Umowa darowizny - omówienie

Umowa darowizny to dokument spisywany w momencie gdy jedna strona chce przekazać drugiej stronie dany składnik majątku lub określoną sumę pieniędzy całkowicie nieodpłatnie, co spowoduje wzbogacenie się obdarowanego. Co warto wiedzieć o tego typu umowie?

Darowizna - co to jest?

O darowiźnie mówimy wtedy, gdy jedna strona występująca jako darczyńca nieodpłatnie przekazuje nieruchomość, samochód, pieniądze lub inne składniki majątku drugiej stronie, czyli obdarowanemu. Zarówno jedną, jak i drugą stronę może reprezentować kilka osób, choćby wtedy gdy rodzice obdarowują swoje dziecko.

Darowizna a przepisy prawa

Darowizna jest jednoznaczna ze zobowiązaniem darczyńcy do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego, które odbywa się kosztem majątku darczyńcy. Przedmiotem darowizny mogą być nieruchomości, ruchomości, środki finansowe czy prawa majątkowe. Oznacza to, iż w umowie darowizny uczestniczą dwie strony: darczyńca (zobowiązujący się do dokonania przysporzenia) oraz obdarowany (jako otrzymujący darowiznę i strona wzbogacająca się). Istotą darowizny jest jej bezpłatny charakter – gdyby świadczenie miało być płatne, zawarta zostałaby umowa kupna-sprzedaży, a nie darowizny. Zagadnienie to jest szczegółowo uregulowane przez Ustawę z dnia 23 kwietnia 1964 roku Kodeks Cywilny.

Art. 888. § 1. Przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku.

Art. 889. Nie stanowią darowizny następujące bezpłatne przysporzenia:

1. gdy zobowiązanie do bezpłatnego świadczenia wynika z umowy uregulowanej innymi przepisami kodeksu;

2. gdy kto zrzeka się prawa, którego jeszcze nie nabył albo które nabył w taki sposób, że w razie zrzeczenia się prawo jest uważane za nie nabyte.

Akt darowizny – podstawowe informacje

Umowa darowizny powinna zostać sporządzona na piśmie, aczkolwiek nie musi być to dokument w formie aktu notarialnego. Wyjątek stanowi darowizna własności i użytkowania wieczystego nieruchomości oraz darowizna praw spółdzielczych. W obu przypadkach konieczne jest sporządzenie umowy darowizny w formie aktu notarialnego.

Jeżeli – mimo poczynionego zobowiązania wynikającego z umowy darowizny – darczyńca nie wykonuje go lub wykonuje nienależycie, musi również naprawić szkodę z tego względu powstałą (o ile została umyślnie wyrządzona lub ze względu na rażące niedbalstwo). Podobnie jest w przypadku wady darowanej rzeczy (chyba że jest ona łatwa do zauważenia). Ponadto opóźnienie spełnienia świadczenia pieniężnego upoważnia obdarowanego do żądania odsetek.

Co ciekawe, jeśli darczyńca wykonał zobowiązanie wynikające z umowy darowizny może na obdarowanego nałożyć obowiązek oznaczonego działania lub zaniechania. Wyjątkiem jest sytuacja, w której celem polecenia jest wyłącznie korzyść obdarowanego. Wypełnienia nałożonego polecenia żądać mogą również spadkobiercy darczyńcy lub właściwy organ państwowy, jeśli polecenie ma na uwadze interes społeczny. Zwolnić obdarowanego z wypełnienia polecenia może tylko istotna zmiana stosunków lub oddanie przedmiotu darowizny. Co jeszcze warto wiedzieć na temat darowizny?

Odwołanie darowizny

Istotne jest to, iż darowiznę można odwołać. Niewykonaną – jeśli po zawarciu stosownej umowy stan majątkowy darczyńcy znacznie się pogorszył. Wykonaną – jeżeli obdarowany dopuści się względem swego darczyńcy rażącej niewdzięczności (chyba że darczyńca przebaczył obdarowanemu). Ponadto obowiązkiem obdarowanego jest dostarczenie darczyńcy odpowiednich środków, jeśli ten popadnie w niedostatek (chyba że zwróci mu wartość wzbogacenia się).

Darowizna może zostać odwołana w ciągu roku od dnia, w którym uprawniony do tego czynu dowiedział się o niewdzięczności. Odwołanie nastąpić musi poprzez złożone obdarowanemu pisemne oświadczenie. Rozwiązania umowy darowizny nie można jednak żądać, kiedy od jej wykonania upłynęły już dwa lata. Ponadto przepisy te nie są stosowane, jeśli „darowizna czyni zadość obowiązkowi wynikającemu z zasad współżycia społecznego”.

Choć odwołanie darowizny jest możliwe, to prawo przewiduje tylko kilka powodów, które są do tego podstawą. Najczęściej powodem do odwołania darowizny jest rażąca niewdzięczność obdarowanego wobec darczyńcy, jednak w wielu przypadkach jest to trudne do udowodnienia, a w razie sporu sprawy trafiają na drogę sądową. Dlatego podejmując decyzję o zawarciu umowy darowizny warto być ostrożnym i nie postępować pochopnie. 

Pobierz darmowy wzór umowy darowizny!

Umowa darowizny

Podstawową cechą darowizny jest bezpłatny charakter dokonanego świadczenia. Pobierz DARMOWY wzór/druk Umowy Darowizny w formacie DOC (Word) lub PDF.

Umowa darowizny – analiza wzoru

Jednolity wzór umowy darowizny nie został stworzony przez prawodawcę. Konstrukcja stosownej umowy nie jest jednak skomplikowana.

Umowa musi zawierać takie elementy, jak: miejsce i data jej sporządzenia; oznaczenie stron (imiona, nazwiska, adresy, serie i numery dowodów osobistych darczyńcy oraz obdarowanego); oznaczenie przedmiotu darowizny; oświadczenie, iż przedmiot ten jest własnością darczyńcy i nie podlega zastawowi czy zabezpieczeniu; oświadczenie o dokonaniu darowizny oraz o przyjęciu darowizny; określenie daty wykonania darowizny (chyba że została przekazana wraz z podpisaniem umowy); określenie strony ponoszącej koszty notarialnego zawarcia umowy; postanowienia końcowe (liczba egzemplarzy, regulacja przepisami Kodeksu cywilnego); podpisy stron. W treści umowy może znaleźć się również wcześniej wspomniane polecenie darczyńcy wobec obdarowanego.

Darowizna a obowiązek podatkowy

Zawarcie umowy darowizny, bez względu na to co jest przedmiotem umowy darowizny, skutkuje wzbogaceniem się obdarowanego. To zaś, podobnie jak wzbogacenie z innego tytułu, rodzi obowiązek podatkowy. Nie zawsze jednak zawarta umowa darowizny będzie zobowiązywała do opłacenia podatku od darowizn. Zwolnieni są z niego ci obdarowani, którzy otrzymali darowiznę od członów najbliższej rodziny, z tzw. zerowej grupy podatkowej. Do tego grona należą małżonkowie, zstępni czyli dzieci i wnuki, wstępni czyli rodzice i dziadkowie, a także rodzeństwo, pasierbowie, macochy i ojczymowie oraz zięciowie, synowe i teściowie. Kwota wolna od podatku od darowizny w 2024 roku to 36 120 zł (do niedawna było to 10 434 zł), przy czym nawet po przekroczeniu tej kwoty można liczyć na zwolnienie z podatku, pod warunkiem zgłoszenia nabycia przedmiotu darowizny do właściwego urzędu skarbowego w ciągu 6 miesięcy od dani powstania obowiązku podatkowego. Do drugiej grupy podatkowej należą zstępni rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa, rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych. Nabywcy przedmiotu darowizny z tej grupy są zwolnieni z podatku jeśli wartość majątku nabytego łącznie nie przekracza 27 090 zł (wcześniej było to 7 878 zł). Pozostałe osoby są zaliczone do trzeciej grupy podatkowej, którą obowiązuje kwota wolna od podatku od darowizn w wysokości 5 733 zł (wcześniej byłą to kwota 5 308 zł).

Umowa darowizny sporządzona w formie pisemnej ma znaczenie dowodowe w przypadku ewentualnych sporów pomiędzy stronami. Jasne określenie przedmiotu darowizny i zobowiązań obdarowanego zmniejsza ryzyko nieporozumień. Tego typu umowa ułatwia też wywiązanie się z obowiązków prawnych i podatkowych.