Pół etatu – kiedy i na jakich zasadach warto pracować na część etatu?

Pół etatu – ile to godzin?

Zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa, praca w pełnym wymiarze godzin wynosi 8 godzin na dobę. Osoby zatrudnione na umowę na pełen etat pracują średnio 40 godzin w pięciodniowym tygodniu pracy. Zasady te opisuje art. 129 Kodeksu pracy. Chcąc ustalić, jak to wygląda w przypadku pracy na pół etatu – ile to godzin na dobę i w tygodniu – należy podzielić maksymalny, dopuszczalny wymiar pracy na pół. Osoba zatrudniona na ½ etatu przepracuje przeciętnie 20 godzin tygodniowo, wykonując swoje obowiązki zawodowe przez 4 godziny dziennie.

O tym, ile to jest pół etatu informuje także umowa o pracę podpisywana z pracodawcą. Dokument określa, w jakim wymiarze godzin pracownik pozostaje w dyspozycji swojego pracodawcy. Przekroczenie ustalonego w umowie terminu skutkować będzie nabyciem prawa do otrzymania wynagrodzenia za nadgodziny. Trzeba pamiętać, że niepełnoetatowiec podlega podobnym prawom i obowiązkom, co osoba zatrudniona w pełnym wymiarze godzin. Tym samym umowa o pracę na ½ etatu musi być sporządzona w dwóch egzemplarzach, a przed dopuszczeniem do pracy osoba powinna być przeszkolona w zakresie BHP, czy zgłoszona do ubezpieczeń.

Czy pracownikowi zatrudnionemu na pół etatu przysługuje przerwa w pracy trwająca standardowo 15 minut? To zależy. Przepisy regulują, że przerwa przysługuje jedynie osobom, których dobowy wymiar czasu pracy wynosi minimum 6 godzin. W praktyce oznacza to, że osoba zatrudniona na ½ etatu i pozostająca na stanowisku w firmie przez 4 godziny dziennie nie może liczyć na przerwę. Chyba że harmonogram pracy przewiduje dzień, w którym pracownik zatrudniony na pół etatu pozostaje na stanowisku przez 6 lub 8 godzin. Wówczas regulaminowa przerwa w pracy się mu należy.

Jak jest obliczane wynagrodzenie za połowę etatu?

W przypadku umowy na pół etatu zarobki uzależnione są od woli pracodawcy. Wynagrodzenie może obejmować dowolną kwotę, stanowiąc odbicie wysiłku wkładanego w pracę, a także doświadczenia i kwalifikacji wymaganych na stanowisku. Czy to oznacza, że Kodeks pracy w żaden sposób nie reguluje przepisów o wynagrodzeniach osób zatrudnionych na część etatu? Nic bardziej mylnego. W przypadku umów na ½ etatu wynagrodzenie najniższe musi równać się kwocie pensji minimalnej w kraju, ustalonej proporcjonalnie do wymiaru pracy. Oznacza to, że osoba zatrudniona na pół etatu w 2023 roku otrzyma minimum 1745 zł brutto wynagrodzenia (do 30 czerwca br., od 1 lipca zostanie podwyższone minimalne wynagrodzenie, wtedy opisywana wcześniej kwota wyniesie 1800 zł brutto).

Ważna kwestia tyczy się także urlopów. W przypadku osób pracujących na część etatu, sposób wyliczania dni wolnych od pracy wygląda podobnie, jak obliczanie pensji minimalnej. Ustala się go w oparciu o liczbę dni wolnych przysługującą za dany staż pracy, dzieląc ją proporcjonalnie do aktualnego wymiaru pracy. W Polsce limit urlopu wypoczynkowego wynosi odpowiednio 20 lub 26 dni – ten ostatni w przypadku osób posiadających co najmniej 10-letni staż pracy. Oznacza to, że będąc zatrudnionym na pół etatu, można liczyć kolejno na 10 lub 13 dni urlopu w roku.

Osoby pracujące na pół etatu mogą więc uzyskać urlop wypoczynkowy tak samo, jak pracujący w pełnym wymiarze godzin.

Czy pracodawca może zmniejszyć ilość godzin?

Zmniejszenie liczby godzin pracy zatrudnionego wiąże się z niższą wielkością wynagrodzenia czy mniejszą liczbą dni urlopu możliwych do wykorzystania. Czy w związku z tym pracodawca ma możliwość zmiany czasu pracy? Tak, ponieważ ma on prawo decydować o tym, jakie etaty w pracy posiadają zatrudnieni. Może się to stać pod warunkiem, że fakt ten zostanie naniesiony do umowy w formie aneksu. Można tego dokonać na podstawie porozumienia stron albo jako wypowiedzenie zmieniające. W przypadku, gdy mniejsza liczba godzin pracy poniesie za sobą wypłatę niższego wynagrodzenia, fakt ten także należy zaktualizować w umowie.

Co z urlopem wypoczynkowym? Ten powinien zostać rozliczony proporcjonalnie do nowego czasu pracy osoby zatrudnionej. Więcej na temat wyliczania wymiaru pracy przeczytać można w Kodeksie pracy lub artykułach przygotowanych na ten temat.

Należy zdawać sobie sprawę, że wypowiedzenie umowy o pracę na pół etatu przebiega na tych samych warunkach, co u osób zatrudnionych na pełen etat. Ważny jest w tym wypadku staż pracy u danego pracodawcy, a także niewykorzystany urlop pracowniczy, który może dodatkowo zasilić okres wypowiedzenia. W przypadku osób posiadających umowę na ½ etatu wypowiedzenie trwa kolejno:

• 2 tygodnie, jeżeli zatrudnienie trwało krócej niż 6 miesięcy,
• 1 miesiąc, jeżeli zatrudnienie trwało co najmniej 6 miesięcy,
• 3 miesiące, jeżeli zatrudnienie trwało co najmniej 3 lata.

Wypowiedzenie musi zostać złożone na piśmie. Jak w takim wypadku wygląda zależność – praca na pół etatu a zasiłek dla bezrobotnych? Osoby wykonujące pracę na ½ etatu mają pełne prawo do uzyskania zasiłku z urzędu pracy pod pewnym warunkiem. Jest nim wynagrodzenie, którego minimalna wysokość musi kształtować się na poziomie minimalnej pensji w kraju. W 2023 roku wartość ta wynosi 3490 zł brutto (do 30 czerwca br.). Osoby nieosiągające zarobków w opisanym wymiarze powinny liczyć się z tym, że świadczenie dla bezrobotnych nie będzie im wypłacone.

Pół etatu a nadgodziny

Pracownik zatrudniony w niepełnym wymiarze godzin może wykonywać pracę ponad ustalony czas pracy. Dobowy limit godzin ponad wymiar powinien być ujęty w umowie – wówczas łatwiej będzie ustalić, kiedy praca ponad dzienny limit będzie zaliczana do nadgodzin. Warto wiedzieć, że w przypadku niepełnoetatowców:

• godziny ponadwymiarowe – to czas pracy przekraczający dzienny limit pracy (najczęściej 4 godziny u osób zatrudnionych na pół etatu) i nieprzekraczający limitu pracy ponadwymiarowej opisanej w umowie,
• godziny nadliczbowe – liczone są jako czas pracy przekraczający 8 godzin w ciągu dnia.

Ważną kwestią jest także wiedza o tym, czy pół etatu liczy się do emerytury wypłacanej przez ZUS? Okazuje się, że staż pracy u osób zatrudnionych w niepełnym wymiarze godzin oblicza się tak samo, jak u ludzi zatrudnionych na pełen etat. Oznacza to, że bez względu na to, ile lat pracowali na umowę na ½ etatu ich staż pracy będzie liczony tak samo, jakby przepracowali te lata w pełnym wymiarze godzin. Prawo do emerytury zyskają oni po osiągnięciu 60. roku życia (kobiety) lub 65. roku życia (mężczyźni). Warto wiedzieć, że w szczególnych przypadkach można uzyskać wcześniejszą emeryturę z ZUS. W tym wypadku pod uwagę brany jest wiek oraz okresy składkowy i nieskładkowy wnioskodawcy.

Pracując na pół etatu, nie traci się praw, które przysługują osobom pracującym w pełnym wymiarze czasu. Zatrudniony w momencie podpisania umowy staje się pełnoprawnym pracownikiem przedsiębiorstwa. Należy się jednak liczyć z niższym wynagrodzeniem czy wymiarem urlopu, ponieważ elementy te rozliczane są proporcjonalnie do czasu poświęconego na pracę. Jako pracownik niepełnoetatowy można jednak liczyć na powiększanie stażu pracy niezbędnego do wypłaty świadczeń emerytalnych.