Odprawa emerytalna: komu i kiedy przysługuje?

Kiedy pracownik kończy swoją karierę zawodową i przechodzi na zasłużoną, wypracowaną emeryturę, należy mu się odprawa emerytalna. Wypłata jej to obowiązek ostatniego pracodawcy danej osoby. Warto wiedzieć, komu i kiedy przysługuje odprawa emerytalna. Jakie warunki należy spełnić, żeby otrzymać to świadczenie? Jaka jest jej wysokość oraz od jakich czynników zależy?

Odprawa emerytalna – co to jest?

Odprawa emerytalna jest dodatkową wypłatą gotówki gwarantowaną pracownikowi przez Kodeks Pracy (podstawa prawna: Art. 921 Kodeksu pracy). Nie ma znaczenia, na jaki rodzaj umowy pracownik był zatrudniony. Wypłata odprawy emerytalnej należy do obowiązków pracodawcy. Jeśli uchyla się on od tego obowiązku, naraża się na karę grzywny.

Warunki otrzymania odprawy emerytalnej

Odprawa emerytalna jest zawsze wypłacana pracownikowi i nie zależy ani od tego, ile dana osoba pracuje u ostatniego pracodawcy, ani od całkowitego stażu pracy. Istnieją jednak pewne warunki, które muszą zostać spełnione, aby pracownik otrzymał odprawę emerytalną. Przede wszystkim pracownik musi nabyć prawo do emerytury, a warunkiem nabycia prawa do tego świadczenia jest osiągnięcie wymagalnego minimalnego wieku lub/i stażu pracy. Kobiety muszą osiągnąć wiek 60 lat, a mężczyźni 65 lat. Ubezpieczonym urodzonym przed 1 stycznia 1949 roku przysługuje emerytura, jeśli mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn.

Aby otrzymać odprawę emerytalną konieczne jest również zakończenie stosunku pracy w związku z przejściem na emeryturę. Zatem nie wystarczy jedynie nabycie prawa do emerytury, musi nastąpić faktyczne przejście na nią.

Warto również wspomnieć, że pracownikowi odprawa emerytalna może zostać wypłacona tylko jeden raz. Jeżeli osoba, będąc już na emeryturze, znów podejmie pracę, nie nabywa ponownego uprawnienia do odprawy emerytalnej.

Jak wysoka jest odprawa emerytalna?

Przepisy zapisane w Kodeksie Pracy jasno określają, ile wynosi odprawa emerytalna. Kodeks gwarantuje każdemu pracownikowi, spełniającemu powyższe warunki, odprawę w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia. Jest to kwota minimalna, do której jest zobligowany pracodawca. Jednakże może on dobrowolnie wypłacić wyższą kwotę odprawy dla pracowników odchodzących na emeryturę. Wówczas takie ustalenie jest zapisywane w regulaminie pracy albo układzie zbiorowym pracy. Warto zatem zorientować się, czy w danej firmie, zakładzie pracy czy przedsiębiorstwie obowiązuje układ zbiorowy lub inny regulamin wewnętrzny, który reguluje kwestię wysokości odprawy. Jeśli zapis taki nie jest umieszczony w żadnym z dokumentów firmowych, wówczas obowiązują przepisy ogólne Kodeksu Pracy.

Jak obliczyć odprawę emerytalną? Wysokość odprawy emerytalnej oblicza się tak samo, jak świadczenie urlopowe. Tak stanowi § 2 ust. 1 pkt 7 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz. U. z 1996 r. nr 62, poz. 289 ze zm.). Ustalając wysokość odprawy bierze się pod uwagę stałe, miesięczne składniki wynagrodzenia w wysokości należnej w miesiącu nabycia prawa do odprawy emerytalnej, a także składniki zmienne – przyjmuje się w średnie wysokości z ostatnich miesięcy. Oznacza to, że wyliczając odprawę emerytalną pracodawca sumuje: stałe miesięczne składniki (tj. stałe miesięczne wynagrodzenie), zmienne składniki przysługujące za okresy nie dłuższe niż 1 miesiąc (comiesięczne premie) oraz składniki zmienne za okresy dłuższe niż 1 miesiąc (na przykład premie półroczne).

Odprawa emerytalna jest świadczeniem jednorazowym, jednakże jeśli w momencie przejścia na emeryturę pracownik zatrudniony jest u kilku pracodawców, odprawa należy mu się od każdego z nich. W takiej sytuacji zasady obliczania odprawy pozostają identyczne tak jak w przypadku zatrudnienia u jednego pracodawcy.

Dla kogo wyższa odprawa?

Wysokość odprawy emerytalnej wśród niektórych grup zawodowych regulowana jest przez odrębne przepisy, które uzależniają jej wysokość od czasu, który przepracowała osoba udająca się na emeryturę, a więc od stażu jej pracy. Uprzywilejowani są przede wszystkim urzędnicy państwowi i samorządowi. Jeżeli staż ich pracy wynosi powyżej 10 lat, należy im się 2-miesięczne wynagrodzenie. Gdy taka osoba pracuje powyżej 15 lat, odprawa emerytalna będzie wynosiła 3-miesięczne wynagrodzenie, a gdy ma staż pracy powyżej 20 lat, otrzyma 6-miesięczne wynagrodzenie.

Inne zasady dotyczą także członków korpusu służby cywilnej (pracowników Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, Centralnego Biura Śledczego Policji, urzędów ministrów, urzędów wojewódzkich etc.). Jeżeli stosunek pracy takich osób ustał w związku z przejściem na emeryturę, otrzymają one jednorazową odprawę w wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia, a jeżeli przepracowały one co najmniej 20 lat w służbie cywilnej, odprawa wynosie sześciokrotność miesięcznego wynagrodzenia.

Do grupy zawodowej, której również dotyczą inne wysokości odprawy emerytalnej, należą nauczyciele. Karta nauczyciela gwarantuje odprawę uzależnioną od ich stażu pracy. Jeżeli wynosi on poniżej 20 lat – odprawa równa się dwóm miesięcznym wynagrodzeniom, jeżeli natomiast nauczyciel pracuje powyżej 20 lat, otrzyma odprawę w wysokości 3-miesięcznego wynagrodzenia.

Świadczenie pieniężne przyznawane każdemu pracownikowi, który spełnia kryteria uprawniające do emerytury i którego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na emeryturę to odprawa emerytalna. Kodeks pracy nakłada ten obowiązek na ostatniego pracodawcę osoby zatrudnionej. Także wysokość świadczenia jest jasno określona i dla większości pracowników (poza pewnymi uprzywilejowanymi grupami) równa jest jednomiesięcznemu wynagrodzeniu.