Praca nakładcza to specyficzna forma zatrudnienia, z którą spotykamy się zdecydowanie rzadziej niż z innymi formami wykonywania pracy. Czym się charakteryzuje i co warto o niej wiedzieć?

Praca nakładcza – definicja

Praca nakładcza to działalność wykonywana w domu, w dowolnym czasie, bez narzuconych odgórnie norm pracy. Nie ma tutaj kierownictwa oraz ścisłego nadzoru nad wykonywaną pracą. Konieczne jest jednak przekazywanie efektów do osoby zlecającej jej wykonanie w ściśle określonym czasie. W sensie prawnym można rozumieć ją jako połączenie umowy o dzieło (np. tworzenie produktów) oraz umowy o pracę. Powszechnie znana jako chałupnictwo dotyczy wszelkiego rodzaju prac i działalności wykonywanych przez pracownika w domu. 

Praca nakładcza - definicja jasno precyzuje jej specyfikę. Polega ona w dużym uproszczeniu na wytwarzaniu danych przedmiotów lub produktów z powierzonych przez podmiot zlecający materiałów lub też obejmuje wykonywanie usług na polecenie osoby zlecającej prace. Pomiędzy pracą nakładczą a pracą na umowę widoczna jest kluczowa różnica - praca chałupnicza może być wykonywana w domu lub innym lokalu, bez konieczności wykonywania jej w miejscu pracy. Nie wymaga zastosowania godzin pracy, może być realizowana w dowolnej formie. Dodatkowo, z faktu tego wynika również to, iż podmiot zlecający zadanie nie może w żaden sposób wpływać oraz kontrolować pracy wykonywanej przez pracownika. Ponadto, osoba ta podlega odpowiedniej ochronie prawnej, regulowanej przez przepisy oraz rozporządzenia.

Praca nakładcza tak jak każdy inny rodzaj wykonywanej działalności na umowę cywilnoprawną (umowę o dzieło, umowę zlecenie) może być wykonywana również przez osoby będące na etacie (z umową o pracę).

Jest to korzystna forma wykonywania pracy przede wszystkim dla tych osób, które chcą połączyć życie prywatne oraz zawodowe. To szczególnie warte uwagi rozwiązanie dla osób, które z różnych przyczyn nie mogą podjąć się pracy w danym zakładzie - są to między innymi samotne matki, osoby starsze itd. Wykonawcy prac nakładczych podlegają bowiem wszelkim koniecznym ubezpieczeniom oraz składkom tak jak w przypadku pracowników wykonujących działalność na umowę o pracę. Dlatego też jest to korzystny sposób na zarobienie dodatkowych pieniędzy lub wsparcie domowego budżetu. Wbrew pozorom jest to również bardzo atrakcyjne dla pracodawcy, który realizując pracę nakładczą, może znacząco obniżyć koszty produkcyjne, zachować stanowiska pracy oraz odprowadzać mniejsze składki.

Praca nakładcza – przepisy

Praca nakładcza to szczególny rodzaj działalności, który nie został ściśle opisany oraz uregulowane w Kodeksie Pracy. Niemniej jednak ogólnie precyzuje jej postanowienia. W głównym ujęciu reguluje je bowiem Rozporządzenie Rady Ministrów z dn. 31 grudnia 1975 Dz.U. 1976 nr 3 poz. 19 W sprawie uprawnień pracowniczych osób wykonujących pracę nakładczą. 

Praca nakładcza przepisy jasno określają jej odmienny charakter. Dlatego też, choć Kodeks Pracy stanowi podstawę do jej regulacji, to podkreśla on jednocześnie, iż ze względu na specyfikę wymaga ona dokładniejszego określenia i doprecyzowania. Niemniej jednak nie wyklucza stosowania jego zakresu do regulacji umów o pracę nakładczą. Kwestie te dokładnie dopracowuje Rozporządzenie Rady Ministrów.

Jak wygląda realizowana praca nakładcza a ZUS? Tak jak w przypadku standardowych umów o pracę rolę płatnika przejmuje podmiot zlecający wykonanie pracy. To na nim ciąży obowiązek ubezpieczenia dla osoby wykonującej pracę nakładczą, uwzględniając obowiązkowe pozycje. Wszystkie te kwestie są tak samo ważne, jak w przypadku wykonywania umowy zlecenia lub umowy o pracę. Dlatego też w tym przypadku pracownicy objęci są obowiązkowym ubezpieczeniem zdrowotnym oraz ubezpieczeniem emerytalno-rentowym. Natomiast wysokość składek liczona jest od przychodu z tytułu wykonywania umowy o pracę nakładczą.

Praca nakładcza – przykłady

Praca nakładcza potocznie nazywana chałupnictwem, dotyczy wszystkich prac wykonywanych w domu, zleconych przez podmiot. Wykonawca zajmuje się jedynie realizacją zlecenia, natomiast wszystkie materiały i przybory są dostarczone przez zleceniodawcę.

Praca nakładcza przykłady to najczęściej wykonywane prace manualne i rzemieślnicze, czyli doskonale znane składanie zabawek, długopisów czy innych produktów, a także ręczne wytwarzanie świec czy innych produktów hand made. Jest to również odpowiedni rodzaj prac wykonywanych przez rolników w agrobiznesie. Może dotyczyć również telepracy oraz każdego innego rodzaju wykonywanej działalności, dotyczącej umowy pośredniej pomiędzy umową o dzieło a umową o pracę (czyli dowolne miejsce i czas pracy, prawa i obowiązki pracownicze, kwestii wynagrodzenia).  

Ze względu na brak dokładnych regulacji będą to wszelkiego rodzaju prace wykonywane w domu, w dowolnych godzinach, bez kontroli osoby przełożonej, natomiast regulowane przepisami oraz spisane w formie umowy o pracę nakładczą. Inaczej niż w przypadku umowy o dzieło pracownik uzyskuje odpowiednie prawa i obowiązki oraz może korzystać z ubezpieczenia, oraz odprowadzania składek ZUS.

Widoczna jest tutaj duża dowolność, ponieważ to pracownik jako wykonawca powierzonych prac sam decyduje o czasie realizacji, a cały proces jego pracy nie jest w żaden sposób kontrolowany ani sprawdzany. To nakładca obowiązany jest to dostarczenia wszelkich narzędzi i materiałów niezbędnych do pracy, które jednocześnie będą bezpieczne i nie będą w żaden sposób stanowić zagrożenia dla zdrowia i życia. Dlatego też, jeśli praca wykonywana jest w domu, to pracodawca nie może w tym przypadku powierzyć prac lub materiałów potencjalnie szkodliwych, lub niebezpiecznych. Jeśli jednak dany pracownik wykonuje swoją pracę w zakładzie lub innym lokalu, w którym posiada przygotowane odpowiednie stanowisko pracy, to kwestie te regulują przepisy oraz BHP. 

Czy umowa zlecenie to praca nakładcza?

Praca nakładcza nazywana potocznie chałupnictwem dotyczy prac wykonywanych w domu. Jej przebieg poświadczany jest poprzez podpisanie umowy o pracę nakładczą lub też inną pasującą umowę cywilnoprawną. Dlatego też zgodnie z tymi założeniami, praca nakładcza może również dotyczyć prac określanych w formie umowy zlecenia. Dlatego też odpowiadając na pytanie, czy umowa zlecenie to praca nakładcza to zależy od indywidualnej sytuacji oraz specyfiki wykonywanej działalności.

Umowa zlecenie jest to bowiem rodzaj umowy obowiązującej w przypadku wykonania danej czynności dla osoby zlecającej. Dlatego też może być ona stosowana także w przypadku niektórych prac chałupniczych, o ile przepisy tego nie zabraniają. Stąd też, choć często możemy spotkać się ze stosowaniem umowy zlecenia w przypadku pracy nakładczej, to w większości przypadków o wiele lepiej sprawdzi się umowa o pracę nakładczą, ze względu na dodatkowe przepisy i regulacje zgodne z zapisami umowy o pracę. Niemniej jednak każdy przypadek powinien być analizowany w sposób indywidualny.

Praca nakładcza jak każdy inny rodzaj wykonywanej działalności jest ściśle regulowany prawnie oraz ma swój określony charakter. Może być łączona z wykonywaniem umowy o pracę u tego samego lub innego pracodawcy.