Pracownik sklepu spożywczego, kelnerka, kucharz, cukiernik, piekarz, fryzjerka, tatuażysta, masażysta, kosmetyczka, pielęgniarka, lekarz, ratownik medyczny - to tylko niektóre ze stanowisk, których dotyczą badania do celów sanitarno-epidemiologicznych, a więc posiadanie dokumentu określanego jako książeczka sanepidowska.
Co należy wiedzieć na temat książeczki sanepidowskiej? Czym jest, kiedy obowiązuje i ile kosztuje jej wyrobienie? Wszystkie te informacje znajdziesz w poniższym artykule.
Sprawdź kluczowe informacje związane z tym tematem:
Obowiązek posiadania książeczki sanepidowskiej dotyczy pracowników branż, w których istnieje ryzyko przenoszenia chorób zakaźnych, takich jak gastronomia, sektor spożywczy, kosmetyczny i medyczny.
Obowiązek ten wynika z ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi oraz z ustawy o bezpieczeństwie żywności i żywienia.
Pracodawca kieruje pracownika na badania do lekarza medycyny pracy, które obejmują badania laboratoryjne na obecność pałeczek chorobotwórczych. Koszt wyrobienia książeczki pokrywa pracodawca.
Orzeczenie lekarskie nie ma określonej daty ważności, ale może być wymagane ponowne badanie w przypadku zmiany stanowiska pracy lub podejrzenia narażenia na choroby zakaźne.
W przypadku braku książeczki sanepidowskiej pracodawca i pracownik mogą zostać ukarani przez sanepid, a pracownik może zostać odsunięty od pracy. Kary finansowe mogą być wysokie, a w skrajnych przypadkach grozi areszt.
Czym jest książeczka sanepidowska?
Książeczka sanepidowska to potoczne określenie dokumentu znanego jako orzeczenie lekarskie do celów sanitarno-epidemiologicznych. Jest to dokument potwierdzający, że dany pracownik przeszedł wymagane badania zdrowotne i nie stanowi zagrożenia dla zdrowia publicznego w kontekście swojej pracy na określonym stanowisku. Warto zaznaczyć, że posiadanie ważnej książeczki sanepidowskiej jest warunkiem wykonywania wielu zawodów, zwłaszcza tych, które mają bezpośredni kontakt z żywnością, kosmetykami lub pacjentami.
Oczywiście wyrobienie książeczki sanepidowskiej nie dotyczy wszystkich pracowników, a jedynie tych, którzy pracują w branżach, gdzie istnieje duże ryzyko przenoszenia chorób zakaźnych i tym samym konieczne jest zachowanie szczególnej ostrożności sanitarno-epidemiologicznej. Do takich branż należy między innymi gastronomia, przemysł spożywczy, sektor kosmetyczny i ochrona zdrowia. Książeczka sanepidowska może być też konieczna do wyrobienia na przykład w placówkach opieki nad dziećmi, czyli w żłobkach i w przedszkolach.
Książeczka do celów sanitarno-epidemiologicznych - podstawy prawne
Podstawą prawną badań do celów sanitarno-epidemiologicznych jest ustawa z dnia 5 grudnia 2008r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi. Ponadto ważne kwestie z tym związane omawia również ustawa z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia, ustawa o Państwowej Inspekcji Sanitarnej z dnia 14 marca 1985r. oraz rozporządzenie (WE) Nr 852/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie higieny środków spożywczych.
Ustawa o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi stanowi, że obowiązkowym badaniom sanitarno-epidemiologicznym podlegają osoby podejmujące lub wykonujące prace, przy wykonywaniu których istnieje możliwość przeniesienia zakażenia lub choroby zakaźnej na inne osoby. Z kolei ustawa o bezpieczeństwie żywności i żywienia mówi, że osoba pracująca w styczności z żywnością powinna uzyskać określone przepisami o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi orzeczenie lekarskie dla celów sanitarno-epidemiologicznych o braku przeciwwskazań do wykonywania prac, przy wykonywaniu których istnieje możliwość przeniesienia zakażenia na inne osoby. Dlatego ważne jest, aby w miejscu pracy każda osoba miała aktualną książeczkę sanepidowską.
Wyrabianie książeczki sanepidowskiej
Zgodnie z przepisami na obowiązkowe badania sanitarno-epidemiologiczne pracowników kieruje pracodawca. Na badania lekarskie należy udać się do lekarza medycyny pracy. Wyrobienie książeczki sanepidowskiej jest możliwe na podstawie badania lekarskiego i badań laboratoryjnych. W skład badań laboratoryjnych wchodzi badanie próbki kału w kierunku zakażenia pałeczkami duru brzusznego, durów rzekomych A, B i C, innych pałeczek z rodzaju Salmonella i Shigella. Warto jednak wiedzieć, że lekarz medycyny pracy może zlecić wykonanie dodatkowych badań i przeprowadzenie dodatkowych konsultacji specjalistycznych, w celu wykrycia biologicznych czynników chorobotwórczych lub potwierdzenia rozpoznania choroby zakaźnej. Wyrobienie książeczki sanepidowskiej może więc potrwać, zależnie od wyników badań i ewentualnych koniecznych powtórzeń badań.
Książeczka sanepidowska - przechowywanie w dokumentacji
Na podstawie badania lekarskiego oraz wyników badań laboratoryjnych lekarz wydaje orzeczenie o braku przeciwwskazań, czasowym lub trwałym przeciwwskazaniu do wykonywania prac. Obowiązkiem pracodawcy jest zaś przechowywanie wydanych orzeczeń w dokumentacji pracownika. Jest to istotne o tyle, że jeszcze kilkanaście lat temu książeczka sanepidu stanowiła dokumentację osoby, u której przeprowadzano badania. W dokumentacji medycznej lekarza odpowiedzialnego zawarte są niezbędne informacje, a książeczka zdrowia, jaką jest książeczka sanepidowska, pełni rolę formalną, potwierdzającą zdolność pracownika do pracy.
Warto wspomnieć, że pracownik nie może rozpocząć pracy, dopóki nie przedstawi aktualnej książeczki sanepidowskiej potwierdzającej zdolność do pracy w warunkach wymagających badań sanitarno-epidemiologicznych.
Książeczka sanepidowska - odwołanie od wyników badań do celów sanitarno-epidemiologicznych
Nie ma możliwości odwołania się od treści orzeczenia lekarskiego o braku przeciwwskazań, czasowym lub trwałym przeciwwskazaniu do wykonywania określonych prac, gdyż orzeczenie to nie jest wydawane w związku z prowadzonym postępowaniem administracyjnym i ma charakter wiążącej opinii. Istnieje jedynie możliwość skierowania się do lekarza medycyny pracy z wnioskiem o ponowne przeprowadzenie badań i zmianę treści zaświadczenia lub skierowanie się do innego lekarza o przeprowadzenie ponownych badań i wydanie opinii lekarskiej o stanie zdrowia. W razie wątpliwości, badania należy wykonać ponownie, aby mieć pewność, że nie ma przeciwwskazań zdrowotnych.
Jak często należy przeprowadzać badania do celów sanitarno-epidemiologicznych?
Ustawa zasadnicza, podobnie jak przepisy szczegółowe nie wskazują, czy i jak często badanie do celów sanitarno-epidemiologicznych ma być odnawiane. Oznacza to, że lekarz medycyny pracy, w oparciu o posiadaną wiedzę medyczną oraz po uzyskaniu informacji od pracownika o rodzaju i miejscu świadczenia pracy, ma możliwość wskazania następnego terminu przeprowadzenia przedmiotowych badań. Oznacza to również, że jeżeli nie istnieją przesłanki wskazujące na zakażenie czynnikami uniemożliwiającymi wykonywanie określonych prac, to uzyskane orzeczenie lekarskie jest ważne.
Książeczka sanepidowska - kiedy należy ponowić badania?
Z drugiej strony, w razie zmiany zakresu i rodzaju wykonywanych czynności na danym stanowisku pracy, konieczne może być ponowne przeprowadzenie badań do celów sanitarno-epidemiologicznych. Książeczka sanepidowska może być konieczna do wyrobienia na nowo w przypadku wystąpienia objawów chorób zakaźnych lub podejrzenia narażenia na choroby zakaźne, przy czym to pracownik ma obowiązek zgłosić taki przypadek pracodawcy, ten zaś powinien go skierować na odpowiednie badania. Otrzymując od pracodawcy skierowanie, pracownik może udać się na badania.
Warto w tym miejscu podkreślić, że uzasadnione jest również wykonanie badań każdorazowo z chwilą podjęcia pracy przy zmianie pracodawcy, ze względu na to, że w zależności od rodzaju wykonywanej pracy istnieje ryzyko szerzenia się różnych zakażeń lub szerzenia się ich różnymi drogami.
Wszystko to sprawia, że wbrew obiegowej opinii, książeczka sanepidu nie jest dokumentem na całe życie, choć zasadniczo książeczka sanepidowska nie posiada daty ważności. Ponadto czasem konieczne może być powtórzenie badań, jeśli lekarz uzna to za stosowne.
Koszt wyrobienia książeczki sanepidowskiej
Koszty badań sanitarno-epidemiologicznych wykonywanych u osób podejmujących lub wykonujących prace, przy wykonywaniu których istnieje możliwość przeniesienia zakażenia lub choroby zakaźnej na inne osoby, ponosi w całości pracodawca. Ile kosztuje wyrobienie książeczki sanepidowskiej? Koszty, jakie musi ponieść pracodawca, różnią się w zależności od wybranej placówki medycznej. Niemniej jednak trzeba się liczyć z wydatkiem od 200 do 500 zł, przy czym w cenie tej zawarte są zarówno podstawowe badania sanitarno-epidemiologiczne, jak i wizyta u lekarza medycyny pracy. Warto zaznaczyć, że aby wyrobić książeczkę sanepidowską, należy nieraz uzbroić się w cierpliwość, jeśli lekarz zaleci wykonanie dodatkowych badań.
Nigdy więcej nie trać czasu!
Zautomatyzuj układanie grafików pracy, prowadzenie ewidencji czasu pracy, elektroniczne wnioski urlopowe i wiele więcej.
Załóż darmowe kontoKonsekwencje braku książeczki sanepidowskiej
Służby sanitarno-epidemiologiczne mają obowiązek przeprowadzania kontroli związanych z higieną, bezpieczeństwem oraz warunkami pracy. W ramach tych kontroli sprawdza się nie tylko utrzymywanie czystości i odpowiednich warunków higienicznych, czy też warunki magazynowania i przechowywania żywności, wody i produktów chemicznych, ale też kontroluje się dokumentację sanitarno-epidemiologiczną. Brak ważnej książeczki sanepidowskiej może być powodem do nałożenia kary.
W przypadku stwierdzenia jakichkolwiek nieprawidłowości, w tym braku książeczek sanepidowskich u pracowników, Państwowa Inspekcja Sanitarna ma prawo nałożyć różnorodne kary. Najczęściej są to upomnienia i mandaty, przy czym wysokość mandatów jest określana przez taryfikator mandatów sanepidu, uwzględniający charakter naruszenia.
Kara dla pracodawcy czy pracownika?
Warto przy tym zaznaczyć, że kara finansowa może być nałożona zarówno na pracodawcę, jak i na pracownika, który nie posiada orzeczenia lekarskiego do celów sanitarno-epidemiologicznych. Na tej samej zasadzie obie strony mogą też zostać ukarane za nieprzestrzeganie zasad higieny pracy. Pracownik może też zostać odsunięty od wykonywania obowiązków zawodowych.
Warto wiedzieć, że kary pieniężne nakładane przez sanepid mogą wynosić nawet trzydziestokrotność przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego, a w skrajnych przypadkach trzeba się liczyć nawet z karą aresztu lub pozbawienia wolności. Oczywiście nieaktualna książeczka sanepidowska nie jest powodem do aresztu, ale już czyny takie jak wprowadzanie do obrotu środków spożywczych po upływie ich terminu przydatności do spożycia już tak.
Kary te mają na celu zapewnienie bezpieczeństwa sanitarno-epidemiologicznego oraz przestrzegania standardów higieny w miejscach pracy, co ma szczególne znaczenie dla zdrowia publicznego. Zatem warto starannie przestrzegać przepisów, dotyczących zapobiegania oraz zwalczania zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, jak również dotyczących bezpieczeństwa żywności i żywienia, gdyż przekłada się to zarówno na zdrowie publiczne, na wizerunek firmy, jak i na możliwość uniknięcia dotkliwych kar nakładanych przez sanepid.
Streszczenie artykułu:
Omówiliśmy, czym jest książeczka sanepidowska i dlaczego jest ważna dla pracowników w branżach o podwyższonym ryzyku przenoszenia chorób zakaźnych.
Wyjaśniliśmy, które stanowiska pracy wymagają posiadania aktualnej książeczki sanepidowskiej.
Przedstawiliśmy procedurę wyrobienia książeczki sanepidowskiej, w tym obowiązkowe badania lekarskie i laboratoryjne.
Zwróciliśmy uwagę na konieczność przechowywania orzeczeń lekarskich przez pracodawcę oraz na brak określonego terminu ważności książeczki.
Wskazaliśmy konsekwencje prawne i finansowe braku książeczki sanepidowskiej dla pracodawcy i pracownika.
Opisaliśmy podstawy prawne oraz koszty związane z wyrobieniem książeczki sanepidowskiej.
Jak wyrobić książeczkę sanepidowską – praktyczne wskazówki
Niezbędne jest przeprowadzenie badań laboratoryjnych oraz lekarskich.
Czym są badania okresowe pracowników?
Pracownicy zatrudnieni na umowie o pracę muszą liczyć się z obowiązkiem poddania się badaniom lekarskim.
Badania psychotechniczne: kiedy są wymagane?
Są zawody, których wykonywanie wymaga od pracowników pewnych specjalistycznych umiejętności. Jedną z metod ich sprawdzenia są np. badania psychotechniczne
