Wczasy pod gruszą – kto może z nich skorzystać?

Wczasy pod gruszą, czyli dofinansowania do wypoczynku, wpisują się w działalność socjalną pracodawców, czyli w „usługi świadczone przez pracodawców na rzecz różnych form wypoczynku, działalności kulturalno-oświatowej, sportowo-rekreacyjnej, opieki nad dziećmi w żłobkach, klubach dziecięcych, sprawowanej przez dziennego opiekuna lub nianię, w przedszkolach oraz innych formach wychowania przedszkolnego, udzielanie pomocy materialnej – rzeczowej lub finansowej, a także zwrotnej lub bezzwrotnej pomocy na cele mieszkaniowe na warunkach określonych umową”. Kwestie te uregulowane są Ustawą z dnia 4 marca 1994 roku o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych – ZFŚS to bowiem podmiot, który zajmuje się realizacją tej działalności.

Jak pracodawcy prowadzą działalność socjalną?

Działalność socjalna pracodawców prowadzona jest za pośrednictwem zakładowych funduszy świadczeń socjalnych. Fundusze takie muszą być utworzone przez tych pracodawców, którzy zatrudniają – w przeliczeniu na pełne etaty – przynajmniej 50 pracowników (wedle stanu na dzień 1 stycznia).

W przypadku pracodawców, którzy zatrudniają co najmniej 20, ale mniej niż 50 pracowników (przeliczając na pełne etaty), fundusz może zostać założony na wniosek zakładowej organizacji związkowej. Ponadto pracodawcy, którzy zatrudniają mniej niż 50 osób, mogą tworzyć fundusze (do określonej wysokości) lub wypłacać świadczenia urlopowe. Z kolei bez względu na liczbę zatrudnionych osób, fundusze tworzone są w jednostkach budżetowych i samorządowych zakładach budżetowych.

Skąd w zakładowym funduszu fundusze?

Co do zasady, fundusze tworzone są z corocznych odpisów podstawowych, naliczanych względem przeciętnej liczby zatrudnionych. Wysokość odpisu na jednego zatrudnionego to zazwyczaj „37,5% przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej w roku poprzednim lub w drugim półroczu roku poprzedniego, jeżeli przeciętne wynagrodzenie z tego okresu stanowiło kwotę wyższą”. Nieco inaczej jest w odniesieniu do pracowników młodocianych (5% w przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w pierwszym roku nauki, 6% w drugim, 7% w trzecim) oraz pracowników, którzy wykonują prace w szczególnych warunkach albo prace w szczególnych charakterze (to 50% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia). W określonych sytuacjach wysokość odpisu podstawowego może podlegać zwiększeniom.

Środki te zwiększają koszty pracodawcy. Administruje nimi pracodawca, muszą one znajdować się na odrębnym  rachunku bankowym. W przypadku ich niewykorzystania w danym roku kalendarzowym, przechodzą one na kolejny rok.

Wczasy pod gruszą – zasady

W kontekście zasad dotyczących wczasów pod gruszą, konieczne jest rozważenie dwóch kwestii. Po pierwsze tej, kto może ze środków zakładowego funduszu świadczeń socjalnych korzystać. Po drugie – zgodnie z jakimi kryteriami dochodzi do podziału środków?

Ze wczasów pod gruszą, podobnie jak i z innych świadczeń funduszu, korzystać mogą pracownicy i ich rodziny, a także emeryci i renciści – byli pracownicy i ich rodziny. Prawo korzystania ze świadczeń socjalnych finansowanych z Funduszu może być również przyznane przez pracodawcę innym osobom.

Główne kryteria, na podstawie których środki są dzielone, dotyczą natomiast sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej osób, które mogą z nich korzystać. Stanowi o tym art. 8 ustawy z 1994 roku:

1. Przyznawanie ulgowych usług i świadczeń oraz wysokość dopłat z Funduszu uzależnia się od sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej osoby uprawnionej do korzystania z Funduszu.

2. Zasady i warunku korzystania z usług i świadczeń finansowanych z Funduszu, z uwzględnieniem ust. 1, oraz zasady przeznaczania środków Funduszu na poszczególne cele i rodzaje działalności socjalnej określa pracodawca w regulaminie ustalanym zgodnie z art. 27 ust. 1 albo z art. 30 ust. 5 ustawy o związkach zawodowych. Pracodawca, u którego nie działa zakładowa organizacja związkowa, uzgadnia regulamin z pracownikiem wybranym przez załogę do reprezentowania jej interesów.

Kluczową rolę w tym zakresie pełni zatem regulamin zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, określający zasady i warunki korzystania z dofinansowań, a także przeznaczenie zgromadzonych na funduszu środków oraz osoby, które są dodatkowo uprawnione do korzystania z nich.

Wczasy pod gruszą – kwota a świadczenie urlopowe

Często zadawanym pytaniem jest to, ile za wczasy pod gruszą można więc otrzymać? Ustawa reguluje sytuacje, w których fundusz tworzony jest przez pracodawców, którzy nie zatrudniają więcej niż 50 pracowników lub decydują się na wypłatę świadczeń urlopowych. W tym przypadku (zgodnie z art. 3 ustawy z 1994 roku):

4. Wysokość świadczenia urlopowego (…), nie może przekroczyć wysokości odpisu podstawowego, określonego w art. 5 ust. 2, 2a i 3 – odpowiedniego do rodzaju zatrudnienia pracownika, z tym że wysokość świadczenia dla zatrudnionych, o których mowa w art. 5 ust. 2 i 3, ustala się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy pracownika.

5. Świadczenie urlopowe, o którym mowa w ust. 4, wypłaca pracodawca raz w roku każdemu pracownikowi korzystającemu w danym roku kalendarzowym z urlopu wypoczynkowego w wymiarze co najmniej 14 kolejnych dni kalendarzowych.

5a. Wypłata świadczenia urlopowego następuje nie później niż w ostatnim dniu poprzedzającym rozpoczęcie urlopu wypoczynkowego, o którym mowa w ust. 5.

6. Świadczenie urlopowe, o którym mowa w ust. 4, nie podlega składce na ubezpieczenie społeczne pracowników.

Świadczenie urlopowe nie jest jednak tożsame z dopłatą do wypoczynku w formie wczasów pod gruszą.

Wczasy pod gruszą – ile możemy dostać?

Kwota dofinansowania będzie zależna od kryteriów podziału środków, które muszą zostać wskazane przez regulamin zakładowego funduszu świadczeń socjalnych. Niemniej podstawowym wyznacznikiem jest wysokość dochodów pracownika i jego rodziny. Wysokość dofinansowania nie może być natomiast zależna od stażu pracy pracownika, jego stanowiska lub kwalifikacji. Potwierdził to Sąd Najwyższy swoim wyrokiem z 16 sierpnia 2005 roku (I PK 12/05):

wydatkowanie środków zakładowego funduszu świadczeń socjalnych z zastosowaniem kryterium stażu pracy, bez uwzględnienia kryterium socjalnego i sprzecznie z zakładowym regulaminem świadczeń socjalnych, jest niezgodne z przepisami ustawy o ZFŚS.

Wysokość dofinansowania nie musi być też uzależniona – jak w przypadku świadczenia urlopowego – od liczby dni urlopu. Kryterium w tym przypadku nie stanowi również charakter wypoczynku: czy jest to wyjazd zorganizowany, zaplanowany samodzielnie, czy też brak planów wyjazdowych.

Szczegółowe kwoty możliwe do otrzymania w danym roku powinny stanowić część lub załącznik do regulaminu zakładowego funduszu świadczeń socjalnych.