Umowa uaktywniająca dla niani – co to?

Jeśli osoby nieprowadzące działalności gospodarczej chcą zatrudnić osobę do wykonywania pracy ciągłej na ich rzecz, polegającej na opiece indywidualnej nad jednym dzieckiem lub rodzeństwem, mogą skorzystać z prawa do zawarcia specjalnej umowy z pracownikiem. Jest to umowa uaktywniająca, dedykowana rodzicom małych dzieci. Odpowiednio sporządzona umowa uaktywniająca dla niani stanowi dokument prawny, z którego wynika określony skutek podatkowy. W dalszej części artykułu wyjaśnimy wszystkie prawa i obowiązki związane z wykorzystaniem umowy uaktywniającej.

Umowa aktywizacyjna

Oprócz umowy uaktywniającej dla niani, przed 2007 rokiem istniała ulga na zatrudnienie pomocy domowej. Umowa aktywizacyjna często jest mylona z umową uaktywniającą przeznaczoną na zatrudnienie niani, warto więc dokładnie wyjaśnić oba pojęcia.

Ulga na zatrudnienie pomocy domowej została wprowadzona 1 stycznia 2006 r. Nie stała się jednak popularna; podatnicy stosunkowo rzadko z niej korzystali. Jeśli prowadzący gospodarstwo domowe w ramach programu aktywizacji bezrobotnych z urzędu pracy zatrudnił pomoc domową na umowę aktywizacyjną, mógł korzystać z ulgi. Umowa aktywizacyjna obejmowała wykonywanie pracy zarobkowej w gospodarstwie domowym przez osobę zatrudnioną. Umowa z nianią niesie ze sobą całkiem inne obowiązki podatkowe.

Umowa z nianią — przepisy

Przepisy mówiące o zatrudnianiu niani przez osoby fizyczne sprawujące opiekę nad dzieckiem określone zostały w ustawie z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3. Znajdziemy w niej zwłaszcza ważne dla całego procesu związanego z zatrudnieniem niani zapisy:

1. Nianią jest osoba fizyczna sprawująca opiekę nad dziećmi na podstawie umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, zwanej dalej umową uaktywniającą.

2. Niania sprawuje opiekę nad dziećmi w wieku od ukończenia przez nie 20 tygodnia życia do 3, a w wyjątkowych sytuacjach do 4 roku życia.

3.Umowa uaktywniająca jest zawierana w formie pisemnej między nianią a rodzicami albo rodzicem samotnie wychowującym dziecko.

Zatrudnienia niani na podstawie umowy uaktywniającej mogą dokonać wszyscy rodzice lub opiekunowie prawni małych dzieci, jeśli nie przebywają na urlopie macierzyńskim, ojcowskim lub wychowawczym, jeśli nie tworzą zawodowej rodziny zastępczej i nie korzystają z ulg na postawie umowy aktywizacyjnej. Dodatkowo muszą pracować na umowę o pracę lub umowę zlecenia, prowadzić działalność gospodarczą (pozarolczniczą) lub prowadzić działalność rolniczą. Ci ważne, rodzice lub opiekunowie dziecka mogą skorzystać z korzyści płynących z zatrudnienia niani na bazie umowy uaktywniającej niezależnie od własnej sytuacji życiowej. Oznacza to, że może z niej skorzystać na przykład rodzic samotnie wychowujący dziecko, nawet jeśli pozostaje w związku małżeńskim z osobą, która nie posiada praw rodzicielskich.

W ramach wspomnianej umowy można zatrudnić nianię, jeśli ta jest osobą pełnoletnią, nie jest rodzicem dziecka, którym ma się opiekować, a także zrobi badania dla celów sanitarno-epidemiologicznych i dostanie orzeczenie o braku przeciwwskazań do pracy. Oznacza to, że opiekunką do dziecka nie musi być osoba obca, ale i ktoś z rodziny, na przykład babcia, ciocia czy siostra. Nie musi to być też osoba posiadająca kierunkowe wykształcenie albo zawodowe doświadczenie.

Stworzenie odpowiednich przepisów prawnych i możliwość skorzystania ze składek opłacanych przez ZUS sprzyja zatrudnianiu opiekunek dla dzieci. Takie rozwiązanie powstało w celu ograniczenia szarej strefy i oferowania pracy nianiom na czarno, które wykonywały ją bez umowy, bez opłacania składek na ZUS i bez opodatkowania dochodów. Dzięki temu osoby opiekujące się dziećmi mają zagwarantowane przynajmniej pensję w wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę, a także ubezpieczenia emerytalne, rentowe, ubezpieczenie chorobowe i zdrowotne, gdyż niania podlega ubezpieczeniom społecznym na takich samych zasadach, jak inni pracownicy zatrudnieni na podstawie umowy o pracę. Jednocześnie rodzice lub opiekunowie dziecka nie są nadmiernie obciążeni kosztami zatrudnienia niani.

Pobierz darmowy wzór umowy uaktywniającej dla niani!

Pobierz wzór umowy uaktywniającej dla niani w formacie DOC (Word).

Pobierz wzór umowy uaktywniającej dla niani w formacie PDF, gotowy do druku.

Umowa uaktywniająca dla niani — co powinna zawierać?

W umowie uaktywniającej dla niani powinny znaleźć się szczególnie następujące informacje:

• dane stron umowy, czyli rodziców lub opiekunów prawnych dziecka oraz niani,

• cel i przedmiot umowy — sprawowanie opieki nad dzieckiem,

• czas i miejsce sprawowania opieki,

• liczbę dzieci powierzonych opiece,

• obowiązki niani, przy czym w tym miejscu można określić szczegółowe obowiązki i wymagania wobec niani,

• wysokość wynagrodzenia niani, sposób i termin wypłaty wynagrodzenia,

• czas zawarcia i obowiązywania umowy uaktywniającej dla niani,

• warunki i sposób zmiany zapisów zawartych w umowie, a także sposób i możliwość rozwiązania umowy.

Umowa uaktywniająca a składki — co warto wiedzieć?

Warto zatrudniać nianię według umowy uaktywniającej, ponieważ działamy legalnie i nie sprzyjamy szarej strefie. Kolejną zaletą jest fakt, że kwoty składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe i ubezpieczenie zdrowotne pokrywa Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Dzieje się tak w przypadku podstawy kwoty nie wyższej niż wysokość pensji minimalnej, czyli 4242 zł brutto do 30 czerwca 2024 roku i 4300 zł brutto od 1 lipca 2024 roku. Rodzice zatrudniający nianię, nie muszą więc ponosić składek do ZUS-u za zatrudnioną osobę, tak jakby było to w sytuacji, gdyby przedsiębiorca zatrudniał osobę do pracy. Poza tym nie mają obowiązku opłacania składek na fundusz pracy, fundusz gwarantowanych świadczeń pracowniczych oraz fundusz emerytalny.

W momencie, gdy niania otrzymuje pensję wyższą niż minimalne wynagrodzenie, wszystkie składki — na ubezpieczenie zdrowotne, rentowe, emerytalne od różnicy kwoty minimalnej opłaca rodzic zatrudniający nianię. Niania może również przystąpić do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, jednak składki opłaca we własnym zakresie. Nie może liczyć na dofinansowanie w tym zakresie.

Zgłoszenie niani do ZUS i wyrejestrowanie z ubezpieczeń społecznych

Osoby zatrudniające nianię na podstawie umowy uaktywniającej muszą zgłosić zatrudnioną osobę do ZUS w swoim miejscu zamieszkania. Mogą to zrobić składając dokumenty osobiście lub wysyłając je pocztą. Do zgłoszenia niani do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych konieczne jest przygotowanie umowy o świadczenie usług, zebranie danych niani niezbędnych do dokonania zgłoszenia, dokumenty potrzebne do zgłoszenia siebie i niani jako płatnika składek, czyli ZUS ZFA, ZUS ZUA lub ZUS ZZA, a także dokumenty niezbędne do rozliczania składek, takie jak deklaracja rozliczeniowa i imienny raport o należnych składkach i wypłacanych świadczeniach lub należnych składkach na ubezpieczenie zdrowotne.

W przypadku wygaśnięcia lub rozwiązania umowy należy wyrejestrować nianię z ZUS w ciągu 7 dni od dnia zakończenia obowiązywania umowy. Wystarczy wypełnić druk ZUS ZWUA i dać go do podpisu zatrudnianej dotąd osobie, a następnie przekazać do ZUS osobiście lub listownie. Jeśli niania to jedyna zatrudniania osoba, to należy też wyrejestrować siebie jako płatnika składek składając druk ZUS ZWPA.

Umowa uaktywniająca dla niani a wsparcie ZUS

ZUS może opłacić opisane składki tylko w sytuacji, gdy niania zostanie zgłoszona do ubezpieczenia społecznego i zdrowotnego przez rodzica. Kolejnym warunkiem jest, by rodzice byli zatrudnieni i odprowadzana była składka na ubezpieczenia społeczne lub prowadzili pozarolniczą działalność. Dziecko nie może też być umieszczone w żłobku. Poza tym, rodzic zatrudniając nianię na omawianych warunkach, nie musi sporządzać deklaracji podatkowej PIT i przekazywać jej dokumentu.