Składki ZUS dla początkujących przedsiębiorców

Zakładanie jednoosobowych działalności gospodarczych staje się w Polsce coraz popularniejsze. Trudno się temu dziwić – w ten sposób sami jesteśmy swoimi szefami. Samodzielnie ustalamy godziny pracy, wyznaczamy kierunki swojego działania, zakres obowiązków, zlecenia. Przede wszystkim też pracujemy na siebie: jeśli tego nie robimy, nie zarabiamy. Nasze dochody zależne są od naszego zaangażowania, a zyski mogą być nieograniczone – takich warunków nie zapewni nam żadna umowa o pracę. Elastyczność, szansa na samorealizację, możliwość zwiększenia swoich zarobków: to cechy, które zachęcają do stania się przedsiębiorcą.

Czy warto zostać przedsiębiorcą?

Kolejnymi zachętami są również formalności, których należy dopełnić. Założenie działalności gospodarczej trwać może zaledwie kilkanaście minut. Wystarczy wypełnić formularz CEIDG-1, poprzez który dokonuje się wpisu do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej. Wniosek można uzupełnić przez Internet, a następnie podpisać w dowolnym urzędzie gminy. Jest to także jednoznaczne ze zgłoszeniem do Głównego Urzędu Statystycznego wniosku o REGON, do Urzędu Skarbowego – o NIP, może także uprościć rejestrację w ZUS.

Dalsze korzyści mogą wynikać z wybranej formy opodatkowania. Do wyboru są cztery, zależne od rodzaju działalności, którą prowadzi przedsiębiorca, oraz wielkości osiąganych przychodów. Rozliczanie na zasadach ogólnych oznacza opodatkowanie zgodne ze skalą 18% i 32% (decydują o tym uzyskiwane w ciągu roku zyski). W tej sytuacji prowadzić należy Książkę Przychodów i Rozchodów, która jest prostym i czytelnym zestawieniem przychodów i ponoszonych kosztów, przedstawianych w rozbiciu na ogólne kategorie. Jest to sposób szczególnie korzystny, gdy dochody nie przekraczają 85 tys. zł rocznie, a prowadzona działalność wymaga poniesienia wielu kosztów. Dzięki temu typowi rozliczania można również korzystać z takich ulg i przywilejów, jak ulga prorodzinna oraz kwota wolna od podatku. Drugim rozwiązaniem jest wybór podatku liniowego, równego 19%, który również wyliczany jest na podstawie prowadzonej Książki Przychodów i Rozchodów. Co prawda ten rodzaj kalkulacji uniemożliwia korzystanie z ulg zapewnianych przez zasady ogólne, opłaca się jednak, gdy dochody znacznie przekraczają próg 85 tys. zł.

Przedsiębiorcy rozliczać mogą także ryczałt od przychodów ewidencjonowanych – jest on płacony procentowo, proporcjonalnie od przychodu. Oprocentowanie jest zależne od wykonywanych usług i wynosić może od 3% do 20%. Podstawa opodatkowania nie może być obniżona o koszty prowadzenia działalności (wyjątkiem są wolne zawody), w tym przypadku nie ma też obowiązku prowadzenia Książki. Ostatnią możliwością jest prowadzenie karty podatkowej, na podstawie której płacona jest zawsze stała kwota podatku. Dotyczy ona jednak wybranych rodzajów działalności – nie wszyscy przedsiębiorcy mogą z tego sposobu rozliczania skorzystać. Zmiany formy opodatkowania można dokonać jedynie w kolejnym roku podatkowym – wyboru należy dokonać zawsze do 20 stycznia.

Ponadto osoby zakładające działalność mogą zdecydować, kiedy chcą podatki płacić – comiesięcznie lub raz na kwartał (tej możliwości nie daje prowadzenie karty podatkowej). Z kwartalnych zaliczek skorzystać mogą tylko przedsiębiorcy, którzy rozpoczynają swoją działalność w danym roku i tzw. mali podatnicy. Wybór kwartalnego rozliczenia jest możliwy po złożeniu właściwego oświadczenia do Urzędu Skarbowego w terminie do 20 lutego danego roku.

Jednoosobowa działalność gospodarcza – ZUS

Pewne ułatwienia dla początkujących przedsiębiorców przygotował również Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Pierwszym z nich jest to, że wraz z wnioskiem o zarejestrowanie działalności gospodarczej (CEIDG-1) dokonywane jest zgłoszenie przedsiębiorcy jako płatnika do ZUS. Zakład następnie, na podstawie danych z organu ewidencyjnego, sam sporządza zgłoszenie jako płatnika składek ZUS ZFA, informację o rachunkach bankowych jako płatnika składek ZUS ZBA oraz informację o miejscu prowadzenia działalności ZUS ZAA. Aktualizacje danych również przeprowadzane są przez ZUS automatyczne, po ich zmianach we wpisie do ewidencji – przedsiębiorca nie musi więc się tym zajmować.

Wraz z wnioskiem CEIDG-1 dokonać można jednocześnie zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych i do ubezpieczenia zdrowotnego lub wyłącznie do ubezpieczenia zdrowotnego, zgłoszenia członków rodziny do ubezpieczenia zdrowotnego oraz zgłoszenia zmiany danych. Takie rozwiązanie funkcjonuje od 20 maja 2017 roku. Skorzystanie z niego oznacza, iż pracodawca samodzielnie do ZUS zgłosić musi tylko swoich pracowników oraz członków ich rodzin – w terminie do 7 dni od dnia zatrudnienia.

Jeśli zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego nie zostało dokonane równocześnie z wpisem do ewidencji, do ZUS złożyć należy druki: ZUS ZUA (gdy przedsiębiorca zgłasza się zarówno do ubezpieczenia społecznego, jak i zdrowotnego) lub ZUS ZZA (kiedy przedsiębiorca zgłasza się tylko do ubezpieczenia zdrowotnego) oraz ZUS ZCNA (jeśli do ubezpieczenia zdrowotnego zgłaszany jest także członek rodziny). Dokument ZUS ZUA złożyć należy, jeśli prowadzona działalność stanowi jedyny tytuł do ubezpieczenia. Jeżeli początkujący przedsiębiorca jest jednocześnie zatrudniony i osiąga z tego tytułu co najmniej minimalne wynagrodzenie, wystarczające będzie złożenie druku ZUS ZZA, chociaż dobrowolnie można opłacać również składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe. Podleganie ubezpieczeniu chorobowemu, w przypadku prowadzenia własnej działalności, jest zawsze dobrowolne. Zgłoszenia dokonać trzeba w ciągu 7 dni od dnia rozpoczęcia swojej działalności.

Warto również pamiętać, iż dokumenty można składać w formie tradycyjnej, papierowej (w placówkach ZUS, za pośrednictwem poczty lub kuriera) lub elektronicznej, korzystając z programu Płatnik lub e-Płatnik.

Działalność gospodarcza – ZUS: składki

Składki ZUS dla rozpoczynających działalność obliczane są na preferencyjnych warunkach. Skorzystać mogą z nich jednak wyłącznie płatnicy, którzy nie prowadzili w ciągu ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych działalności. Obniżony ZUS przysługuje więc przede wszystkim osobom, które zakładają pierwszą firmę. Wyjątkiem są jednak działalności, które świadczą usługi na rzecz byłego pracodawcy, u którego początkujący przedsiębiorca był zatrudniony w oparciu o umowę o pracę w roku założenia działalności lub w poprzednim roku – w takiej sytuacji nie można skorzystać z niższych składek. Obniżka ta przysługuje przez pierwsze pełne 24 miesiące kalendarzowe, liczone od dnia rozpoczęcia działalności. Tego okresu nie wydłuża zawieszenie prowadzenia firmy.

W tym przypadku składki na ubezpieczenie społeczne obliczane są od kwoty zadeklarowanej, która nie może być niższa od 30% minimalnego wynagrodzenia. Preferencyjnym warunkom nie podlega składka ubezpieczenia zdrowotnego, obliczana na ogólnych zasadach (od kwoty zadeklarowanej, która nie może być niższa od 75% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia osiąganego w sektorze przedsiębiorstw w IV kwartale ubiegłego roku, włącznie z wypłatami z zysku). W trakcie opłacania niskich składek ZUS, składki na Fundusz Pracy nie są opłacane (należy je opłacać, gdy prowadzona działalność nie stanowi jedynego tytułu do ubezpieczeń).

W 2023 roku zadeklarowana kwota podstawy wymiaru składek nie może być niższa niż 1047 zł (jest to kwota równa 30% minimalnego wynagrodzenia z 2023 roku). Oznacza to, że poszczególne składki wynoszą: 204,37 zł (19,52%) na ubezpieczenie społeczne; 83,76 zł (8%) na ubezpieczenie rentowe; 26,65 zł (2,45%) na ubezpieczenie chorobowe oraz 62,82 zł (1,8%) na ubezpieczenie wypadkowe. Podstawą wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne w 2023 roku jest kwota nie niższa niż 3769,20 zł, co oznacza, że składka ta wynosi 314,10 (9%). Łącznie składki na ubezpieczenia społeczne oraz zdrowotne (przy uwzględnieniu dobrowolnej składki na ubezpieczenie chorobowe) w 2023 roku wynoszą więc dla początkującego przedsiębiorcy 691,70 zł.

Przedsiębiorcy, którzy z preferencyjnych warunków korzystać już nie mogą, uiszczają natomiast składki obliczane od kwoty 4161 zł (to 60% przewidywanego przeciętnego wynagrodzenia w ciągu miesiąca). Oznacza to, iż składki w 2023 roku wynoszą: 812,23 zł (19,52%) na ubezpieczenie emerytalne; 332,88 zł (8%) na ubezpieczenie rentowe; 101,94 zł (2,45%) na ubezpieczenie chorobowe oraz 74,90 zł (1,8%) na ubezpieczenie wypadkowe. Do tego doliczyć należy składkę na ubezpieczenie zdrowotne (374,49 zł, czyli 9%) oraz składkę na Fundusz Pracy (101,95 zł, czyli 2,45%). Oznacza to, iż łączne składki tzw. dużego ZUS wynoszą 1798 zł.

Składki przez osoby prowadzące jednoosobową działalność gospodarczą opłacane muszą być do 10. dnia następnego miesiąca. Przedsiębiorca zgłaszający do ubezpieczeń także inne osoby, składki musi regulować do 15. dnia kolejnego miesiąca.