Rozliczenia międzyokresowe kosztów i przychodów – o czym pamiętać?

Kiedy dokonywane są czynne rozliczenia okresowe?

Pod pojęciem rozliczeń międzyokresowych kosztów rozumie się w rachunkowości takie koszty, które powstały w wyniku zawarcia przez podmiot gospodarczy transakcji w jednym okresie, lecz dotyczą następnego okresu sprawozdawczego (bądź kilku kolejnych takich okresów). W przypadku kosztów, wyróżnia się dwa rodzaje rozliczeń międzyokresowych – rozliczenia międzyokresowe czynne oraz bierne. Jakie rodzaje kosztów można ująć w poczet czynnych rozliczeń międzyokresowych? Właściwie każde, które dotyczą także następnych okresów.

Jeśli chodzi o ujęcie bilansowe – czynne rozliczenia międzyokresowe czynne są ujmowane po stronie aktywów. Odmianą rozliczeń międzyokresowych są długoterminowe rozliczenia międzyokresowe – dotyczą one usług, które trwają przez okres dłuższy niż 12 miesięcy.

Na jakie zobowiązania mogą być przeznaczane bierne rozliczenia międzyokresowe?

Innym rodzajem rozliczeń międzyokresowych są rozliczenia międzyokresowe. Tutaj sytuacja jest odwrotna niż w przypadku rozliczeń międzyokresowych czynnych: do grupy biernych rozliczeń międzyokresowych zalicza się tą część kosztów, które są pod względem księgowym zaliczane do bieżącego okresu sprawozdawczego, lecz zostaną pokryte w następnych latach (wtedy zostanie wystawiona faktura, rachunek itd.). Ponieważ dokładna wartość takich zobowiązań nie zawsze jest znana, rozliczenia międzyokresowe bierne są tworzone w oparciu o szacunki, a w celu urzeczywistnienia wyniku finansowego jednostki zawiązywane są rezerwy na zobowiązania.

Jednym z ważniejszych rodzajów przyszłych zobowiązań, które zgodnie z ustawą o rachunkowości powinny skutkować utworzeniem odpisów w charakterze biernych rozliczeń międzyokresowych, jest wartość umowy, która została zrealizowana na rzecz danej jednostki (np. prace remontowe itd.), a do której nie wystawiono jeszcze faktury. W takim przypadku przedsiębiorstwo, na rzecz którego wykonano tę usługę, powinno w drodze ustaleń z wykonawcą usługi (lub dostawcą towaru) ustalić w wiarygodny sposób wartość usługi i zapisać ją w poczet biernych rozliczeń międzyokresowych. Ponadto, do kategorii zdarzeń, które wymagają stworzenia w księgach rachunkowych zapisów w postaci biernych rozliczeń międzyokresowych zaliczane są m.in. następujące (przewidywane w przyszłości) rodzaje zobowiązań ponoszonych z tytułu działalności operacyjnej przedsiębiorstwa:

• naprawy gwarancyjne, rękojmie itd.,
• usunięcie na koszt przedsiębiorstwa usterek w wykonanych zleceniach,
• koszty związane z pracownikami (różnego rodzaju nagrody jubileuszowe, odprawy emerytalne i rentowe, wartość ekwiwalentu za nieprzewidziane urlopy).

Koszty o charakterze operacyjnym – rozliczenia międzyokresowe czynne

Główną część kosztów wchodzących w skład rozliczeń międzyokresowych czynnych stanowią koszty z segmentu działalności operacyjnej przedsiębiorstwa. Na koncie bilansowym „czynne RMK” ewidencjonowane są różnorodne rodzaje kosztów. Rozliczenia międzyokresowe czynne i bierne - przykłady:

• koszty abonentowe (koszty ponoszone z tytułu korzystania przez przedsiębiorstwo np. z prenumeraty czasopisma, subskrypcji itd., które są opłacone z góry),
• usługi telekomunikacyjne,
• niektóre podatki, jak np. podatek od nieruchomości,

Inne z przykładów rozliczeń międzyokresowych kosztów to takie koszty, jak:

• poniesienie opłaty inicjalnej podczas zawierania umowy leasingowej - w sytuacji, gdy opłaty te dotyczą także następnych okresów sprawozdawczych,
• koszty reklamy,
• wydatki na szkolenia pracowników,
• opłacone z góry odsetki,

oraz wiele innych.

Generalnie, jedną z głównych grup kosztów, które należy traktować jako koszty międzyokresowe, są tzw. koszty abonentowe. Koszty tego rodzaju dotyczą np. prenumeraty czasopisma, która została wykupiona w połowie roku na okres 12 miesięcy (w takim przypadku, połowa poniesionego kosztu dotyczy roku obecnego, zaś połowa – następnego okresu sprawozdawczego). Oczywiście, zdarza się często również, że rozliczenia międzyokresowe dotyczą także kosztów bardziej istotnych z punktu widzenia danego przedsiębiorstwa – dobrym przykładem w tym kontekście są koszty usług remontowych w sytuacji, kiedy część prac będzie prowadzona w przyszłych okresach.

Jak widać na podstawie powyższego wyszczególnienia, katalog ten jest bardzo szeroki i dotyczy różnych obszarów działalności przedsiębiorstwa. Jednocześnie, należy zauważyć, że przedstawiony zbiór nie ma charakteru zamkniętego – poza pewnymi wyjątkami, do rozliczeń międzyokresowych czynnych można zaliczyć każdy koszt operacyjny, który jest ponoszony z tytułu usługi ponoszonej na przestrzeni różnych okresów sprawozdawczych.

Rozliczenia międzyokresowe przychodów – o czym warto wiedzieć?

Rozliczenia międzyokresowe mogą być ujmowane także w odniesieniu do osiąganych przez przedsiębiorstwo przychodów – ponieważ ważne jest, by w sprawozdaniu finansowym firmy prowadzącej pełną księgowość znajdowały się rzetelne informacje na temat wyniku finansowego, również przychody powinny przedstawione w sposób oddający realną sytuację przedsiębiorstwa.

Podobnie jak przypadku RMK czynnych oraz biernych, także rozliczenia międzyokresowe przychodów dotyczą tych rodzajów przychodów, które powstają w innym okresie sprawozdawczym niż ten, którego w rzeczywistości dotyczą. Dzięki ewidencji z wykorzystaniem kont dla rozliczeń międzyokresowych możliwe jest pokazanie, czy – i w jakiej wysokości – występują w przedsiębiorstwie przychody przyszłych okresów. Takie działanie jest przejawem stosowania zasady współmierności, zgodnie z którą należy wykazywać poszczególne przychody i koszty w tych okresach, których one dotyczą.

Przychody przyszłych okresów w bilansie ujmuje się po stronie pasywów (konto „Rozliczenia międzyokresowe przychodów”). Najczęściej spotykane rodzaje rozliczeń międzyokresowych to:

• wartość środków otrzymanych od kontrahentów z tytułu takich usług, które zostaną wykonane w latach (okresach sprawozdawczych) następujących po roku, w którym otrzymano zapłatę,
• środki trwałe (także środki trwałe w budowie), wartości niematerialne i prawne otrzymanie nieodpłatnie (np. w formie darowizny),
• środki pieniężne otrzymane w celu nabycia/wytworzenia środków trwałych, które nie zwiększają kapitału własnego przedsiębiorstwa (są to np. środki otrzymane w formie dotacji, subwencji itd.),
• wpływy uzyskane z przedsprzedaży biletów okresowych, usług hotelowych (sprawdź stawkę za 1 km przebiegu pojazdu w podróży służbowej), gastronomicznych itd.