Kiedy pracodawca nie może zwolnić pracownika?

Przed podjęciem decyzji o zakończeniu umowy o pracę, pracodawca powinien dokładnie sprawdzić, czy istnieją jakiekolwiek przeszkody uniemożliwiające zwolnienie pracownika. Ważne jest zrozumienie, kiedy i w jakich sytuacjach obowiązują specjalne przepisy z zakresu prawa pracy ograniczające możliwość zwolnienia.

Ochrona przed zwolnieniem pracownika w trakcie choroby

Zgodnie z przepisami nie można rozwiązać za wypowiedzeniem umowy o pracę w czasie trwania umowy, gdy pracownik przebywa na zwolnieniu lekarskim. Oczywiście w takim wypadku ochrona przed zwolnieniem z pracy ma charakter czasowy i obowiązuje do czasu zakończenia okresu zwolnienia lekarskiego. Wyjątek stanowi sytuacja, gdy pracownik przebywa na zwolnieniu lekarskim ponad trzy miesiące, a jego staż pracy u danego pracodawcy jest krótszy niż sześć miesięcy.

Co ważne, ochrona przed wypowiedzeniem umowy o pracę w trakcie choroby nie obowiązuje jeśli pracodawca ogłasza upadłość lub likwiduje swoją firmę. Ochrona przed zwolnieniem nie ma też zastosowania w przypadku konieczności rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika, choćby w przypadku naruszenia obowiązków pracowniczych.

Ochrona przed zwolnieniem w czasie urlopu pracownika

Kolejną sytuacją, kiedy nie można zwolnić pracownika, jest czas, kiedy pracownik przebywa na urlopie, w tym na urlopie wypoczynkowym lub szkoleniowym. Podobnie kwestia wypowiedzenia umowy o pracę wygląda w przypadku usprawiedliwionej nieobecności, na przykład z powodu sprawowania opieki nad dzieckiem. W czasie trwania urlopu lub innej usprawiedliwionej nieobecności pracownika możliwe jest rozwiązanie umowy o pracę jedynie za porozumieniem stron, lub bez wypowiedzenia, gdy są ku temu odpowiednie przesłanki, na przykład ciężkie naruszenie obowiązków pracowniczych.

Ochrona pracownika przed zwolnieniem w czasie urlopu lub usprawiedliwionej nieobecności nie obowiązuje w przypadku upadłości, lub likwidacji pracodawcy, w przypadku zwolnień grupowych, o ile urlop lub usprawiedliwiona nieobecność trwa dłużej niż trzy miesiące, a także w przypadku zwolnień indywidualnych, jeśli urlop lub usprawiedliwiona nieobecność pracownika trwa dłużej niż trzy miesiące, pod warunkiem niezgłoszenia sprzeciwu przez organizacje związkowe. Pracownik nie jest chroniony także wtedy, gdy w czasie usprawiedliwionej nieobecności upłynął okres uprawniający pracodawcę do rozwiązania umowy bez wypowiedzenia i jednocześnie pracodawca przeprowadza w firmie zwolnienia grupowe. Co więcej, nieobecność pracownika z tytułu długotrwałego bezpłatnego urlopu może być jednym z kryteriów typowania pracownika do zwolnienia w ramach zwolnień grupowych.

Ochrona przed zwolnieniem pracownika w ciąży i w czasie urlopów związanych z rodzicielstwem

Pracodawcy muszą wiedzieć, że jednym z przypadków kiedy pracownik ma szczególną ochronę, jest okres ciąży. W czasie ciąży pracownik jest chroniony przed wypowiedzeniem umowy o pracę, przed wypowiedzeniem warunków pracy i płacy, jak również przed rozwiązaniem umowy o pracę. Nawet umowy na czas określony lub na okres próbny przekraczający miesiąc zostają automatycznie przedłużone do dnia porodu. W każdym z tych przypadków ochrona przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem umowy przysługuje pracownicy od czasu stwierdzenia ciąży, przy czym stan ten musi być stwierdzony zaświadczeniem lekarskim.

Ochrona przed zwolnieniem pracownika w ciąży nie obowiązuje jedynie w przypadku ogłoszenia upadłości lub likwidacji firmy.

Do przypadków, kiedy pracowników obowiązuje ochrona przed zwolnieniem, jest też czas trwania urlopów związanych z rodzicielstwem. Oznacza to, że nie można zwolnić pracownika, który przebywa na urlopie macierzyńskim lub na urlopie na warunkach urlopu macierzyńskiego, na urlopie ojcowskim i na urlopie rodzicielskim. Podobnie jak w przypadku pracowników w ciąży, tak i tu obowiązuje ochrona przed wypowiedzeniem umowy o pracę, przed wypowiedzeniem warunków pracy i wysokości wynagrodzenia, jak również przed rozwiązaniem umowy o pracę. Ochrona taka nie przysługuje pracownikom tylko w sytuacji, gdy została z nimi zawarta umowa na okres próbny nieprzekraczający miesiąca lub wtedy, gdy pracodawca ogłosi upadłość lub likwidację firmy.

Nieco inne zasady obowiązują w przypadku urlopu wychowawczego. Ochrona przed zwolnieniem obowiązuje do zakończenia urlopu wychowawczego lub przez rok od rozpoczęcia urlopu, jeśli na jego mocy pracownik zawnioskował o obniżenie wymiaru czasu pracy. W tym przypadku również ochrona przed zwolnieniem przestaje obowiązywać w przypadku likwidacji lub upadłości pracodawcy, albo w przypadku rozwiązania umowy bez wypowiedzenia z winy pracownika, czyli wtedy gdy mamy zwolnienie dyscyplinarne, a więc gdy istnieją przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy.

Ochrona przed zwolnieniem pracownika w wieku przedemerytalnym

Zwolnienie z pracy przez pracodawcę nie jest możliwe, gdy pracownicy są w wieku przedemerytalnym, a więc brakuje im nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego. Oznacza to, że nie można rozwiązać umowy za wypowiedzeniem pracownikom, którzy ukończyli 56 lat w przypadku kobiet i 61 lat w przypadku mężczyzn (licząc lata dla powszechnego wieku emerytalnego) lub wcześniej, jeśli pracownik ma prawo do wcześniejszej emerytury. Co do zasady, pracownik w wieku przedemerytalnym jest chroniony także przed wypowiedzeniem warunków pracy i płacy. Naturalnie pracownik nabywa ochronę dopiero pod warunkiem, że jego okres zatrudnienia umożliwia uzyskanie prawa do emerytury, gdy osiągnie wiek emerytalny. Ochrona przed zwolnieniem nie obowiązuje jednak w przypadku ogłoszenia upadłości lub likwidacji firmy. Ochrona nie obowiązuje także wtedy, gdy pracownik uzyska prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. Warto też zaznaczyć, że pracodawca nadal jest uprawniony do rozwiązania stosunku pracy bez wypowiedzenia, między innymi w przypadku zwolnienia z winy pracownika (zwolnienie dyscyplinarne).

Ochrona przed zwolnieniem działaczy związkowych

Ostatnim przypadkiem, kiedy pracowników może obowiązywać ochrona przed zwolnieniem, jest zaangażowanie w działalność związkową. O tym, którzy członkowie organizacji i w jakiej liczbie zostaną objęci ochroną, decyduje związek zawodowy, oczywiście zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa. Oznacza to zatem, że nie wszyscy działacze związkowi są z automatu chronieni przed zwolnieniem. Jeśli organizacja nie wskaże chronionych działaczy, to ochrona będzie przysługiwała przewodniczącemu lub komitetowi założycielskiemu. Ochrona, tak jak i w pozostałych przypadkach nie obowiązuje w przypadku upadłości lub likwidacji firmy, jednak w przeciwieństwie do nich ochrona dotyczy również rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia!

Jak widać, w wielu przypadkach wypowiedzenie umowy o pracę pracownika jest niemożliwe, jeśli podlega on szczególnej ochronie. Rozwiązanie stosunku pracy niezgodnie z przepisami kwalifikuje się do zgłoszenia sprawy do Sądu Pracy, dlatego gdy pracodawca podejmuje decyzję o zwolnieniu pracownika, musi być pewny, że nie istnieją przyczyny niepozwalające rozwiązać umowę o pracę.