Przedawnienie składek ZUS – kiedy jest możliwe?

Nieopłacanie składek ZUS a przedawnienie jest często kwestią niezrozumiałą dla płatników składek. Przedsiębiorca prowadzący działalność gospodarczą jest zobowiązany dla opłacania składek z racji ubezpieczenia społecznego (składki społeczne: emerytalna, rentowa i wypadkowa ) oraz ubezpieczenia zdrowotnego (składka zdrowotna). Istnieje również ubezpieczenia chorobowe, dobrowolne, którego opłacanie jest możliwe na wniosek złożony przez ubezpieczonego. Dlatego moment rejestracji firmy w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej jest również dniem rejestracji firmy w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych, jako płatnika składek. Bez znaczenia jest tu fakt prowadzenia działalności jednoosobowo czy ze współpracownikami lub pracownikami. Opłacanie składek jest obowiązkiem płatnika, a zaprzestanie wywiązywania się z obowiązku niesie ze sobą konsekwencje.

Formalności związane z zaległościami wobec ZUS-u są regulowane przez Ustawę o systemie ubezpieczeń społecznych z dnia 13 października 1998 roku. Należności związane z zaległościami wobec ZUS-u, które powstały w okresie od 1 stycznia 2003 roku do 1 stycznia 2012 roku ulegają przedawnieniu po upływie 10 lat. W 2011 roku dokonano zmian, dzięki którym od dnia 1 stycznia 2012 roku okres przedawnienia składek należnych wynosi 5 lat, okres ten liczy się od dnia, w którym składki te stały się wymagalne.  

Jednak, mimo upływu czasu składki należne dla Zakładu Ubezpieczeń Społecznych mogą nie ulec przedawnieniu ze względu na możliwość przerwania lub zawieszenia okresu przedawnienia. Dlatego sam upływ czasu wymagalnego do przedawnienia, nie przesądza o tym, że tego doszło. Przedawnienie składek ZUS może zostać przerwane, w chwili zaistnienia jakiegoś zdarzenia. Po nastaniu tego zdarzenia przedawnienie to zaczyna bieg od nowa. Dopiero ogłoszenie upadłości może przerwać bieg terminu przedawnienia, który zaczyna być liczony na nowo od dnia następnego po uprawomocnieniu się postanowienia bądź zakończeniu postępowania upadłościowego, bądź jego umorzeniu. 

Niepłacenie składek ZUS może być również przyczyną zawieszenia terminu ich przedawnienia. Następuje:

  • od dnia zawarcia umowy o rozłożenie na raty zaległości bądź odroczeniu terminu płatności tych zaległości;
  • od dnia pierwszej czynności, która prowadzi do wyegzekwowania zaległości składkowych od dnia zakończenia postępowania egzekucyjnego;
  • jeśli wydanie decyzji jest zależne od rozstrzygnięcia wstępnego zagadnienia przez sąd lub inny organ, wtedy termin zawieszenia  trwa od dnia, w jakim decyzja organu stała się ostateczna bądź doszło do uprawomocnienia się orzeczenia sądu, jednak nie dłużej niż przez dwa lata;
  • od dnia zgonu spadkodawcy do dnia, w którym dojdzie do uprawomocnienia się decyzji sądu o stwierdzeniu nabycia spadku bądź zarejestrowaniu aktu poświadczenia dziedziczenia, jednak nie dłużej niż dwa lata od śmierci spadkodawcy.

Czynności egzekucyjne zawieszają bieg przedawnienia, a dokładnie doręczenie upomnienia, za którym inną inne działania Zakładu Ubezpieczeń Społecznych np. wystawienie tytułu wykonawczego oraz skierowaniu go do egzekucji. Jednak przesłanie samego upomnienia bez dokonania innych czynności przez ZUS, nie sprawia, że następuje zawieszenie biegu przedawnienia należności składek.

Przedawnienie składek ZUS podstawa prawna - Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych (Ustawa o sus - art. 24).

Czy można dokonać zawieszenia składek ZUS?

Jedyną możliwością zawieszenia składek należnych ZUS jest zawieszenie działalności gospodarczej. Na czas zawieszania firmy płatnik składek zostaje wyrejestrowany z ubezpieczeń, dzięki temu nie ma obowiązku opłacania składek. 

W przypadku problemów z płatnościami składek i nie możliwości pozyskania funduszu na ich uregulowanie istnieje możliwość złożenia wniosku o odroczeniu terminu płatności składek. Wniosek ten może być złożony przez każdego płatnika lub jego pełnomocnika, czyli osobę posiadającą pisemne upoważnienie płatnika składek. Zakład Ubezpieczeń Społecznych może przesunąć termin płatności należnych składek oraz zrezygnować z naliczania odsetek. Konieczne jest jednak podpisanie umowy z ZUS i wywiązanie się z niej. Dzięki temu składki te można opłacić później, a nowy termin zostanie ustalony przez ZUS w umowie. W sytuacji nie wywiązania się z warunków określonych w umowie zostaje ona zerwana w trybie natychmiastowym. Płatnik składek musi jak najszybciej uregulować należne składki wraz z odsetkami za zwłokę. Konieczne może okazać się również poniesienie kosztów egzekucyjnych i upomnień. 

Składki, które mogą zostać odroczone to te opłacane na:

  • Ubezpieczenie społeczne (składka emerytalna, rentowa, wypadkowa oraz dobrowolna chorobowa),
  • Ubezpieczenie zdrowotne (składka zdrowotna);
  • Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych;
  • Fundusz Pracy;
  • Fundusz Emerytur Pomostowych.

Co istotne, odroczenie to może dotyczyć jedynie składek bieżących bądź przyszłych, co do których termin płatności jeszcze nie upłynął. Dlatego wniosek powinien być złożony najpóźniej w dniu, w którym przypada termin płatności. Płatnik po uzyskanej zgodzie ZUS-u na odroczenie terminu płatności będzie musiał jedynie zapłacić opłatę prolongacyjną, bez konieczności zapłaty odsetek. Opłata ta wynosi 50% stawki należnych odsetek za zwłokę w dniu podpisywania umowy. Jest ona naliczana od dnia następnego po terminie płatności składek do dnia tego odroczenia. 

Złożenie wniosku o odroczenie terminu płatności nie gwarantuje jej udzielenia przez ZUS. Jeżeli przedsiębiorca spotka się z odmowną decyzją ZUS, będzie zmuszony do zapłaty należnych składek wraz z należnymi odsetkami za zwłokę, naliczonymi od terminu płatności do dnia ich uregulowania. 

Opłacanie bieżących składek ZUS a zaległe nieopłacane składki

Od dnia 1 stycznia 2018 roku w życie weszły nowe przepisy, według których ZUS ma możliwość w pierwszej kolejności regulowania najstarszych zaległości powstałych na kontach płatników składek. Wynika z tego, że dopóki nie zostaną uregulowane zaległości, nie da się opłacić bieżących składek. Każda wpłata, która wpłynie po 1 stycznia 2018 roku, zostanie rozliczona na poczet zaległych składek. Wprowadzenie indywidualnych kont rozliczeniowych składek dla każdego przedsiębiorcy sprawia, że ZUS ma możliwość szybszego weryfikowania stanu płatności należności poszczególnych płatników. Bieżące regulację sprawiają, że opłacanie bieżących składek jest niemożliwe, jeśli na koncie płatnika istnieją zaległości z tytułu wcześniej nieuregulowanych składek.