Praca w święto - wszystko, co pracodawcy wiedzieć powinni

Niedziele i dni ustawowo wolne od pracy, takie jak święta państwowe czy religijne, są dla większości pracowników czasem odpoczynku i okazją do spędzenia czasu z rodziną. Przepisy prawa pracy stanowią, że w takie dni pracodawcy powinni powstrzymać się od angażowania pracowników w obowiązki zawodowe. Istnieją jednak sytuacje, w których konieczne jest zlecenie pracy nawet w święto. Dotyczy to głównie specyficznych sektorów, jak służby zdrowia, transport publiczny, gastronomia czy bezpieczeństwo publiczne, gdzie praca musi być wykonywana bez przerwy.

W związku z powyższym, kwestia rekompensaty za pracę w dni świąteczne nabiera szczególnego znaczenia zarówno dla pracowników, jak i pracodawców. Z jednej strony, pracownicy oczekują sprawiedliwej gratyfikacji za swoją pracę w dni, które są zazwyczaj wolne. Z drugiej strony, pracodawcy muszą zrozumieć swoje obowiązki i umiejętnie zarządzać zespołem, aby uniknąć nieporozumień oraz kosztownych błędów wynikających z naruszenia przepisów prawa pracy.

Najważniejsze kwestie związane z tematem

1. Zgodnie z przepisami, pracownicy nie powinni pracować w dni ustawowo wolne od pracy, jednak istnieją wyjątki dla sektorów, gdzie praca jest niezbędna, na przykład przy zadaniach o charakterze ratowniczym, jak choćby w zakładowych służbach ratowniczych i zakładowych strażach pożarnych.

2. Za pracę w niedzielę lub święto pracownikowi wykonującemu pracę należy się rekompensata. Pracownikowi przysługuje dzień wolny od pracy lub wynagrodzenie za pracę w niedzielę i święta wypłacane w ciągu okresu rozliczeniowego.

3. Kluczowe jest odpowiednie planowanie grafiku pracy i komunikacja z pracownikami, aby uniknąć nieporozumień i obniżenia morale.

Dni ustawowo wolne od pracy

Co do zasady, pracownicy nie muszą wykonywać obowiązków służbowych w niedziele i święta. Mówi o tym ustawa o dniach wolnych od pracy, która stanowi, że dniami wolnymi od pracy są niedziele oraz dni takie jak:

• 1 stycznia – Nowy Rok,

• 6 stycznia – Święto Trzech Króli,

• pierwszy dzień Wielkanocy,

• drugi dzień Wielkanocy,

• 1 maja – Święto Pracy,

• 3 maja – Święto Konstytucji Trzeciego Maja,

• pierwszy dzień Zielonych Świątek,

• Boże Ciało,

• 15 sierpnia – Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny, Święto Wojska Polskiego,

• 1 listopada – Wszystkich Świętych,

• 11 listopada – Święto Niepodległości,

• 25 grudnia – pierwszy dzień Bożego Narodzenia,

• 26 grudnia – drugi dzień Bożego Narodzenia.

Co ciekawe, do pracy w święto przypadające w niedzielę stosuje się przepisy dotyczące pracy w niedzielę!

A co z pracownikami, którzy należą do kościołów i związków wyznaniowych innych niż kościół rzymskokatolicki, w których święta religijne nie są dniami ustawowo wolnymi od pracy w rozumieniu wspomnianej ustawy? Okazuje się, że w takim wypadku pracownicy mogą zwrócić się do pracodawcy z wnioskiem o udzielenie dnia wolnego od pracy na dzień, który jest dla nich świętem. Stosowny wniosek powinni złożyć co najmniej 7 dni przed dniem planowanego zwolnienia. Pracodawcy mogą udzielić dni wolnych na prośbę pracowników, pod warunkiem odpracowania czasu zwolnienia bez prawa do dodatkowego wynagrodzenia za pracę w dni ustawowo wolne od pracy lub w godzinach nadliczbowych. Pracodawcy są zobowiązani poinformować pracowników o warunkach odpracowania zwolnienia nie później, niż na 3 dni przed dniem zwolnienia.

Kiedy pracownik może być zobowiązany do pracy w niedziele i dni świąteczne?

W Kodeksie pracy wyraźnie wskazano, że praca w dni ustawowo wolne od pracy może być wykonywana jedynie w wyjątkowych przypadkach. Są to między innymi:

• prace konieczne ze względu na ochronę życia i zdrowia ludzkiego oraz bezpieczeństwa publicznego, a więc w zakładach opieki zdrowotnej, policji czy straży pożarnej, jednostkach organizacyjnych wspierania rodziny, jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej, jednostkach gospodarki komunalnej itp.,

• niezbędne prace w zakładach, które pracują w ruchu ciągłym, gdzie nie ma możliwości zatrzymania produkcji bez szkody dla procesów technologicznych,

• prace wynikające z konieczności usunięcia awarii lub zapobieżenia jej skutkom, jak również konieczności prowadzenia akcji ratowniczej,

• prace przy pilnowaniu mienia i ochrony osób,

• prace w transporcie i komunikacji publicznej, w tym w lotnictwie, kolei i transporcie autobusowym,

• prace konieczne ze względu na ich użyteczność społeczną i codzienne potrzeby ludności, a więc prace związane z gastronomią, hotelarstwem oraz branżą rozrywkową.

Pracownicy mogą być też zobowiązani do pracy w sklepach, w niedziele nieobjęte zakazem handlu. W tym roku są to niedziele wypadające 28 stycznia, 24 marca, 28 kwietnia, 30 czerwca, 25 sierpnia, 15 grudnia i 22 grudnia. Oczywiście w te i pozostałe niedziele zobowiązani do pracy są pracownicy placówek, których zakaz nie obowiązuje, takich jak stacje paliw czy apteki.

Rekompensata za pracę w niedziele i święta

Praca w niedziele i dni ustawowo wolne od pracy wiąże się z dodatkowymi obowiązkami po stronie pracodawcy. Zgodnie z Kodeksem pracy, pracownikowi wykonującemu pracę w dniu świątecznym przysługuje jeden z dwóch rodzajów rekompensaty:

• inny dzień wolny w zamian za pracę w święto, który powinien zostać udzielony pracownikowi w okresie 6 dni kalendarzowych od dnia, w którym wykonywał on pracę w dzień wolny od pracy,

• dodatek do wynagrodzenia w wysokości 100% wynagrodzenia za każdą godzinę pracy, jeśli udzielenie innego dnia wolnego od pracy nie było możliwe.

Warto podkreślić, że ten dodatek za pracę w święta jest naliczany niezależnie od standardowego wynagrodzenia, co oznacza, że praca w święto jest dodatkowo wynagradzana i w pełni uzasadniona ekonomicznie. Pracodawcy muszą więc uwzględnić te koszty w planowaniu swojej działalności.

Pracodawcy koniecznie muszą wziąć pod uwagę fakt, że Państwowa Inspekcja Pracy nawet gdy pracodawca wypłaci pracownikowi 100% dodatku do wynagrodzenia za pracę w dniu wolnym, może uznać, że nieudzielenie dnia wolnego w zamian za pracę w dniu planowo wolnym jest naruszeniem przepisów o czasie pracy. Za takie postępowanie grozi za to kara grzywny od 1.000 zł do 30.000 zł. Zatem rekompensata w postaci wynagrodzenia, zamiast dnia wolnego od pracy, powinna być stosowana wyłącznie w ostateczności.

Praca w niedziele i święta a zakres godzin

Nie każdy wie, że co do zasady, za pracę wykonywaną w niedziele i święta uznaje się pracę wykonywaną między godziną 6.00 w dniu wolnym a godziną 6.00 w dniu następnym, choć pracodawca może w regulaminie pracy ustalić inne godziny. Oznacza to jednocześnie, że doba pracownicza nie musi pokrywać się z dobą kalendarzową!

Znaczenie prawidłowego planowania i komunikacji

Dla pracodawców z branż, które wymagają pracy w dni świąteczne, kluczowym wyzwaniem jest skuteczne zarządzanie zasobami ludzkimi oraz budżetem. Ważne jest, aby odpowiednio wcześniej planować obsadę w te dni oraz jasno komunikować pracownikom, w jakich sytuacjach mogą być zobowiązani do pracy.

Brak transparentności w tym zakresie może prowadzić do frustracji i obniżenia morale wśród pracowników. Jednocześnie niewłaściwe rozliczenie pracy w dni świąteczne może skutkować roszczeniami, a nawet kontrolami inspekcji pracy. Dlatego też dokładne przestrzeganie przepisów oraz otwarta komunikacja z pracownikami są kluczowe dla utrzymania harmonii w firmie i uniknięcia problemów prawnych.

Dobre praktyki przy planowaniu czasu pracy

Planowanie czasu pracy, w którym pomaga ewidencja czasu pracy, zwłaszcza w okresach obejmujących dni ustawowo wolne, wymaga szczególnej uwagi i strategii. Kluczową praktyką jest wczesne przygotowanie grafików, co daje pracownikom możliwość dostosowania do harmonogramu pracy swoich planów prywatnych. Przygotowany odpowiednio wcześnie umożliwia również pracodawcy lepsze zarządzanie zasobami ludzkimi, minimalizując ryzyko braków kadrowych. Kolejną dobrą praktyką jest rotacja pracowników, aby zapewnić równomierne i sprawiedliwe obciążenie pracą podczas świąt. Istotne jest również oferowanie dodatkowych form motywacji, takich jak premie, dodatkowe dni wolne lub elastyczne godziny pracy, co zwiększa zaangażowanie i pozytywną motywację w zespole. Ważnym elementem jest także komunikacja – pracownicy powinni być jasno informowani o wymaganiach dotyczących pracy w święta oraz o przysługujących im formach rekompensaty. Sposobem na wdrożenie tych praktyk jest planowanie czasu pracy z pomocą zautomatyzowanych narzędzi do tworzenia grafików, bazujących na sztucznej inteligencji i innych nowoczesnych rozwiązaniach. Sprawdź koniecznie grafik pracy od inEwi!

Podsumowanie

Praca w dni ustawowo wolne od pracy, w tym niedziele i święta, jest regulowana przepisami prawa pracy, które zazwyczaj zakazują angażowania pracowników w te dni, z wyjątkiem szczególnych sytuacji, takich jak praca w celu ochrony życia, prace w ruchu ciągłym czy usuwanie awarii. Pracownicy, którzy są zobowiązani do pracy w święta, mają prawo do rekompensaty w postaci dodatkowego dnia wolnego lub wynagrodzenia w wysokości 100% za każdą godzinę pracy. W pierwszej kolejności pracodawca powinien umożliwić pracownikowi wykorzystanie dnia wolnego. Dopiero w drugiej kolejności, gdy wykorzystanie dnia wolnego jest niemożliwe, powinien wypłacić dodatek do wynagrodzenia. Kluczowe dla pracodawców jest skuteczne planowanie i komunikacja w zakresie pracy w dni wolne, aby uniknąć frustracji w zespole oraz potencjalnych problemów prawnych.