Narkotyki w pracy – co grozi pracownikowi oraz jak z nimi postępować?

Nie ulega wątpliwościom, że marzeniem każdego pracodawcy jest skompletowanie takiego zespołu pracowników, który będzie współdziałał jak dobrze naoliwiona maszyna. Właśnie dlatego podczas rekrutacji wyszukiwane są osoby najlepiej odpowiadające potrzebom firmy, a pytania zadawane podczas rozmów o pracę stają się coraz bardziej spersonalizowane. Czasami jednak nawet w zespole najlepszych specjalistów zdarzają się zgrzyty czy trudności, a najwybitniejsi pracownicy mają swoje wzloty i upadki. Prawdziwy problem pojawia się jednak dopiero wtedy, gdy dochodzi do naruszenia przepisów wewnętrznych firmy lub, co gorsza, przepisów Kodeksu Karnego, jak na przykład w sytuacji, gdy pracownik stawia się do pracy pod wpływem środków odurzających. Jak sobie wtedy poradzić i co można wówczas zrobić?

Narkotyki w pracy – jak rozpoznać, czy pracownik jest pod wpływem?

Pracownik pod wpływem narkotyków w pracy to jeden z największych koszmarów pracodawcy, co nie ulega żadnym wątpliwościom. Niepokój wzbudza jednak pytanie, jak to rozpoznać i skąd zyskać pewność, że podejrzenia co do zażywania przez daną osobę substancji odurzających są zgodne z prawdą?

Przede wszystkim należy się zastanowić nad swoimi wszystkimi spostrzeżeniami dotyczącymi pracownika na przestrzeni minionych tygodni. Uzależnienie od narkotyków prowadzi bowiem do kilku zmian w wyglądzie i zachowaniu danej osoby, takich jak przewlekły katar czy kaszel. Stają się one także coraz bardziej wychudzone, bo towarzyszy im ciągłu brak apetytu, a ich cera i włosy ulegają pogorszeniu. Oczy po narkotykach na ogół są bowiem zaczerwienione i przekrwione, a źrenice – powiększone lub zwężone w zależności od przyjętej substancji. Często u takich osób oczy stają się szkliste, jak w przypadku przeziębienia. W wielu przypadkach dochodzi także drżenie rąk. Objawy te będą stopniowo przybierały na sile, wraz z postępowaniem uzależnienia.

Po zażyciu narkotyków występują także objawy psychiczne, które mogą dużo szybciej przykuć uwagę pracodawcy czy współpracowników. Znaczące wahania nastrojów dają się bowiem we znaki nie tylko osobie odurzonej, ale i jej otoczeniu. Za nimi idzie duża płaczliwość, którą trudno wyjaśnić w racjonalny sposób i wysoka drażliwość. O takich osobach często mówi się, że są bardzo emocjonalne, jednak nierzadko ich reakcje przyjmą formę agresji i napadów złości. Wówczas mogą być szczególnie niebezpieczne dla siebie i współpracowników.

Zmianom podlegają także zachowania: osoba zażywająca narkotyki może być nagle nadmiernie pewna siebie, pozbawiona zahamowań i jakichkolwiek skrupułów, a ich mowa zyskać na tempie lub stracić swoją składność. Nierzadko wiąże się z tym nadpobudliwość czy wręcz przeciwnie - otumanienie i stany depresyjne. Niezależnie jednak od tego, o której skrajności mowa, są to symptomy, które zdecydowanie powinny wzmagać czujność pracodawcy.

Czasami jednak może on mieć poczucie, że przy dużej liczbie zatrudnionych w firmie osób nie ma przestrzeni na podobne spostrzeżenia. Warto wówczas przeanalizować grafiki pracy poszczególnych osób i polegać na koordynatorach czy innych osobach odpowiedzialnych za pracę w mniejszych zespołach, które mogą mieć taką wiedzę.

Test na narkotyki – czy pracodawca może skontrolować pracownika?

Wszystko zależy od tego, jak sformułowany został regulamin pracy i czy pracodawca przewidział w nim postanowienia dotyczące przeprowadzenia takiego badania. Jeśli bowiem regulamin pracy uwzględnia test na narkotyki, jako obowiązek pracownika w sytuacji stwierdzenia takiej okoliczności przez pracodawcę, wtedy jest on zobowiązany do poddania się badaniu. Warto zatem rozpatrzeć posiadany regulamin pracy i dostosować go do takich sytuacji, aby nie być niemiło zaskoczonym w sytuacji kryzysowej.

Pracownik może jednak odmówić badania i pracodawca nie może go do tego zmusić. Rozwiązaniem może być wezwanie policji, jednak i ona nie może podjąć działań, jak długo nie zachodzi podejrzenie popełnienia przestępstwa, co wydaje się być znaczącym utrudnieniem. Nie jest to jednak, szczęśliwie, sytuacja bez wyjścia.

Warto bowiem wiedzieć, że za takie podejrzenie można uznać przyjazd pracownika samochodem do pracy, a więc kierowanie pojazdem pod wpływem środków odurzających, co jest ścigane na mocy artykułu 178 Kodeksu Karnego. Wiedząc więc, że dana osoba porusza się własnym pojazdem mechanicznym, można skorzystać z tej ścieżki działań. Podejrzenie popełnienia przestępstwa można także zgłosić tytułem narażenia innych pracowników na utratę zdrowia czy życia, co reguluje artykuł 160 Kodeksu karnego. Tu szczególnie warto zwrócić uwagę na zachowanie osoby odurzonej.

Wówczas należy sporządzić pisemną informację, w której zawarte zostaną podejrzenia pracodawcy, poświadczone przez przynajmniej jednego pracownika niezwiązanego ze sprawą. Informacja ta powinna być szczegółowa, warto w niej zatem zawrzeć takie spostrzeżenia, jak zachowanie danej osoby, jej wygląd czy sposób mówienia, tak aby jak najbardziej wyczerpać to zagadnienie i nie pozostawić żadnych niedomówień.

Ważne jest zapisanie, iż pracownik został pouczony o zagrożeniu, jakie stanowi dla siebie czy współpracowników i poproszony, zgodnie z regulaminem, o stawienie się na badanie na obecność narkotyków w pracy. W przypadku odmówienia, należy opisać powody, dla których pracownik się nie zgodził. Następnie notatkę tę powinien podpisać zarówno pracodawca i niezależny pracownik, jak i osoba, która stawiła się do pracy pod wpływem środków odurzających. Jeśli i tego odmówi – konieczne jest zawarcie takiej informacji.

Pracownik pod wpływem narkotyków – jak z nim postępować?

Wiele osób może się wahać, co w zrobić w sytuacji, gdy pracownik przyjdzie odurzony narkotykami. Niepokój i niepewność z tym związana są jak najbardziej naturalne, bo pewność, że trzeba działać każdemu w takiej sytuacji towarzyszy. Co jednak powinien zrobić w takiej sytuacji pracodawca i jak się zachować, gdy pracownik pod wpływem narkotyków faktycznie się pojawi w pracy?

Mając podejrzenie, że dany pracownik stawił się do pracy pod wpływem środków odurzających, niezależnie od tego czy są to narkotyki, czy alkohol, pracodawca powinien przede wszystkim nie dopuścić go do pracy, chroniąc zdrowie i życie jego oraz pozostałych osób zatrudnionych w danej placówce. Wymaga to, rzecz jasna, przedstawienia mu uzasadnienia takiej decyzji i omówienia jej. Ostatnim krokiem jest wezwanie organu uprawnionego do przeprowadzenia badania na zawartość narkotyków w organizmie, zgodnie z opisanymi wyżej krokami.

Pracownik pod wpływem narkotyków w pracy – jakich konsekwencji może się spodziewać?

Należy pamiętać, że już samo posiadanie narkotyków jest nielegalne zgodnie z artykułem 62 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii i jest przestępstwem ściganym z oskarżenia publicznego. W zależności od ich ilości, można podlegać karze grzywny, ograniczenia wolności lub nawet pozbawienia wolności do 10 lat. W oparciu o artykuł 304 Kodeksu postępowania karnego, osoba, która dowiedziała się o popełnieniu takiego przestępstwa ma społeczny obowiązek poinformowania policji lub prokuratury. Narkotyki w pracy nigdy nie powinny być ignorowane! 

Posiadanie narkotyków na terenie pracy może zatem skutkować natychmiastowym rozwiązaniem umowy z pracownikiem z jego winy, co reguluje artykuł 52 Kodeksu pracy. Wówczas nie obowiązuje okres wypowiedzenia z uwagi na popełnienie przestępstwa na terenie zakładu pracy. Warto także wiedzieć, że na wręczenie takiego wypowiedzenia pracodawca ma miesiąc, również w kontekście sytuacji, gdy pracownik traci swoje uprawnienia.

Nie jest to jednak jedyna konsekwencja, która może dotknąć pracownika wykonującego swoje obowiązki pod wpływem środków odurzających. Taka osoba może być także pociągnięta do odpowiedzialności z tytułu artykułu 70 Kodeksu wykroczeń. Za wykroczenie uznaje się bowiem wykonywanie pracy pod wpływem narkotyków i przewiduje się za to konsekwencję w postaci kary aresztu lub grzywny.

Pracodawca może także poprzestać na udzieleniu pracownikowi upomnienia, a także skierować go na badania profilaktyczne czy uzyskanie dalszej pomocy, również finansowej. Niezależnie od obranej ścieżki, wskazane jest przeprowadzenie profilaktyki w miejscu pracy, nacelowanej na uzależnienie od narkotyków.