Przepisy polskiego prawa dokładnie regulują kwestię zawierania wszelkiego rodzaju umów, zarówno jeśli chodzi o te cywilnoprawne, umowy o pracę i wiele innych. Wiele osób zastanawia się, czy aby umowa miała moc prawną konieczne jest przygotowanie jej na piśmie. Jak w tym kontekście wygląda kwestia tzw. umów dorozumianych? Warto zagłębić się w ten temat i sprawdzić odpowiedzi na najczęściej pojawiające się pytania.
Umowa dorozumiana - poradnik
Potocznie przyjmuje się, że wszelkie działania, w tym m.in. zawarcie stosunku pracy, wymagają odpowiedniej procedury i spełnienia licznych formalności. Jak się jednak okazuje, ustawodawca pozostawił na tej płaszczyźnie spore pole możliwości, które z pewnością ułatwia funkcjonowanie zarówno pracodawcy, jak i pracownikowi. Nie zawsze istnieje bowiem możliwość szybkiego przygotowania umowy i innych dokumentów, dlatego zgodnie z przepisami prawa, w wielu przypadkach dopuszczalne jest wykorzystanie innych możliwości. Wszystko po to, aby obie strony mogły rozpocząć współpracę, a dopiero później zadbać o formalności. Świetnym przykładem takich praktyk jest tzw. umowa dorozumiana, która jest alternatywą dla pisemnego lub ustnego porozumienia między dwiema stronami.
Umowa dorozumiana jest zawarciem określonych ustaleń i porozumień w nieformalny sposób. Dotyczy to m.in. ustalenia warunków współpracy między dwiema stronami w innej formie niż oświadczenie pisemne lub słowne. Kluczowa jest chęć podjęcia współpracy przez obie strony. Umowa dorozumiana jest wiążąca mimo braku fizycznych dowodów jej zawarcia. Warto zapoznać się ze szczegółowymi aspektami umowy dorozumianej, ponieważ temat ten jest niezwykle szeroki i składa się na niego wiele elementów.
Umowa dorozumiana – definicja
Zanim wyjaśnimy szczegółowo, czym w praktyce objawia się zawarcie umowy dorozumianej, należy zapoznać się z definicją tego pojęcie i spojrzeć, jak na taki rodzaj umowy patrzy polski prawodawca. Dla wielu osób umowa, która opiera się wyłącznie na działaniu stron, ale nie ma tutaj żadnego pisemnego potwierdzenia, jest czymś abstrakcyjnym. Tymczasem, z formy tej korzysta wiele podmiotów i jeśli wszystko zostanie przeprowadzone z zachowaniem obowiązujących standardów, nie ma tutaj pola do nadużyć, a stosunek pracy jest jak najbardziej legalny. Szczególnie wtedy jeśli pracodawca przedstawił pracownikowi wszelkie warunki współpracy.
Umowa dorozumiana to forma umowy, która zostaje zawarta poprzez działania pozajęzykowe, które jednoznacznie świadczą o woli obu stron. Umowa dorozumiana jest ważna także w sytuacji, gdy wypowiedzi językowe, które pojawiły się w trakcie zawierania umowy, nie zostały sformułowane w jednoznaczny sposób. Ważna rolę pełnią komunikaty oraz zachowania, które powinny wyraźnie wskazywać na dążenie do zawarcia porozumienia w kwestii umowy. Istotna jest zarówno treść wypowiedzi, jak i jej kontekst oraz okoliczności. Duże znaczenie odgrywają te ostatnie, ponieważ pozwalają ustalić, czy wola pojawiła się z każdej ze stron. Na znaczenie umowy dorozumianej wpływa więc kilka czynników, a nie tylko treść komunikatu językowego, który może być często mylący lub nie do końca oddawać istotę intencji jednej lub obu stron.
Przykładem umowy dorozumianej może być umowa o pracę. Nie musi zostać zawarta jedynie w formie pisemnej, aby miała moc prawną. Umowa taka, która została zawarta w sposób dorozumiany cechuje dokładnie taka sama ważność. Nakłada określone obowiązki wynikające z mocy prawa na pracodawcę i pracownika. Umowa odbywa się przez stawienie się pracownika w pracy i dopuszczenie do wykonywania zadań, które pracownik dobrowolnie wykonuje. Wszystko odbywa się mimo braku pisemnego dowodu na podjęcie współpracy. O ważności umowy dorozumianej decyduje sposób jej zawarcia, czyli wyraźna zgoda obu stron na jej zawarcie. Warto pamiętać, że umowa dorozumiana jest ważna i ma moc prawną, ale nie zwalnia to pracodawcy z obowiązku przedłożenia pracownikowi pisemnego dokumentu i zawarcia porozumienia w sposób formalny.
Umową dorozumianą jest również umowa zawarta między przewoźnikiem a osobą podróżującą. Zakupienie biletu oraz zajęcie miejsca w autobusie stanowi dowód na wyrażenie zgody i chęć zawarcia takiej umowy. Mamy tutaj bowiem do czynienia z sytuacją, w której konkretne zachowanie się potwierdza niejako, że obie strony zgadzają się na takie warunki.
Umowa dorozumiana a kodeks cywilny - co mówią przepisy?
Istota umowy dorozumianej jest uregulowana w wielu aktach prawnych, w tym przede wszystkim na gruncie prawa cywilnego oraz kodeksu pracy.
Umowa dorozumiana kodeks cywilny - jak się do niej odnosi? Dorozumiana umowa o pracę została zawarta, jeżeli zgodnie z art. 60 Kodeksu cywilnego wola osoby, która dokonywała danej czynności prawnej jest wyrażona każdym zachowaniem tej osoby podkreślającym w wyraźny sposób jej wolę. Jeżeli nie zostało zastrzeżone w ustawie, że dana umowa musi zostać zawarta w konkretnej formie, można dokonać takiej czynności w inny możliwy sposób, który jednoznacznie ujawnia intencje i wolę osoby, np. w formie ustnej.
Artykuł 65 Kodeksu cywilnego określa oświadczenie woli jako zależne od okoliczności, w których jest składane, panujących zwyczajów oraz obowiązujących zasad współżycia społecznego. We wszystkich umowach bardziej znaczący jest zgodny zamiar stron oraz cel umowy, a nie jej dosłowne brzmienie.
Warto przytoczyć ponadto treść art. 72. Kodeksu cywilnego, która brzmi: "Jeżeli strony prowadzą negocjacje w celu zawarcia oznaczonej umowy, umowa zostaje zawarta, gdy strony dojdą do porozumienia co do wszystkich jej postanowień, które były przedmiotem negocjacji". Widzimy więc, jak ważne są wszelkie okoliczności oraz słowa, jakie padają w trakcie rozmów, dlatego do każdego przypadku należy podchodzić indywidualnie i brać pod uwagę wszelkie aspekty.
Kodeks pracy w art. 11 określa wymóg zgodnego oświadczenia woli pracodawcy i pracownika, aby móc nawiązać stosunek pracy. Dorozumienie umowy o pracę ma miejsce, gdy pracodawca dopuszcza pracownika do wykonywania pracy i płaci mu wynagrodzenie za wykonaną pracę, a pracownik dobrowolnie wykonuje powierzone mu zadania. Istotne jest, aby obie strony miały pełną świadomość odnośnie rodzaju umowy i warunków, na jakich zostaje ona zawarta. To pozwoli uniknąć późniejszego konfliktu na tle błędnie zinterpretowanych warunków umowy.
W jaki sposób zostaje zawarta umowa dorozumiana?
Pojawia się jednak pytanie, czy każde zachowanie może być podstawą do twierdzenia, że doszło do zawarcia umowy dorozumianej. Jednym z często padających przykładów w tym kontekście jest ruch wykonany przez obie strony w postaci elektronicznej. Można tutaj przytoczyć sytuację, w której jedna strona przesyła drugiej listę zadań do wykonania, a druga potwierdza jej otrzymanie i przystąpienie do pracy. Następnie przesyła efekty tej pracy i liczy na wynagrodzenie. Nie dochodzi tutaj ani do umowy pisemnej, ani ustnej, ale wydaje się, że wszystko odbywa się zgodnie z przyjętymi normami. Pracę zlecono, wykonano i wyłącznie na tej podstawie można wysnuć, że doszło do umowy dorozumianej.
Dorozumiana umowa o pracę – czy obowiązuje?
Umowa dorozumiana może również dotyczyć przedłużenia umowy. Jeżeli minął okres, na który została zawarta umowa, a pracownik wykonuje nadal swoje obowiązki, otrzymuje wynagrodzenie i robi to dobrowolnie, można stwierdzić, że nastąpiło dorozumiane przedłużenie czasu obowiązywania umowy. Nie było przy tym konieczności pisania podania dotyczącego przedłużenia umowy o pracę. Jeżeli rozpoczęcie i nawiązanie stosunku pracy może nastąpić poprzez dorozumienie, to również przedłużenie umowy może być w sposób dorozumiany. Zasady prawa określają, że dorozumiane zawarcie umowy o pracę dotyczy czasu nieokreślonego.
Umowa o pracę dorozumiana jest ważna w świetle prawa i skutkuje takimi samymi wymogami prawnymi, jak zawarcie umowy w formie pisemnej. Pracodawca i pracownik ma prawa i obowiązki, które zostały określone w Kodeksie pracy. Pracodawca ma obowiązek potwierdzić zawarcie umowy o pracę w formie pisemnej, jednak właściwa umowa może być zawarta wcześniej poprzez dorozumienie.
Wypowiedzeniem umowy o pracę to oświadczenie woli, którego dotyczą prawne regulacje. Możliwe jest dorozumiane rozwiązanie umowy. Dotyczy to umowy o pracę na czas określony. Dorozumieniem będzie w tym wypadku brak przedłożenia kolejnej umowy przez pracodawcę pracownikowi oraz zaprzestanie wykonywania czynności służbowych przez pracownika. Warto pamiętać, że forma pisemna zakończenia współpracy jest konieczna w niektórych przypadkach. Zgodnie z art. 30 Kodeksu pracy rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia lub oświadczenie stron o wypowiedzeniu powinno być na piśmie ze względów dowodowych. Oświadczenie bez zachowania pisemnej formy będzie ważne w świetle prawa, ale nie będzie odpowiednich dowodów na wypadek sporu z pracodawcą.
Czy dorozumiana umowa o pracę jest ważna?
Jak więc widzimy, możliwość nawiązania stosunku pracy ma różne oblicze, nie tylko fizyczną umowę o pracę. Jeśli obie strony zachowają przewidziane w przepisach uregulowania, nic nie stoi na przeszkodzie, aby zawrzeć umowę dorozumianą. Jest ona wówczas ważna i przynosi skutki prawne, podobnie jak inne rodzaje umów. Dopuszczenie pracownika do wykonywania obowiązków służbowych tylko na podstawie umowy dorozumianej jest w pełni uzasadnione i przede wszystkim legalne. Pracodawca musi jednak zadbać o takie same warunki pracy, jak w przypadku pracowników zatrudnionych w oparciu o pisemną umowę. W chwili zawarcia umowy dorozumianej obie strony uzyskują stosowne uprawnienia, ale na ich barki spadają także liczne obowiązki, z których muszą się wywiązać.
Czy umowa dorozumiana może zawsze zastąpić tradycyjne pisemne potwierdzenie?
Wiemy już, kiedy umowa jest wiążąca, a tym samym odnosi takie skutki prawne jak choćby pisemna umowa o pracę. Kwestią zasadniczą jest jednak to, czy dopuszczenie pracownika do pracy i tym samym rozpoczęcie realizacji umowy dorozumianej zamyka temat? Czy umowa taka może zastąpić tradycyjną umowę pisemną? Z pomocą przychodzi artykuł 281 Kodeksu pracy, który stanowi, że umowa dorozumiana nie zwalnia pracodawcy z obowiązku przygotowania i przedłożenia pracownikowi dokumentu w formie pisemnej. Tylko taka forma stanowi trwały dowód zawarcia umowy o pracę.
Rozwiązanie to ma chronić interesy pracownika, a wszelki obowiązek związany z przygotowaniem stosownej umowy spoczywa wyłącznie na zatrudniającym. Jeśli pracodawca tego nie zrobi, naraża się na karę grzywny w wysokości od 1000 do aż 30 000 złotych, ale przede wszystkim działa na niekorzyść samego pracownika. Realizacja tych formalności jest więc kluczowa zarówno z punktu widzenia zatrudniającego, jak i zatrudnionego.
Umowa o dzieło dorozumiana – jakie warunki musi spełniać
Zawarcie umowy o dzieło opiera się na ogólnych zasadach, które dotyczą zawierania umów konsensualnych. Kodeks cywilny nie określa szczegółowo, w jaki sposób powinna zostać zawarta umowa o dzieło. Nie wymaga przestrzegania szczególnej formy, dlatego do jej zawarcia może dojść również ustnie lub w sposób dorozumiany.
Umowa o dzieło opiera się na osobie przyjmującego zamówienie, który zobowiązuje się do wykonania wskazanego dzieła, a strona zamawiająca zobowiązuje się do zapłaty określonego wynagrodzenia. Obie strony muszą wyraźnie i jednoznacznie wskazać chęć współpracy i zgodę na warunki. Jeżeli obie strony dojdą do porozumienia, to potwierdzi zawarcie umowy dorozumianej. Umowa taka jest ważna i niesie za sobą skutku prawne takie same, jak w przypadku zawarcia umowy o dzieło w formie pisemnej, z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych.
Umowa nieformalna – czy to to samo co umowa dorozumiana?
Umowa nieformalna może być umową dorozumianą. Umowa dorozumiana nie zawsze jest umową nieformalną. Umowa nienazwana to według polskiego prawa każda umowa, która nie jest umową nazwaną. Zasada swobody umów oraz stosunki prawne, które są regulowane umową nieformalną mogą być kreowane w dowolny sposób przez strony, pod warunkiem, że obie się na nie godzą. Treść umowy nieformalnej powinna być zgodna z prawem, tzn. cel umowy, zapisy oraz efekty nie mogą naruszać przepisów prawa. Umowy nieformalne z reguły przyjmują formę pisemną i to główna różnica pomiędzy taką formą umowy a umową dorozumianą.
Umowa dorozumiana jest umową, która nie musi być zawarta nawet w formie ustnej. Wystarczy, że obie strony wykażą chęć zawarcia jej. Podczas tego należy wziąć pod uwagę okoliczności, zasady współżycia społecznego, panujące tradycje. Umowa nieformalna przybiera formę umowy najczęściej pisemnej. To znacząca różnica pomiędzy tymi dwoma rodzajami umów.
Umowa dorozumiana - podsumowanie
Kwestie związane z zawarciem umowy dorozumianej nie są tak proste, jak się może początkowo wydawać. Wiele zależy tutaj od konkretnych okoliczności, które trzeba każdorazowo ocenić indywidualnie. Jeśli doszło do zawarcia umowy dorozumianej, pracodawca nadal musi mieć na uwadze to, że konieczne jest przygotowanie dokumentu w postaci fizycznej. Umowę dorozumianą należy zawsze traktować jako rozwiązanie tymczasowe, które nie może zastąpić pisemnej umowy, lecz jedynie być niejako wstępem do jej podpisania. Niejednokrotnie zdarza się bowiem tak, że obu stronom zależy na szybkim rozpoczęciu współpracy, a formalności zajmują dużo czasu. Wówczas przydatna okazuje się właśnie umowa dorozumiana, która jest w pełni akceptowalna przez ustawodawcę.
