Program Czyste Powietrze - nowe zasady w 2025 roku

Ochrona środowiska, w tym zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych i dbałość o jakość powietrza to wyzwania, które z każdym rokiem nabierają coraz większego znaczenia. Program „Czyste Powietrze”, realizowany w Polsce od 2018 roku, stanowi jeden z ważniejszych narzędzi na drodze to przyjaznego, zdrowego i bezpiecznego środowiska. Dzięki niemu właściciele domów jednorodzinnych mogą otrzymać dofinansowanie na modernizację systemów grzewczych oraz inne proekologiczne inwestycje, które nie tylko poprawiają jakość powietrza, ale również pozwalają na uzyskanie znacznych oszczędności. 

Najważniejsze informacje związane z tematem

1. Program „Czyste Powietrze” działa od 2018 roku, wspierając właścicieli domów jednorodzinnych w modernizacji systemów grzewczych i innych proekologicznych inwestycjach obejmujących przede wszystkim wymianę źródeł ciepła i termomodernizację domów, aby poprawić jakość powietrza i zmniejszyć emisję szkodliwych substancji.

2. Beneficjenci mogą ubiegać się o dotacje na wymianę pieców, docieplenie budynków, instalację odnawialnych źródeł energii, takich jak panele fotowoltaiczne i pompy ciepła, a także inne działania zwiększające efektywność energetyczną.

3. Do końca 2023 roku podpisano ponad 500 tys. umów, co przyczyniło się do znaczącej redukcji emisji pyłów i CO₂ oraz obniżenia kosztów ogrzewania w wielu gospodarstwach domowych.

4. Specjalne wsparcie przeznaczono dla właścicieli budynków uszkodzonych w powodzi z września 2024 roku w wybranych województwach, z budżetem 300 mln zł, dostępnym do końca marca 2025 roku.

5. W nowej odsłonie programu na 2025 rok planowane jest między innymi uproszczenie zasad, podniesienie wymagań dotyczących efektywności energetycznej urządzeń, wsparcie dla najuboższych oraz wprowadzenie systemu operatorów, którzy pomogą beneficjentom na każdym etapie realizacji projektów.

Program „Czyste Powietrze” został zainicjowany jako odpowiedź na alarmujący stan jakości powietrza w Polsce, gdzie problem smogu dotyczy zarówno dużych miast, jak i mniejszych miejscowości. Celem programu jest ograniczenie emisji szkodliwych substancji do atmosfery poprzez wsparcie właścicieli domów jednorodzinnych w wymianie przestarzałych źródeł ciepła na nowoczesne i ekologiczne systemy grzewcze, a także poprawę efektywności energetycznej budynków.

Zasady funkcjonowania programu „Czyste Powietrze”

Program „Czyste Powietrze” jest finansowany z budżetu państwa, środków unijnych oraz Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW). Jego budżet na lata 2018–2029 wynosi ponad 100 miliardów złotych, co czyni go jednym z największych przedsięwzięć proekologicznych w Polsce.

Wsparcie udzielane w ramach programu obejmuje dofinansowanie w formie bezzwrotnych dotacji oraz preferencyjnych pożyczek. Wnioskodawcy mogą ubiegać się o środki na wymianę pieców i kotłów na paliwa stałe, docieplenie budynków, wymianę okien i drzwi, montaż systemów wentylacyjnych z odzyskiem ciepła, a także instalację odnawialnych źródeł energii, takich jak panele fotowoltaiczne czy pompy ciepła.

Wymagania dotyczące beneficjentów

Adresatami programu są właściciele i współwłaściciele budynków jednorodzinnych oraz wydzielonych lokali mieszkalnych z odrębną księgą wieczystą. Aby skorzystać z dotacji, konieczne jest spełnienie określonych kryteriów, takich jak wysokość dochodów gospodarstwa domowego. Program przewiduje trzy poziomy wsparcia: podstawowy, podwyższony i najwyższy, zależne od dochodów beneficjentów.

W przypadku podstawowego poziomu wsparcia maksymalna wysokość dofinansowania wynosi 30 tys. zł, natomiast przy najwyższym poziomie – nawet 135 tys. zł. Program umożliwia również skorzystanie z ulgi termomodernizacyjnej, która pozwala na odliczenie kosztów inwestycji od podatku dochodowego.

Czy firmy budowlane, instalacyjne oraz wykonawcze mogą skorzystać na tym programie?

Firmy budowlane, instalacyjne oraz wykonawcy zajmujący się termomodernizacją mogą skorzystać z programu „Czyste Powietrze” na kilka sposobów. Przede wszystkim, mogą stać się częścią sieci rzetelnych wykonawców, oferując swoje usługi w zakresie wymiany źródeł ciepła, montażu paneli fotowoltaicznych, pomp ciepła, czy termomodernizacji budynków. Dzięki współpracy z programem, firmy te mogą zyskać dostęp do szerokiej grupy potencjalnych klientów, czyli właścicieli domów jednorodzinnych, którzy planują realizację ekologicznych inwestycji.

Ponadto, w nowej odsłonie programu przewidywane jest wprowadzenie systemu operatorów, którzy będą pełnić rolę doradców i koordynatorów na każdym etapie realizacji projektu, co otwiera dodatkowe możliwości dla firm budowlanych, by stały się częścią tego procesu. Z perspektywy finansowej, realizacja inwestycji związanych z programem „Czyste Powietrze” może przyczynić się do zwiększenia rentowności działalności, biorąc pod uwagę dostęp do preferencyjnych warunków finansowania oraz zwiększone zainteresowanie ekologicznymi rozwiązaniami w budownictwie.

Wnioski o dotacje

Wnioski na dotacje można składać drogą elektroniczną przez stronę internetową gwd.nfosigw.gov.pl korzystając z logowania za pośrednictwem profilu zaufanego, lub w wersji papierowej w urzędach i za pośrednictwem wybranych banków. Zgodnie z regulaminem naboru wniosków do dokumentu trzeba dołączyć wymagane załączniki. Ubiegając się o podwyższone lub najwyższe dofinansowanie należy dołączyć do wniosku skan zaświadczenia, które upoważnia do takiego dofinansowania. Ponadto konieczne jest załączenie wpisu z księgi wieczystej lub innych dokumentów potwierdzających własność domu. W przypadku współwłasności – zgodę współwłaściciela lub współwłaścicieli na realizację przedsięwzięcia z danymi oraz podpisami wszystkich współwłaścicieli. W przypadku małżeństwa z ustawową wspólnotą majątkową – zgodę współmałżonka na zaciągnięcie zobowiązań w ramach umowy o dofinansowanie z danymi oraz podpisem małżonka.

Pomoc dla powodzian

Obecnie, zgodnie z regulaminem naboru wniosków, program „Czyste Powietrze” przyjmuje wnioski osób fizycznych, które są właścicielami lub współwłaścicielami budynku/lokalu mieszkalnego uszkodzonego w powodzi we wrześniu 2024 r. na terenie województw:

• dolnośląskiego,

• lubuskiego,

• opolskiego,

• śląskiego.

Nabór wniosków trwa od 12 grudnia 2024 r. do 31 marca 2025 r. lub do wyczerpania środków, przy czym budżet programu w tej części wynosi 300 mln zł.

Zgodnie z zasadami oszacowany zakres zniszczeń w budynku w wyniku powodzi musi wynosić co najmniej 5 proc. Co więcej, budynek, który uległ uszkodzeniu w wyniku wystąpienia powodzi w 2024 r., nie może być wcześniej objęty czynną lub będącą w okresie trwałości umową o dofinansowanie z programu Czyste Powietrze.

Nowa odsłona programu „Czyste Powietrze” - drugi etap konsultacji

Choć obecnie pomoc jest skierowana wyłącznie do powodzian, to osoby, które jeszcze nie skorzystały z dotacji, a chciałyby to zrobić w niedalekiej przyszłości, nie muszą się obawiać. Trwają prace nad nową odsłoną programu priorytetowego „Czyste Powietrze”.

Zapowiadany jest:

• nowy, czytelny układ programu - podział przedsięwzięć w zależności od zapotrzebowania budynku na energię użytkową

• ujednolicone poziomy dofinansowania w poszczególnych grupach dochodowych dla łatwiejszych rozliczeń projektów,

• wzrost wymagań odnośnie do klasy efektywności energetycznej dotowanych urządzeń,

• odejście od audytów energetycznych na rzecz świadectw charakterystyki energetycznej i oceny energetycznej z wizytą eksperta w każdym domu,

• obowiązek wypłaty zaliczki na konto beneficjenta, a nie wykonawcy,

• limity dotacji na poszczególne kategorie kosztów,

• dotacje dla rzeczywiście najuboższych – wymóg posiadania co najmniej 3 lata przed złożeniem wniosku nieruchomości (wyjątek np. spadek), której zapotrzebowanie na energię użytkową, w przypadku najwyższego poziomu dofinansowania wynosi powyżej 150 kWh/m2/rok.

• uzyskanie określonego standardu energetycznego – przedsięwzięcie musi prowadzić do zapotrzebowania na energię użytkową nie większego niż 120 kWh/m2.

Ponadto zaktualizowane mają być progi dochodowe w poszczególnych grupach dofinansowania oraz limit dotacji.

W nowej odsłonie programu, którego niedawno dotyczyły konsultacje społeczne, obowiązywać mają następujące zasady:

• wymóg podniesienia standardu energetycznego domu,

• eliminacja praktyk dotyczących przepisywania domów pod dotacje czy zawyżania kosztów inwestycji,

• stworzenie systemu operatorów, którzy będą pomagać Polkom i Polakom na każdym etapie udziału w programie od momentu projektu przez cały proces realizacji,

• wymóg OC wykonawcy.

Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej pracuje też nad założeniami listy rzetelnych i uczciwych wykonawców, usprawnieniem i przyspieszeniem procedury rozpatrywania wniosków przez uproszczenie zasad dofinansowania i standaryzację typów przedsięwzięć, ogólnopolskim systemem operatorów.

Zgodnie z zapowiedziami Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej program w nowej odsłonie wróci 31 marca 2025 r. z jasnymi zasadami i nowym źródłem finansowania. Szczegóły, w tym daty złożenia wniosku, zakres podstawowego poziomu dofinansowania w ramach programu „Czyste Powietrze”, zakres podwyższony i najwyższy programu, kryteria uzyskania dofinansowania i zasady wypłaty dotacji, będzie można poznać między innymi za pośrednictwem Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz oficjalnej strony internetowej programu.

Efekty programu „Czyste Powietrze”

Od momentu uruchomienia programu udało się zrealizować tysiące projektów, które znacząco przyczyniły się do poprawy jakości powietrza w Polsce. Według danych NFOŚiGW do końca 2023 roku złożono ponad 600 tys. wniosków, a liczba podpisanych umów przekroczyła 500 tys.

Efekty ekologiczne programu są widoczne zarówno w redukcji emisji pyłów zawieszonych PM10 i PM2.5, jak i zmniejszeniu emisji dwutlenku węgla. Wiele gospodarstw domowych odnotowało także znaczące oszczędności na rachunkach za ogrzewanie, co potwierdza efektywność ekonomiczną przeprowadzanych inwestycji.

Przyszłość programu i nowe wyzwania

W kontekście globalnych zmian klimatycznych program „Czyste Powietrze” odgrywa kluczową rolę w transformacji energetycznej Polski. W kolejnych latach planowane jest dalsze rozwijanie inicjatywy poprzez wprowadzanie nowych technologii, takich jak magazyny energii czy systemy inteligentnego zarządzania energią w budynkach.

Jednak przyszłość programu zależy również od edukacji ekologicznej społeczeństwa. Kluczowe jest zwiększanie świadomości mieszkańców na temat korzyści płynących z modernizacji domów oraz promowanie proekologicznych postaw.

Podsumowanie

Program „Czyste Powietrze” to jedna z najważniejszych inicjatyw ekologicznych w Polsce, której celem jest poprawa jakości powietrza i efektywności energetycznej budynków mieszkalnych. Dzięki wsparciu finansowemu w formie dotacji i preferencyjnych pożyczek właściciele domów mogą realizować ekologiczne inwestycje, które przynoszą korzyści zarówno środowisku, jak i ich domowym budżetom. Chociaż program mierzy się z wieloma wyzwaniami, takimi jak potrzeba uproszczenia procedur czy zwiększenie świadomości społeczeństwa, jego dotychczasowe osiągnięcia potwierdzają, że jest to krok w dobrym kierunku na drodze do zrównoważonego rozwoju.