Urlop pracownika o lekkim stopniu niepełnosprawności

Kwestie związane z zatrudnianiem niepełnosprawnych pracowników regulowane są Ustawą z dnia 27 sierpnia 1997 roku o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych.

Zatrudnianie osób niepełnosprawnych – podstawowe informacje

W pierwszej kolejności zauważyć należy, iż wspomniana ustawa dotyczy osób, których niepełnosprawność potwierdzona jest orzeczeniem: o zakwalifikowaniu przez stosowne organy do jednego z trzech stopni niepełnosprawności albo o całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy na podstawie innych przepisów albo o niepełnosprawności, które wydano przed ukończeniem 16. roku życia.

Stopnie niepełnosprawności - podział

Nie mniej istotny jest podział na trzy stopnie niepełnosprawności: znaczny, umiarkowany oraz lekki – to od kwalifikacji do odpowiedniego stopnia zależy część przywilejów i uprawnień niepełnosprawnych pracowników. Zgodnie z art. 4 ustawy z 1997 roku znaczny stopień niepełnosprawności oznacza „osobę z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej i wymagającą, w celu pełnienia ról społecznych, stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innych osób w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji”. Umiarkowany stopień niepełnosprawności dotyczy osób „z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej lub wymagającą czasowej albo częściowej pomocy innych osób w celu pełnienia ról społecznych”. Natomiast lekki stopień niepełnosprawności przyznawany jest osobom „o naruszonej sprawności organizmu, powodującej w sposób istotny obniżenie zdolności do wykonywania pracy, w porównaniu do zdolności, jaką wykazuje osoba o podobnych kwalifikacjach zawodowych z pełną sprawnością psychiczną i fizyczną, lub mająca ograniczenia w pełnieniu ról społecznych dające się kompensować przy pomocy wyposażenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze lub środki techniczne”.

Lekki stopień niepełnosprawności – urlop

Ustawa z 1997 roku jasno wskazuje, w art. 19, iż: „Osobie zaliczonej do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności przysługuje dodatkowy urlop wypoczynkowy w wymiarze 10 dni roboczych w roku kalendarzowym. Prawo do pierwszego urlopu dodatkowego osoba ta nabywa po przepracowaniu jednego roku po dniu zaliczenia jej do jednego z tych stopni niepełnosprawności”.

Przepis ten oznacza, iż lekki stopień niepełnosprawności nie kwalifikuje pracownika do skorzystania z dodatkowych dni wolnych od pracy. W takim razie: ile urlopu przy lekkim stopniu niepełnosprawności można wykorzystać?

Urlop osoby niepełnosprawnej w stopniu lekkim uregulowany jest przepisami Ustawy z dnia 26 czerwca 1974 roku Kodeks Pracy – pracownicy z lekką niepełnosprawnością korzystają więc z urlopów wypoczynkowych wyłącznie na zasadach określonych tym aktem prawnym.

Wymiar tych urlopów co do zasady wynosi 20 dni (dla pracowników, którzy zatrudnieni są od mniej niż 10 lat) lub 26 dni (dla pracowników, którzy zatrudnieni są od przynajmniej 10 lat). Wymiar urlopu pracowników, którzy zatrudnieni są w niepełnym etacie ustalany jest proporcjonalnie do wymiaru ich czasu pracy, przy czym dni niepełne zaokrąglane są w górę do pełnego dnia (rozwiązanie na korzyść pracownika). W odniesieniu do zatrudnionych, którzy podjęli pierwszą pracę – prawo do urlopu nabywane jest wraz z przepracowaniem każdego miesiąca (w wymiarze 1/12 wymiaru urlopu, który pracownikowi przysługiwałby po roku zatrudnienia).

Warto zauważyć, iż do wpływającego na wymiar urlopu stażu pracy wlicza się m.in.:

okresy poprzedniego zatrudnienia (niezależnie od przerw w zatrudnieniu czy sposobów ustania stosunku pracy),

okresy nauki, wynikające z ukończenia: zasadniczej lub innej równorzędnej szkoły zawodowej (3 lata), średniej szkoły zawodowej (5 lat), średniej szkoły zawodowej dla absolwentów zasadniczych lub równorzędnych szkół zawodowych (5 lat), średniej szkoły ogólnokształcącej (4 lata), szkoły policealnej (4 lata), szkoły policealnej (6 lat), szkoły wyższej (8 lat); okresy te nie sumują się.

Lekki stopień niepełnosprawności – uprawnienia

Co ważne, oprócz braku możliwości skorzystania z dodatkowego urlopu wypoczynkowego, pracownicy z lekkim stopniem niepełnosprawności nie posiadają również prawa do ustawowego (zgodnego z art. 20 ustawy z 1997 roku) zwolnienia od pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia. To, w określonych sytuacjach, również należne jest jedynie osobom zakwalifikowanym do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności.

„1. Osoba o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności ma prawo do zwolnienia od pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia:

1. W wymiarze do 21 dni roboczych w celu uczestniczenia w turnusie rehabilitacyjnym, nie częściej niż raz w roku, z zastrzeżeniem art. 10f ust. 1 pkt 2;
2. W celu wykonania badań specjalistycznych, zabiegów leczniczych lub usprawniających, a także w celu uzyskania zaopatrzenia ortopedycznego lub jego naprawy, jeżeli czynności te nie mogą być wykonane poza godzinami pracy”.

Lekki stopień niepełnosprawności – przywileje

W odniesieniu do czasu pracy osób niepełnosprawnych, to nie może on przekraczać 8 godzin na dobę oraz 40 godzin tygodniowo. Najlepiej mierzyć go za pomocą rejestracji czasu pracy, warto korzystać również z ewidencji czasu pracy. Zasada ta obowiązuje przede wszystkim pracowników o lekkim stopniu niepełnosprawności, ponieważ w przypadku osób o znacznym lub umiarkowanym stopniu czas pracy nie może być dłuższy niż 7 godzin na dobę i 35 godzin w ciągu tygodnia. Skrócone normy  czasu pracy nie mogą wpływać na obniżenie wysokości pensji wypłacanej w stałej, miesięcznej wysokości.

Niezależnie natomiast od stopnia, niepełnosprawni pracownicy nie mogą być zatrudniani w porze nocnej i w nadgodzinach. Wyjątkiem są osoby, które pracują przy pilnowaniu oraz te, które na własny wniosek otrzymały zgodę lekarza.

Ponadto również lekki stopień niepełnosprawności upoważnia do skorzystania z dodatkowej przerwy w pracy, wynoszącej kwadrans i wliczanej do czasu pracy. Przerwa powinna zostać wykorzystana na gimnastykę usprawniającą albo na wypoczynek.