godzin pracy ciągłej z zagwarantowanymi przerwami oraz co najmniej jedenastogodzinnego wypoczynku od pracy w ciągu doby ciągle.

Zbyt dużo nadgodzin w ciągu doby? Wyjątki, które nie naruszają zasady - przykład

Wyjątkiem od zasady maksymalnie trzynastogodzinnej pracy ciągłej w czasie doby pracowniczej są akcje ratownicze, prowadzone w celu ocalenia życia i zdrowia ludzi, ochrony mienia i środowiska oraz przy usuwaniu awarii. Tryb pracy, w którym następuje dwukrotne rozpoczęcie obowiązków zawodowych w ciągu jednej doby pracowniczej jest zgodny z przepisami tyko w razie wyżej wymienionych sytuacji oraz w trybie pracy przerywanej. W sytuacji, gdy pracodawca stosuje taki system przy zwiększonej ilości zamówień lub zmniejszeniu ilości zatrudnionych osób następuje naruszenie doby pracowniczej.

Podsumowując, co to jest doba pracownicza należy podkreślić, że jest to dwudziestoczterogodzinny okres czasu pracy, w którym pracownik tylko raz może rozpocząć prace, która nie powinna trwać dłużej w trybie ciągłym niż osiem godzin, a w przypadku nadgodzin, godzin trzynaście z jedenastogodzinnym okresem odpoczynku.