Czym jest osobowość prawna?

W świecie przedsiębiorczości i nie tylko bardzo często mówi się o tym, że któryś z podmiotów posiada osobowość prawną. Wiele osób wciąż nie rozumie istoty tego pojęcia. Tymczasem warto wiedzieć, z czym się ono wiąże, jakie skutki prawne wywodzi się z tego faktu i wreszcie kto oraz na jakich zasadach nabywa osobowość prawną. Właśnie na te i wiele innych ważnych pytań odpowiadamy w poniższym artykule.

Każdy przedsiębiorca powinien posiadać choćby podstawową wiedzę na temat przepisów prawnych regulujących prowadzenie biznesu w naszym kraju. Nie jest to jednak takie proste, ponieważ ustawodawca co rusz dokonuje znacznych nowelizacji dotyczących działania podmiotów gospodarczych na polskim rynku. Z tego powodu warto być na bieżąco z treścią aktów prawnych i poznać zasadnicze pojęcia w nich zawarte.

Formy działalności gospodarczej w Polsce

Z każdym kolejnym rokiem w naszym kraju zarejestrowanych jest coraz więcej przedsiębiorstw. W obecnych czasach założenie własnej firmy nie jest niczym skomplikowanym, a ogromnym plusem jest liczba możliwych form prowadzenia biznesu. Najpopularniejszą z nich jest jednoosobowa działalność gospodarcza, dzięki której można spróbować swoich sił w interesach, a jednocześnie pracować na własny rachunek i zatrudniać inne osoby. Popularne są także wszelkiego rodzaju spółki prawa handlowego, w tym w szczególności spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Czy wszystkie te przedsiębiorstwa posiadają jednak osobowość prawna? Sprawdźmy!

Osobowość prawna – co to?

Zanim skupimy się na tym, czy każda z form może posiadać osobowość prawną, warto odpowiedź na pytanie, czym ta osobowość właściwie jest. Co to jest osobowość prawna - to pytanie pada bowiem niezwykle często i to także w gronie doświadczonych przedsiębiorców. Jak się okazuje, osobowość prawna to najprościej tłumacząc zdolność osób prawnych do bycia podmiotem praw oraz obowiązków, a także dokonywania we własnym imieniu czynności, które powodują skutki prawne.

Osobowość prawna a przepisy

Jednoosobowa działalność gospodarcza lub spółka z osobowością prawną? Pojęcie to nie jest zdefiniowane w przepisach polskiego prawa, co nieco utrudnia dokładne wyjaśnienie jego istoty. Można powiedzieć, że instytucja osobowości prawnej wykrystalizowała się na przestrzeni lat w obrocie prawnym i gospodarczym nieco samoistnie i stała się jednym z kluczowych elementów, jeśli chodzi o możliwość prowadzenia własnego biznesu. Bez osobowości prawnej osoba prawna nie mogłaby bowiem w pełni funkcjonować, zawierać umów, stać się częścią obrotu gospodarczego. Mimo braku legalnej definicji, w aktach prawnych co rusz znajdujemy jednak pojęcie osobowości prawnej. Wiele osób myli jednak osobowość prawna a zdolność prawna, ale wątek ten rozwiniemy w dalszej części materiału.

Powstanie osobowości prawnej – kiedy ma miejsce?

Chwilę powstania osobowości prawnej reguluje Kodeks cywilny. W artykule 37. tego aktu prawnego znajduje informację, że jednostka organizacyjna uzyskuje osobowość prawną w momencie wpisu do właściwego rejestru. W przypadku spółek mamy więc do czynienia z wpisem do Krajowego Rejestru Sądowego, w którym muszą być zarejestrowane wszystkie osoby prawne. Kto posiada osobowość prawną? Przede wszystkim spółki kapitałowe (akcyjna, z ograniczoną odpowiedzialnością), ale także spółdzielnie, jednostki samorządu terytorialnego, wyższe uczelnie, partie polityczne, a nawet kościoły czy legalnie powołane do życia inne organizacje wyznaniowe. Osobowość posiada także Skarb Państwa, który na mocy artykułu 34. Kodeksu cywilnego jest szczególną osobą prawną.

Osoba prawna - cechy charakterystyczne

Jeśli mówimy o osobach prawnych, którym przyznana jest wspomniana już osobowość prawna, można wyróżnić kilka zasadniczych cech takiego bytu gospodarczego. Przede wszystkim osoba prawna posiada reprezentujące ją na zewnątrz i działające w jej ramach organy. Jest to podstawowy element strukturalny, a każdy z organów posiada stosowne kompetencje i może podejmować określone czynności prawne. Poza tym, bardzo ważna jest sama struktura organizacyjna takiego podmiotu oraz posiadany przez niego majątek, dzięki któremu może uczestniczyć w obrocie gospodarczym. Osoba prawna powstaje zazwyczaj poprzez wydanie aktu władzy państwowej, uzyskanie zezwolenia np. koncesji, ale najczęściej poprzez spełnienie warunków formalnych zawartych w stosownych ustawach.

Brak osobowości prawnej - co warto wiedzieć?

Istnieją oczywiście podmioty prawne, które mimo swojego działania nie mogą uzyskać osobowości prawnej, ponieważ nie przewidują tego przepisy. W tym kontekście mówimy o tak zwanych ułomnych osobach prawnych, to znaczy jednostkach, którym została przyznana wyłącznie zdolność prawna. Na liście takich podmiotów znajdziemy między innymi spółki kapitałowe w organizacji, jednostki budżetowe, wspólnoty mieszkaniowe, a także wszelkie spółki osobowe, czyli spółkę jawną, partnerską, komandytową oraz komandytowo-akcyjną. Mimo braku osobowości prawnej podmioty te w praktycznym wymiarze traktuje się niemal identycznie jak osoby prawne i zakres ich działania regulują dokładnie te same przepisy.

Czym jest zdolność prawna osoby prawnej?

Zdolność prawna a osobowość prawna - wiele osób myli oba te pojęcia lub traktuje je jako synonimy. Jak się jednak okazuje, w praktyce są to dwa odrębne obszary, choć ściśle ze sobą związane i niejako jeden z nich wynika z drugiego. Zdolność prawna jest bowiem swoistym wyrazem osobowości prawnej. Osobowość ma więc szerszy charakter, a zdolność można rozumieć jako wspomnianą już możliwość bycia podmiotem posiadającym prawa i obowiązki, który w pełni może z tego korzystać i swoim działaniem wywoływać skutki prawne.

Zdolność do czynności prawnych - co to takiego?

Jeszcze jednym pojęciem, o którym warto na tej płaszczyźnie wspomnieć, jest zdolność do czynności prawnych. Jest ona również bardzo często mylona ze zdolnością lub osobowością prawną, a tymczasem jest to zupełnie inna konstrukcja prawna. Zdolność do czynności prawnych to możliwość nabywania praw i zaciągania zobowiązań poprzez dokonywanie określonych czynności prawnych. Ma ona szczególne znaczenie przede wszystkim jeśli mówimy o osobach fizycznych, które nie prowadzą działalności gospodarczej.