Jak wyrobić książeczkę sanepidowską – praktyczne wskazówki

Obowiązek posiadania książeczki sanepidowskiej w odniesieniu do wykonywania niektórych prac został zniesiony w 2012 roku. Zamiast książeczki, obecnie wymagane jest posiadanie orzeczenia lekarskiego, które potwierdza brak przeciwwskazań do pracy z żywnością, wodą, lekami lub innymi substancjami, które mogą stanowić zagrożenie sanitarno-epidemiologiczne.

Książeczka sanepidowska – wciąż potrzebna?

Książeczka sanepidowska, czyli książeczka badań do celów sanitarno-epidemiologicznych, została ustanowiona na podstawie Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 2 lutego 2006 roku. Dokument ten wprowadzał wymagania dotyczące badań na nosicielstwo chorób zakaźnych w przypadku osób zatrudnionych w branżach związanych z żywnością i higieną. Jednak w wyniku zmian w przepisach, od 2012 roku obowiązek posiadania książeczki sanepidowskiej został zniesiony. Zastąpiono go obowiązkiem posiadania orzeczenia lekarskiego potwierdzającego brak przeciwwskazań do wykonywania pracy w warunkach narażenia na przenoszenie zakażeń.

Wymóg posiadania orzeczenia lekarskiego

Zgodnie z Ustawą z dnia 5 grudnia 2008 roku o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, w przypadku pracy w branży związanej z żywnością, wodą lub lekami, pracownik powinien posiadać orzeczenie lekarskie, które potwierdza, że nie ma przeciwwskazań do wykonywania takich prac. Orzeczenie to zastępuje dotychczasową książeczkę sanepidowską. Orzeczenie wydawane jest przez lekarzy medycyny pracy lub lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej.

Badania sanitarno-epidemiologiczne: kogo obowiązują?

Badania sanitarno-epidemiologiczne są obowiązkowe dla osób, które wykonują prace związane z żywnością, wodą, lekami oraz innymi materiałami, które mogą stanowić zagrożenie sanitarno-epidemiologiczne. Obowiązkowe badania dotyczą również:

• Pracowników zakładów produkcji żywności, gastronomii, sklepów spożywczych, czy też osób zatrudnionych w miejscach sprzedaży i przechowywania żywności, wody i leków.
• Pracowników służby zdrowia (lekarzy, pielęgniarek, personelu pomocniczego w szpitalach) oraz osób pracujących w placówkach opieki zdrowotnej, które mają styczność z pacjentami lub żywnością.
• Studentów, stażystów, praktykantów, którzy kształcą się w zawodach wymagających styczności z żywnością, wodą, lekami lub dziećmi.
• Osób, które wykonują prace związane z produkcją leków lub uzdatnianiem wody pitnej.

Pracodawcy i osoby prowadzące działalność gospodarczą mają obowiązek zapewnienia, że pracownicy wykonujący takie prace będą posiadali aktualne orzeczenia lekarskie dotyczące braku przeciwwskazań do pracy.

Aktualność badań sanitarno-epidemiologicznych

Zgodnie z art. 59 Ustawy z dnia 25 sierpnia 2006 roku o bezpieczeństwie żywności i żywienia, osoby pracujące w branży spożywczej, wodociągowej, farmaceutycznej oraz w innych branżach narażających na przenoszenie zakażeń, muszą regularnie przechodzić badania sanitarno-epidemiologiczne. Orzeczenie lekarskie, które jest wynikiem tych badań, określa, czy pracownik jest zdolny do pracy w danym zawodzie, a także wskazuje ewentualne przeciwwskazania, które mogą uniemożliwić wykonywanie tej pracy.

Jak uzyskać orzeczenie lekarskie do celów sanitarno-epidemiologicznych?

Aby uzyskać orzeczenie lekarskie, należy przejść następujące kroki:

1. Badania laboratoryjne – przeprowadzane przez akredytowane laboratoria, które wykonują testy na obecność patogenów (np. Salmonella, gruźlica). Badania te są wymagane przed rozpoczęciem pracy oraz w przypadku przerwy w wykonywaniu pracy po dłuższej chorobie zakaźnej.

2. Badania lekarskie – wykonywane przez lekarzy medycyny pracy lub lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej, którzy wystawiają orzeczenie o zdolności do pracy. Na podstawie wyników badań laboratoryjnych oraz ogólnego stanu zdrowia, lekarz wydaje decyzję o zdolności do wykonywania pracy lub ewentualnych przeciwwskazaniach.

Koszty badań sanitarno-epidemiologicznych

Koszt badań sanitarno-epidemiologicznych w 2025 roku może wynosić:

• Badania laboratoryjne: Koszt badania na nosicielstwo patogenów (np. Salmonella, gruźlica) to około 60–150 zł.
• Badanie lekarskie: Koszt badania lekarskiego wynosi około 50–100 zł, w zależności od lekarza i lokalizacji.
• Dodatkowe badania (np. RTG, badania krwi, moczu) mogą wiązać się z dodatkowymi kosztami.

Pracodawcy mają obowiązek pokrycia kosztów badań sanitarno-epidemiologicznych dla swoich pracowników, chyba że pracownik samodzielnie pokrywa koszt w przypadku prac dorywczych lub na własny koszt (np. w przypadku praktyk studenckich).

Przeczytaj także: Książeczka sanepidowska w 2025 roku - obowiązki pracodawcy