Czym jest kwota zmniejszająca podatek i jak ją obliczyć?

Podatki są nierozerwalnie związane z historią ludzkości. Od zarania dziejów, zmieniała się tylko ich forma i wysokość. W przeszłości mieliśmy więc daniny, kontrybucje, a niekiedy haracze, myta i pogłówne, które uważa się za pierwowzór współczesnego podatku dochodowego. Różne formy podatku płaci się niemal na całym świecie, chociaż w niektórych krajach nie ma podatku dochodowego (np. Zjednoczone Emiraty Arabskie, Katar, Oman). Należy jednak podkreślić, że kraje OECD zarabiają głównie na podatku VAT, a dopiero na drugim miejscu jest podatek dochodowy (źródło: https://taxfoundation.org/publications/sources-of-government-revenue-in-the-oecd/). Nas oczywiście najbardziej interesują polskie podatki, które wcale nie należą do najniższych. W rankingu konkurencyjności podatkowej przygotowanego przez OECD plasujemy się dopiero na 33. miejscu, a od podium (zajmowanego przez Estonię, Łotwę i Nową Zelandię) dzieli nas ogromna przepaść. Nic dziwnego, że polski płatnik docenia każdą możliwość obniżenia zobowiązania podatkowego. Jednym z mechanizmów, które na to pozwalają, jest kwota zmniejszająca podatek – jak ją obliczyć i czym właściwie jest ta kwota, wyjaśnimy w tym artykule.

Co to jest kwota zmniejszająca podatek?

Zanim pokażemy, jak obliczyć kwotę zmniejszającą podatek, należy wyjaśnić, czym ona w ogóle jest. O tym, że można ją stosować do obniżenia podatku dochodowego, wspomina art. 27 ust. 1 Ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych z dnia 26 lipca 1991 roku (Dz. U. 1991 Nr 80 poz. 350). Już sama nazwa tego parametru sugeruje, czym jest kwota zmniejszająca podatek – pozwala ona obniżyć zobowiązanie roczne wobec fiskusa. Należy podkreślić, że w ostatnich latach nastąpiła tutaj prawdziwa rewolucja. Do 2017 roku była ona właściwie stała i wynosiła 556,02 zł, w 2017 roku kwota wolna od podatku została zróżnicowana ze względu na uzależnienie jej wysokości od kwoty wolnej od podatku. Kolejna zmiana nastąpiła w 2022 roku, kiedy znacznie podwyższono kwotę wolną od podatku. Obecnie kwota zmniejszająca podatek to nic innego, jak wysokość podatku obliczona od kwoty wolnej. W rezultacie kwota zmniejszająca podatek w roku 2024 (rozliczenie deklaracji podatkowej za 2023 rok) wynosi 300 zł miesięcznie.

Wróćmy teraz do kwestii, jak obliczyć kwotę zmniejszającą podatek. Jak wiadomo, podstawa obliczenia podatku to przychód podatnika pomniejszony o koszty jego uzyskania. Kwota zmniejszająca podatek jest zależna od wysokości kwoty wolnej od podatku, a zatem płatnik podatku, czyli na przykład pracodawca, co miesiąc odprowadza za podatnika zaliczkę na podatek dochodowy. Pomniejsza ją o 1/12 kwoty zmniejszającej podatek, czyli o 300 zł miesięcznie. W rezultacie obniża się w ten sposób kwota PIT w ujęciu rocznym, a więc łącznie kwota 3600 zł. 

Kwota zmniejszająca podatek a kwota wolna od podatku – czym się różnią?

Podatnicy mylą czasami kwotę wolną od podatku z kwotą zmniejszającą podatek. Nic dziwnego – te określenia brzmią bardzo podobnie. Mają jednak odmienne znaczenie. Czym jest kwota zmniejszająca podatek, już wyjaśniliśmy. Powtórzmy zatem – to kwota, o którą można pomniejszyć wyliczony już podatek. Z tej kwoty można skorzystać jedynie przy rocznym rozliczeniu PIT.

Natomiast kwota wolna od podatku to po prostu część dochodu, od którego nie trzeba płacić podatku. Podwyższenie kwoty wolnej od podatku PIT nastąpiło w 2022 roku do sumy 30 000 zł (z wcześniejszych 8 000 zł) i ta stawka obowiązuje w dalszym ciągu, co oznacza, że jest aktualna również w 2024 roku.

Kto może skorzystać z kwoty zmniejszającej podatek?

W prawie podatkowym zostało wyraźnie określone, kto może skorzystać z kwoty obniżającej podatek. To rozwiązanie jest możliwe tylko w przypadku, gdy ktoś rozlicza się według skali podatkowej. To oznacza, że z kwoty obniżającej podatek mogą skorzystać nie tylko osoby fizyczne zatrudnione np. na umowę o pracę (wyjątek to otrzymujący emerytury lub renty za pośrednictwem płatnika, członkowie spółdzielni rolniczych, pobierający świadczenia z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych), ale także osoby prowadzące działalność gospodarczą i rozliczające się na zasadach ogólnych. Natomiast z tej możliwości zostali wyłączeni podatnicy, którzy rozliczają się w oparciu o podatek liniowy, ryczałt lub kartę podatkową.

Dlaczego kwota obniżająca podatek jest korzystna?

Kwota zmniejszająca podatek jest oczywiście korzystna dla podatnika, ponieważ zmniejsza jego obciążenie podatkowe. Im wyższa kwota obniżająca podatek, tym niższe zobowiązanie wobec fiskusa. Prawo podatkowe zostało tak skonstruowane, że wspomniana kwota jest największym wsparciem dla najmniej zarabiających. Nie można też zapominać, że w przypadku wspólnego rozliczenia małżonków rośnie kwota zmniejszająca podatek.

Kwota zmniejszająca podatek nie jest nową konstrukcją podatkową, jednak w ostatnich latach jej wysokość została dostosowana do wysokości zarobków podatnika. Dzięki temu ten mechanizm stał się ważnym wsparciem przede wszystkim dla mniej zarabiających osób.

Zmiany dotyczące kwoty zmniejszającej podatek dochodowy

1 stycznia 2023 roku weszły w życie zmiany dotyczące kwoty zmniejszającej podatek dochodowy od osób fizycznych. Pierwszą z nich jest to, że wprowadzono nowy wzór oświadczenia PIT 2, który obecnie nosi nazwę "Oświadczenia/Wnioski podatnika do celów obliczania miesięcznych zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych". Choć wzór jest dość rozbudowany, to warto widzieć, że jest to jedynie propozycja i płatnicy podatku PIT mogą go składać w innej formie, oczywiście przyjętej u danego pracodawcy.

Dużą zmianą okazało się także poszerzenie grona osób, które mogą złożyć PIT 2, korzystając tym samym z kwoty zmniejszającej podatek. Dzięki temu obecnie z kwoty zmniejszającej podatek dochodowy mogą skorzystać osoby osiągające przychody z tytułu wynagrodzenia za pracę na etacie, a także osoby pracujące w oparciu o niepracownicze formy zatrudnienia, w tym umowy zlecenie, umowy o dzieło, kontrakty menedżerskie, umowy o zarządzenie, a nawet pracujące w ramach praktyk absolwenckich.

Ostatnią z ważnych zmian jest to, że podatnik może złożyć wniosek o zastosowanie kwoty zmniejszającej podatek dochodowy maksymalnie u trzech płatników. Wcześniej podatnicy mogli wskazać tylko jednego pracodawcę do stosowania kwoty zmniejszającej podatek. Wprowadzona modyfikacja sprawia, że pracownik może wskazać pracodawcy, czy ma zmniejszać zaliczkę na podatek dochodowy miesięcznie o 1/12 kwoty zmniejszającej podatek, czyli 300 zł, czy ma to być 1/24 kwoty zmniejszającej podatek, a więc 150 zł, czy też 1/36 kwoty zmniejszającej podatek, czyli 100 zł. Jest to korzystne dla tzw. wieloetatowców. Oczywiście to podatnik, który posiada kilka umów z różnymi podmiotami, decyduje komu i w jakiej części składa oświadczenia PIT 2, a zatem nie jest to rozwiązanie obligatoryjne. Ważne jest przy tym to, że to podatki, a nie płatnik ma obowiązek pilnować limitu kwoty zmniejszającej podatek. W razie przekroczenia limitu podatnik będzie zobowiązany do dopłacenia różnicy w rocznym zeznaniu podatkowym.

Terminy obowiązujące płatnika

Płatnik, który otrzyma od pracownika oświadczenie PIT 2 mające wpływ na obliczanie zaliczki na podatek dochodowy, ma obowiązek uwzględnić to oświadczenie najpóźniej od miesiąca następującego po miesiącu, w którym otrzymał od pracownika wniosek. Dłuższy termin dotyczy jedynie organu rentowego, który na uwzględnienie oświadczenia ma miesiąc więcej, co oznacza, że musi je uwzględnić najpóźniej od drugiego miesiąca po miesiącu, w którym otrzymał wniosek.

Kwota zmniejszająca podatek dochodowy w 2024 roku - podsumowanie

Podsumujmy wszystkie najważniejsze informacje na temat kwoty zmniejszającej podatek.

Kwota zmniejszająca podatek - co to jest?

Kwota zmniejszająca podatek to kwota, o którą płatnik podatku (np. pracodawca) zmniejsza naliczoną w danym miesiącu zaliczkę na podatek. Kwota zmniejszająca podatek nie przysługuje wtedy, gdy podatnik nie jest opodatkowany skalą podatkową. 

Kwota zmniejszająca podatek - jaka jest jej wysokość?

Kwota zmniejszająca podatek jest zależna od wysokości kwoty wolnej od podatku i obecnie wynosi 300 zł miesięcznie.

Kwota zmniejszająca podatek - kto może z niej skorzystać?

Z kwoty zmniejszającej podatek mogą skorzystać osoby rozliczające się na zasadach ogólnych. Mogą to być osoby osiągające przychody z tytułu umowy o pracę, stosunku służbowego, pracy nakładczej, spółdzielczego stosunku pracy, umów zlecenia, umów o dzieło, kontraktów menedżerskich, praktyk absolwenckich oraz umów o zarządzanie. Podatnik może wnioskować o zastosowanie kwoty zmniejszającej podatek maksymalnie u trzech płatników.