Przerywany czas pracy – na czym polega i kiedy warto go stosować?

Przerywany system czasu pracy to po prostu jeden z systemów organizacji czasu pracy przewidzianych dla firm, które w ciągu dnia mają nierówne obciążenie zadaniami. W praktyce chodzi o zaplanowanie pracy w dwóch częściach rozdzielonych dłuższą przerwą – tak, aby obecność pracowników lepiej pokrywała się z realnym zapotrzebowaniem. Ten model nie zmienia ustawowych limitów pracy; umożliwia jedynie inne ułożenie dnia. Kiedy więc przerywany czas pracy ma sens? Jak go wdrożyć krok po kroku i na co szczególnie uważać przy planowaniu grafików i rozliczeniach?

Definicja systemu przerywanego czasu pracy

Zgodnie z art. 139 § 1 Kodeksu pracy przerywany czas pracy może być stosowany tylko wtedy, gdy uzasadniają to rodzaj pracy lub jej organizacja. Pracodawca ustala z góry rozkład doby, w którym wyznacza nie więcej niż jedną przerwę w pracy, trwającą nie dłużej niż 5 godzin. Czas przerwy nie zalicza się do czasu pracy, ale pracownikowi przysługuje wynagrodzenie w wysokości połowy wynagrodzenia należnego za czas przestoju.

Przerwa w pracy w systemie przerywanym różni się od przerwy „lunchowej” z art. 141 KP – jest dłuższa (do 5 h) i planowana w harmonogramie, ale również nie wlicza się do pracy.

Kiedy można wprowadzić system przerywanego czasu pracy?

Wprowadzenie takiego systemu wymaga oceny zasadności i przeprowadzenia odpowiedniej procedury. Zgodnie z art. 139 § 3 KP pracodawca może wprowadzić system przerywanego czasu pracy w układzie zbiorowym pracy albo w porozumieniu z zakładową organizacją związkową.

Jeżeli w danym zakładzie pracy nie działa zakładowa organizacja związkowa, porozumienie zawiera się z przedstawicielami pracowników wyłonionymi w trybie przyjętym u danego pracodawcy. Wyjątek dotyczy pracodawców prowadzących działalność w zakresie rolnictwa i hodowli: jeśli są osobami fizycznymi i nie ma związków zawodowych, przerywany system pracy można stosować na podstawie umowy o pracę.

System przerywany jest w praktyce stosowany rzadko, głównie tam, gdzie w ciągu doby występują krótkie „piki” zapotrzebowania na pracę. Typowe przykłady to:

• czas pracy kierowców i kierowców wykonujących przewozy okazjonalne – np. obsługa porannych i popołudniowych kursów,

• pilnowanie mienia (portierzy, dozorcy),

• zakładowe straże pożarne i inne zakładowe służby ratownicze,

• pracownicy magazynów, którzy mają dużo pracy tylko przy przyjmowaniu i wydawaniu dostaw.

W innych działach (np. administracja, produkcja ciągła) ocena zasadności wprowadzenia takiego systemu zazwyczaj wypada negatywnie.

Zasady planowania i ograniczenia przerywanego czasu pracy

Pracodawca musi ułożyć harmonogram tak, aby przestrzegać wszystkich norm czasu pracy. Oznacza to, że:

• przerwa nie może przekroczyć 5 godzin, a dobowy wymiar pracy (suma czasu pracy przed i po przerwie) nie może przekroczyć 8 godzin,

• niezależnie od przerwy pracownik musi otrzymać co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku dobowego i 35 godzin odpoczynku tygodniowego (art. 132–133 KP),

• systemu przerywanego czasu pracy nie stosuje się do pracowników objętych systemami równoważnego czasu pracy (art. 135–138 KP), systemu skróconego tygodnia pracy lub systemu pracy weekendowej,

• nie wolno zatrudniać w systemie przerywanego czasu pracy, bez ich zgody, pracownic w ciąży oraz pracowników wychowujących dziecko do ukończenia 8 lat.

Wymienione zakazy mają charakter bezwzględny – wynikają wprost z przepisów. Dodatkowo przerywany system pracy nie zwalnia z obowiązku prowadzenia ewidencji czasu pracy ani z ustalania regulaminu pracy.

Wynagrodzenie i inne konsekwencje w przerywanym systemie czasu pracy

Za czas przerwy w przerywanym czasie pracy pracownikowi przysługuje wynagrodzenie w wysokości połowy wynagrodzenia należnego za czas przestoju. Podstawą obliczeń jest wynagrodzenie wynikające z osobistego zaszeregowania (stawka godzinowa lub miesięczna), a jeżeli nie określono go w umowie – 60 % wynagrodzenia.

W praktyce warto uwzględnić to w regulaminie wynagradzania, aby uniknąć sporów na lini pracodawca-pracownik. U pracodawcy w rolnictwie lub hodowli wynagrodzenie za przerwę przysługuje tylko wtedy, gdy tak stanowi umowa.

Podsumowanie

System przerywanego czasu pracy pozwala podzielić dobę pracy na dwa bloki i wprowadzić przerwę do 5 godzin. Stosuje się go tylko w wyjątkowych sytuacjach – gdy organizacja pracy tego wymaga. Przerywany czas pracy wprowadza się w układzie zbiorowym lub porozumieniu z zakładową organizacją związkową albo przedstawicielami pracowników.

Przerywanego czasu pracy nie można łączyć z innymi systemami wydłużającymi dobowy wymiar pracy, a na zatrudnienie w takim systemie musi wyrazić zgodę pracownica w ciąży oraz pracownik wychowujący dziecko do 8 lat. Za przerwę przysługuje wynagrodzenie w wysokości połowy przestoju.

Z uwagi na złożoność regulacji i konieczność spełnienia wymogów proceduralnych, decyzję o wprowadzeniu systemu przerywanego warto poprzedzić szczegółową analizą.