Osoba współpracująca – kim jest? Jak rozliczać ZUS?

Takim mianem określamy zazwyczaj zatrudnionych w tym samym zakładzie pracy. Jednak co mówi na ten temat prawo? Jak rozliczać ZUS od osób współpracujących?

Kim jest osoba współpracująca?

Osoba współpracująca w kontekście prawa niesie ze sobą inne znaczenie, niż to, z którym spotykamy się na co dzień w mowie potocznej. Informacje na ten temat zostały zawarte w ustawie z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. 1998 Nr 137 poz. 887). Przeglądając ten dokument, w art. 8 ust. 11 znajdziemy wyjaśnienie, kim jest osoba współpracująca definicja. Jeden z warunków, który musi zostać spełniony, to pobyt we wspólnym gospodarstwie domowym. Dlatego też bardzo często dotyczy to działalności pozarolniczych. Jednak do takich podmiotów można zaliczyć również zleceniobiorcę oraz osobę fizyczną spełniającą następujące kryteria:

• działalność gospodarcza założona po raz pierwszy,
• wznowiona działalność gospodarcza nie krócej niż 60 miesięcy od jej zawieszenia lub zakończenia,
• niewykonywanie czynności na rzecz byłego pracodawcy zatrudniającego tę osobę w bieżącym lub ubiegłym roku kalendarzowym.

To, czy ktoś pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym, będzie ustalone na podstawie adresu zameldowania, budżetu domowego oraz współpracy w codziennych obowiązkach. Należy pamiętać także o drugim warunku. Jest nim współpraca przy prowadzeniu działalności, wykonywaniu umowy agencyjnej lub zlecenia. Dodatkowo osoba współpracująca powinna działać na rzecz czy też w imieniu przedsiębiorstwa, a także być zaangażowanym. Po trzecie musi to być osoba spowinowacona lub spokrewniona znajdująca się na poniższej liście:

• małżonek,
• dzieci własne,
• dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione,
• rodziców,
• osoby przysposabiające,
• macochę i ojczyma.

Wyjątkiem są osoby, które zostały zatrudnione na podstawie umowę o pracę w drodze przygotowania zawodowego.

Osoba współpracująca a ZUS

Warto wiedzieć, jak w takiej sytuacji wygląda obowiązek ubezpieczeniowy. Czy osoba współpracująca podlega oskładkowaniu? Zgodnie z zapisami w wyżej wymienionej ustawie (Dz. U. 1998 Nr 137 poz. 887) art.13 ust.5, należy liczyć się z obligatoryjnymi wpłatami następujących składek: emerytalnej, rentowej, chorobowej oraz wypadkowej. Taki obowiązek powstaje od pierwszego dnia współpracy w ramach pozarolniczej działalności, umowy agencyjnej lub zlecenia, a także z osobami fizycznymi spełniającymi wyżej wymienione warunki.

Osoba współpracująca ZUS – kto opłaca?

Jak już wspomnieliśmy, osoba współpracująca podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu. Jednak kto powinien wnieść odpowiednie opłaty? Wszystko zależy od tego, o którą składkę chodzi. Poniżej prezentujemy zestawienie:

• Osoba współpracująca ze zleceniobiorcami – składka emerytalna dzielona jest na równe części między ubezpieczonego i płatnika. Natomiast w przypadku ubezpieczenia rentowego 1.5% kwoty pokrywają ubezpieczeni, a do płatników należy obowiązek opłacenia pozostałych 6.5%. Składka chorobowa leży po stronie ubezpieczonego. Z kolei płatnicy pokrywają w całości ubezpieczenie wypadkowe.
• Osoba współpracująca z właścicielami pozarolniczej działalności oraz osobami fizycznymi spełniającymi wspomniane na początku warunki – składki emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe finansują w pełni z własnych środków prowadzący pozarolniczą działalność oraz osoby fizyczne.

Nieodpłatne zatrudnienie małżonka jako osoby współpracującej

Nieodpłatna pomoc w prowadzeniu działalności gospodarczej zdarza się najczęściej w przypadku małżonków. Z reguły w takiej sytuacji nie podpisuje się żadnej umowy w formie pisemnej. Jednak nie zwalnia to z obowiązku ubezpieczenia. Małżonek godzi się na pracę w gospodarstwie ustnie. Oznacza to, że została zawarta umowa dorozumiana. Zachodzi ona również, kiedy poprzez swoje działania obie strony wykazują wolę współpracy. Składki, jakim podlega osoba współpracująca, powinny być takie same jak przedsiębiorcy. Warto pamiętać, że małżonek nie może korzystać z preferencyjnych warunków oskładkowania. W przypadku gdy osoba współpracująca nieodpłatnie posiada również status pracownika z tytułu umowy o pracę, występuje zwolnienie z obowiązku ubezpieczenia. Jednak musi zostać spełniony warunek otrzymywania co najmniej minimalnego wynagrodzenia oraz opłacania składek przez pracodawcę.

Czy można zawrzeć umowę o dzieło ze współmałżonkiem?

Jeżeli chodzi o zawarcie umowy o dzieło ze współmałżonkiem, przedsiębiorca ma prawo zatrudnić go na takich samych warunkach jak w przypadku każdego innego pracownika. Istnieje możliwość nawiązania stosunku pracy lub współpracy na podstawie umowy cywilnoprawnej. Jednak z reguły jest to nieopłacalne dla właściciela działalności gospodarczej. Jak już wspomnieliśmy, nie ma on możliwości skorzystania ze składek na preferencyjnych warunkach. W takiej sytuacji obowiązują zarówno ubezpieczenie społeczne, jak i zdrowotne. Z kolei ich wysokość ustala się tak samo jak dla przedsiębiorcy prowadzącego swoją działalność od co najmniej dwóch lat, co oznacza brak ulg. Kwotę składek oblicza się od wartości nie niższej niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego.