Ageizm – na czym polega ten rodzaj dyskryminacji w pracy?

Ageizm to pojęcie mało znane w Polsce. Niemniej jednak dyskryminacja ze względu na wiek jest dość częstym zjawiskiem. Osoby starsze jeszcze kilka dekad temu cieszyły się dużym uznaniem wśród ludzi. Do dziś istnieją na świecie społeczności, gdzie osoby w sędziwym wieku cieszą się dużym poważaniem ze względu na doświadczenie życiowe. Obecnie dyskryminacja w pracy ze względu na wiek to problem wielu osób. Przyjrzyjmy się temu bliżej – kogo dotyczy ageizm oraz jak przeciwdziałać?

Ageizm – co to?

Słowo ageizm pochodzi od angielskiego słowa age – wiek. Możemy także spotkać się ze słowem wiekizm. Twórcą tego pojęcia jest Robert Butler – szef instytutu ds. Starzenia i Starości. Pierwszy raz zostało ono użyte w 1969 roku. Robert Butler zwrócił uwagę na to, że w społeczeństwie tworzą się stereotypy związane z ludźmi w starszym wieku, które prowadzą do dyskryminacji osób starszych na wielu płaszczyznach.

Ageizm bardzo często ma miejsce na rynku pracy – podobnie jak dyskryminacja płciowa. Osoby w średnim wieku, które mają nie tylko odpowiednie wykształcenie, ale i ogromne doświadczenie zawodowe oraz życiowe, często nie są postrzegane przez pracodawców jako atrakcyjni pracownicy. Poszukiwania pracy w średnim oraz podeszłym wieku to nie jedyny problem. W momencie, gdy osoby takie znajdą zatrudnienie, mogą spotkać się z dezaprobatą wśród młodszych kolegów. Możliwy jest wówczas mobbing w miejscu pracy wynikający z wieku ofiary mobbingu.

Ageizm i dyskryminacja ze względu na wiek mają miejsce nie tylko na rynku pracy. Mamy z nimi do czynienia również w życiu prywatnym. Coraz częściej osoby starsze nie mają prawa głosu w sprawach ważnych dla rodziny. Usuwają się w cień lub są „spychane na bok” przez własne dzieci oraz wnuki. Problem dotyczy zarówno osób żyjących we wspólnym gospodarstwie domowych, jak i osób żyjących „na swoim”.

Jako społeczeństwo nie wypadamy lepiej. Dyskryminacja ze względu na wiek jest widoczna niemalże na każdym kroku. Urzędy, różnego rodzaju instytucje oraz środki komunikacji często nie są przystosowane do obsługi oraz przyjmowania osób starszych – czasami mniej sprawnych (fizycznie oraz umysłowo). Jest to co prawda kolejny, krzywdzący stereotyp – nie każda starsza osoba jest mniej sprawna. Należy być jednak świadomym tego, że wykluczenie społeczne prowadzi go pogorszenia się zdrowia fizycznego oraz psychicznego starszych osób. To z kolei sprawia, że przyjęte stereotypy stają się prawdziwe.

Brak ciekawych ofert dla osób starszych, jeśli chodzi o spędzanie wolnego czasu oraz rozwijanie swoich pasji to kolejny dowód na to, że ageizm na dobre zagościł w naszym kraju. Co gorsze, często nawet nie dostrzegamy tego problemu uważając, że miejsce osoby starszej jest w domu. Izolujemy ludzi starszych od reszty społeczeństwa. Wykorzystujemy ich dobre serce, szczodrość oraz pracowitość. Seniorzy padają często ofiarą oszustów, ale i zwykłych firm, które np. dają im do podpisania umowy napisane niezrozumiałym językiem. Wystarczy spojrzeć na ceny w sklepie – często podawane są one w nieprzejrzysty sposób. Trudno oprzeć się wrażeniu, że są to celowe działania.

Czy ageizm to mobbing?

Ageizm i dyskryminacja ze względu na wiek w pracy oraz w życiu prywatnym może przyjąć formę mobbingu. Dyskryminacja oraz uprzedzenia do starszego pracownika lub kolegi z pracy mogą prowadzić do celowych działań mających na celu m.in.:

• negatywny wpływ na pozycję danej osoby w firmie;
• podważenie kompetencji doświadczonej osoby;
• pogorszenie relacji z pracownikami oraz przełożonym;
• pogorszenie się komunikacji między ofiarą mobbingu, a pozostałymi pracownikami firmy.

Mobbing w miejscu pracy może prowadzić do tego, że ofiara mobbingu będzie zniechęcona do dalszej pracy w danej firmie. Jednocześnie ze względu na wiek oraz obniżenie poczucia własnej wartości spowodowane dyskryminacją oraz mobbingiem nie będzie ona broniła się przed mobberem. Osoba w średnim oraz zaawansowanym wieku może również obawiać się, że nie znajdzie gdzie indziej pracy.

Mobing w pracy – także ze względu na wiek, może mieć negatywny wpływ na zdrowie ofiary mobbera. Najczęstsze schorzenia to:

• depresja;
• wypalenie zawodowe;
• bezsenność;
• nerwica;
• podwyższone ciśnienie;
• różnego rodzaju objawy psychosomatyczne tj. ból głowy, ból mięśni.

Dlatego niezwykle ważne jest to, aby nie być biernym, gdy staniemy się ofiarą mobbingu lub gdy czujemy się dyskryminowani. Niestety o ile mobbing w pracy często jesteśmy w stanie udowodnić, o tyle jest to niezwykle trudne w przypadku dyskryminacji.

Jak przeciwdziałać ageizmowi?

Ageizm i dyskryminacja ze względu wiek w pracy powinna być hamowana w zalążku przez kierownictwo. Niezwykle ważna jest integracja zespołu. Pracodawca powinien budować zespoły, w których znajdują się osoby z każdej grupy wiekowej. W ten sposób każdy będzie miał swój własny wkład – w zależności od umiejętności oraz doświadczenia i nie będą widoczne dysproporcje w umiejętnościach poszczególnych osób.

Młodzi ludzie mogą wnieść np. wiedzę dotyczącą nowości technicznych oraz informatycznych. Z kolei osoby w średnim wieku dysponują ogromną wiedzą zdobywaną przez lata – związaną z branżą oraz działalnością firmy. Różnorodne zdolności oraz umiejętności poszczególnych grup wiekowych to kapitał firmy, który powinien uwzględniać grafik pracy.

Pracodawca oraz pracownicy powinni zwracać uwagę na to, co ma do zaoferowania starsza osoba z doświadczeniem, a nie jakie są jej wady. Niemniej jednak na tematy związane ze starością warto rozmawiać. Jeśli zaobserwujemy niepokojące zmiany w efektywności konkretnego pracownika, nie powinniśmy ich bagatelizować.

Warto wówczas zastanowić się, jak można wspomóc taką osobę. Czasami warto zmienić zakres obowiązków np. wydzielając osobę, która zajmie się sprawami zajmującymi doświadczonemu pracownikowi zbyt dużo czasu. Dzięki temu będzie mógł on zajmować się tym, co robi najlepiej. Znacznie ograniczy to stres w pracy wynikający z obowiązków sprawiających trudności starszej osobie.

Podobnie jest w życiu prywatnym. Przede wszystkim musimy zdać sobie sprawę z tego, że ageizm ma miejsce. Przywykliśmy do tego, że starsi ludzie usuwają się w cień, żyją życiem własnych dzieci oraz wnuków. Często nie dostrzegamy tego, że osoby starsze również mają prawo do szczęśliwego życia, do rozwijania swoich pasji, do nauki oraz do podróżowania.

Czasami uważamy, że powinni oni zrezygnować z pracy, by zrobić miejsce młodym ludziom lub pomóc nam w wychowaniu dzieci. Oczekujemy od nich opieki nad naszymi dziećmi licząc na to, że dobre słowo wystarczy za ich pracę. Nie liczymy się z tym, że osoby starsze również chciałyby móc się spotkać ze znajomymi czy też wziąć udział w ciekawym kursie.

Zwalczanie ageizmu musimy zacząć od uświadomienia sobie, że ludzie starsi mają prawo do własnego życia. Powinniśmy stworzyć im do tego odpowiednie warunki, wspierać oraz motywować. Ważna jest także integracja młodego oraz starszego pokolenia. Wyjście z babcią do kina czy na basen powinno być czymś zupełnie normalnym. Porzućmy myślenie, że pewnych rzeczy w średnim oraz zaawansowanym wieku nie wypada robić. Wiek to nie liczba, lecz stan umysłu oraz ducha. Czasami sami się ograniczamy – nie potrzebujemy do tego otoczenia.

Gdzie zgłosić ageizm?

Ageizm i dyskryminacja ze względu na wiek ma negatywne skutki, które są szczególnie widoczne w wysokorozwiniętych krajach. Skutki ageizmu to m.in.:

• pogorszenie stanu zdrowia;
• pogorszenie jakości życia;
• samotność;
• niepewność finansowa;
• przedwczesna śmierć.

Dlatego powinniśmy być wyczuleni na wszelkie przejawy dyskryminacji ze względu na wiek – ale nie tylko. Gdzie można zgłosić dyskryminację z powodu wieku? Osoby poszkodowane powinny skierować sprawę do sądu. Warto zaznaczyć, że sprawę możemy skierować do sądu nie tylko wówczas, gdy miejsce ma mobbing w pracy, ale także gdy miejsce ma dyskryminacja w pracy za względu na wiek oraz ageizm – także w życiu prywatnym.

Każdy człowiek ma bowiem prawo do godnego oraz szczęśliwego życia. Również osoby w średnim oraz zaawansowanym wieku mają prawo do pracy, leczenia (osoby starsze często są ignorowane przez lekarzy słowami, że ich choroby są czymś normalnym w ich wieku – tymczasem stary, nie zawsze znaczy chory), kształcenia oraz korzystania z wielu usług, które są kierowane głównie do ludzi młodych.

Czas pandemii pokazał nam, jak olbrzymim problemem jest ageizm w naszym społeczeństwie. W momencie, gdy brakowało łóżek oraz sprzętu medycznego w szpitalach, często to właśnie osoby starsze – postrzegane jako kruche oraz słabe, były „spisywane na straty”. Tak nieetyczne postępowanie w XXI wieku zostało przyjęte przez większość społeczeństwa, jak coś normalnego. Jest to doskonały dowód (aczkolwiek niezwykle drastyczny) na to, jak postrzegamy starość oraz jak ogromny jest problemem, przed którym stoimy. Zmiany w naszym podejściu do osób starszych nie podążają bowiem w dobrym kierunku.