STIR – czym jest system STIR

Od lat organy skarbowe mają poważny problem z ujęciem sprawców wyłudzeń finansowych. Traci na tym budżet państwa, do którego przez ten proceder nie trafia wiele miliardów złotych. Chcąc walczyć z przestępcami skarbowymi rządzący wprowadzają liczne uregulowania prawne, a także narzędzia zwiększające skuteczność wyłapywania wszelkich nieprawidłowości. Jak rozwiązania tego typu sprawdzają się w praktycznym wymiarze?

Brak możliwości kompleksowej kontroli przepływu środków finansowych na rynku gospodarczym sprawia, że przestępcy wciąż dokonują wyłudzeń skarbowych, na przykład poprzez sektor finansowy. Z tego powodu rządzący od lat próbuję jak najmocniej uszczelnić cały system i dostosować przepisy w taki sposób, aby wyłapać jak najwięcej podmiotów dokonujących przestępczego procederu. Jednym ze sposobów, aby tak się stało jest wdrożenie systemu STIR, który sprawdza się w branży bankowej i nie tylko.

Czym jest system System Teleinformatycznej Izby Rozliczeniowej (STIR)?

STIR, czyli System Teleinformatyczny Izby Rozliczeniowej to narzędzie służące do przetwarzania danych przekazywanych przez instytucje bankowe oraz SKOK-i w celu analizy ryzyka wykorzystania sektora finansowego do wyłudzeń skarbowych. Od wielu już lat bowiem to właśnie na tej płaszczyźnie kontrolerzy dopatrują się przestępstw podatkowych, wyłudzeń podatku VAT, a także zorganizowanej działalności przestępczej w zakresie prania brudnych pieniędzy. Kwestie działania tego narzędzia reguluje szczegółowo ustawa STIR z dnia 24 listopada 2017 roku. Sam system funkcjonuje od połowy stycznia 2018 roku i wielokrotnie już przyniosło to efekt w postaci licznych zatrzymań i odzyskania wielu miliardów złotych. Stosowne zmiany wprowadzono także w Ordynacji podatkowej, dopisując dział III B zatytułowany: “Przeciwdziałanie wykorzystywaniu sektora finansowego dla wyłudzeń skarbowych”.

STIR - co to i do czego służy?

STIR działa na zasadzie wymiany informacji elektronicznych pomiędzy instytucjami finansowymi a Krajową Administracją Skarbową (KAS). Wdrożenie systemu pozwala szefowi KAS na błyskawiczną reakcję podległych mu służb na próbę wykorzystania systemu finansowego do popełnienia przestępstwa. Ustawodawca dopuszcza bowiem możliwość natychmiastowego zablokowania rachunku bankowego konkretnego podmiotu, co do którego istnieje zasadne podejrzenie. Co ważne, blokowane mogą być wyłącznie konta firmowe, a więc KAS nie może ruszać rachunków osób fizycznych, które służą wyłącznie do celów prywatnych. Konto może zostać zablokowane na 72 godziny, ale jeśli czas ten okaże się niewystarczający do dokładnego sprawdzenia okoliczności całej sprawy, wówczas można przedłużyć ten okres nawet do 3 miesięcy. Odpowiedzialność za taką decyzję bierze na siebie szef Krajowej Administracji Skarbowej i może podjąć ją dopiero wtedy, gdy przemawiają za tym mocne argumenty.

System STIR w praktyce

System Teleinformatyczny Izby Rozliczeniowej wzbogacony jest o nowoczesne rozwiązania analityczne, które sprawdzają ruch na kontach w czasie rzeczywistym i dzięki czemu algorytm jest w stanie wyłapać nieprawidłowości. System STIR kontroluje także dane związane z przeprowadzonymi już operacjami finansowymi i na tej podstawie wyciąga wnioski co do ryzyka zaistnienia przestępstwa skarbowego. Może się więc zdarzyć tak, że na liście podejrzanych znajdą się podmioty, które - jak się później okaże - w niczym nie zawiniły. Dlatego oprócz systemu niezwykle ważny jest tutaj także czynnik ludzki i odpowiednia reakcja osób odpowiedzialność za kontrolę. Mimo to zdarzają się sytuacje, w których rachunek zostanie zablokowany bezzasadnie i przedsiębiorca nie ma wówczas możliwości wykonywania transakcji finansowych, a także zostaje na okres blokady pozbawiony środków, które były zgromadzone na koncie.

Blokada konta przez STIR - skutki i możliwości

W takich okolicznościach właściciel konta może zwrócić się do KAS z wnioskiem o udzielenie zgody na pobranie środków służących do opłacenia pensji pracowników zatrudnionych co najmniej 3 miesiące przed dniem dokonania blokady, a także składek ZUS oraz zaliczek na podatek dochodowy, a ponadto zasądzonych alimentów oraz renty o charakterze alimentacyjnym zasądzonej tytułem odszkodowania. Szef KAS może również wyrazić zgodę na skorzystania z rachunku w celu zapłaty bieżących zobowiązań podatkowych lub opłat celnych. W szczególnych przypadkach organy skarbowe wyrażają zgodę na odblokowanie konta przed terminem. Dzieje się tak wówczas, gdy nie ma solidnych przesłanek do dalszej blokady, a podmiot gospodarczy wystąpi z wnioskiem.

Jakie są zalety systemu STIR?

Jak więc widzimy system ma zarówno swoje zalety, jak i niewielkie wady. Z całą pewnością jest bardzo skutecznym rozwiązaniem, dzięki któremu podatnicy mogą sprawdzić swoich kontrahentów. Ma to szczególne znaczenie w przypadku przeprowadzania sporych operacji finansowych i konieczności zdecydowania się na rozpoczęcie współpracy z danym podmiotem. Od 2018 roku Ministerstwo Finansów udostępnia rejestr podmiotów niezarejestrowanych oraz wykreślonych i przywróconych do rejestru VAT. Rozwiązanie to wprowadzono właśnie dzięki przepisom, na podstawie których wdrożono system STIR. Oba mechanizmy się ze sobą łączą, choćby ze względu na metodę wymiany i katalogowania danych dotyczących poszczególnych podmiotów.

Kto znajduje się pod szczególnym nadzorem systemu STIR?

Krajowa Administracja Skarbowa przy użyciu STIR może kontrolować podmioty ze względu na kilka zasadniczych kryteriów. System STIR systematyzuje rynek gospodarczy według kryterium ekonomicznego (wielkość transakcji finansowych wykonywanych przez dany podmiot), geograficznego, przedmiotu działalności, a także różnego rodzaju powiązań między poszczególnymi podmiotami. Pod lupą znajdą się przede wszystkim przedsiębiorcy, którzy już wcześniej byli podejrzani lub skazani za wykroczenia czy przestępstwa skarbowe. Niewątpliwie algorytmy systemu będą z biegiem lat unowocześniane, dzięki czemu możliwe stanie się wychwycenie nawet niewielkich nieprawidłowości.