Czym są zwolnienia grupowe?

Coraz częściej słychać o zwolnieniach grupowych, kiedy to nagle duża grupa pracowników otrzymuje wypowiedzenie umowy. Sami nie wiedzą, dlaczego akurat oni zostali pozbawieni pracy, zapewniającej im comiesięczne dochody. Jak mają sobie poradzić w tej trudnej sytuacji oraz, czy należy im się zadośćuczynienie za przepracowany czas?

Czym są zwolnienia grupowe?

Zwolnienia grupowe odbywają się z przyczyn niezależnych od pracowników. Pracodawcy często nie są w stanie sprostać oczekiwaniom rynku i nie mają wówczas innego wyjścia, jak cięcie kosztów. Wtedy najczęściej zwalniają swoich pracowników lub też wycofują się z rynku, zmieniając branżę, do której potrzebują kadry o zupełnie innych umiejętnościach. Należy pamiętać, że to pracodawca ponosi pełną odpowiedzialność za zwolnienia grupowe.

Ze zwolnieniem grupowym mamy do czynienia, kiedy wypowiedzenie umowy obejmuje:

• 10 pracowników – kiedy firma zatrudnia mniej niż 100 osób,
• 10% pracowników – kiedy w firmie pracuje od 100 do 300 osób,
• 30 pracowników – kiedy firma zatrudnia ponad 300 osób.

Kiedy można przeprowadzić zwolnienia grupowe?

Pracownikom należy wypowiedzieć umowę o pracę w czasie nieprzekraczającym 30 dni, a także musi ono nastąpić z przyczyn, które nie dotyczą pracowników, co może odbyć się na dwa sposoby: w trakcie zwolnienia przez pracodawcę, bądź na mocy porozumienia stron, ale z inicjatywy pracodawcy.

Co przysługuje pracownikom w ramach zwolnień grupowych?

Pracownicy, którzy stracili pracę w wyniku zwolnień grupowych mogą liczyć na odprawę miesięczną, co reguluje art. 8 ustawy o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy. Wedle niej, wysokość odprawy jest zależna od ilości przepracowanego czasu u danego pracodawcy.

Pracownik, który przepracował:

• krócej niż dwa lata, zyska odprawę w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia,
• od dwóch do ośmiu lat, zyska odprawę w wysokości dwumiesięcznego wynagrodzenia,
• ponad osiem lat, zyska odprawę w wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia.

Istotną informacją jest to, że odprawa nie może przekroczyć 15-krotnego minimalnego wynagrodzenia za pracę, obowiązującego w momencie wypowiedzenia umowy przez pracodawcę.

Którzy pracownicy nie podlegają zwolnieniom grupowym?

Pracownikami, którzy nie muszą obawiać się o nagłą utratę pracy są:

• kobiety w ciąży, bądź przebywające na urlopie macierzyńskim,
• osoby, którym zostały cztery lata do otrzymania świadczenia emerytalnego,
• osoby przebywające na urlopie wypoczynkowym, bądź nieobecni w pracy z innego usprawiedliwionego powodu,
• osoby, które zostały powołane do służby wojskowej,
• osoby, sprawujące funkcje obywatelskie, bądź społeczne (m.in. inspektor pracy, członek specjalnego zespołu negocjacyjnego).

W przypadku, w którym pracodawca nie zwalnia swoich pracowników z powodu likwidacji czy upadłości jego firmy, nie może wypowiedzieć umów o pracę wyżej wymienionym grupom osób. Może ewentualnie zmienić im warunki płacy oraz pracy.

Co z pracownikami przebywającymi na urlopie macierzyńskim lub na L4?

Jak wcześniej wspomniano, kobiety przebywające na urlopie macierzyńskim nie mogą stracić pracy w wyniku zwolnień grupowych. Może się tak stać jedynie z przyczyn spowodowanych przez niekompetencję pracownic, do których należą:

• popełnienie przez nie przestępstw w trakcie trwania pracy,
• poważne naruszenie obowiązków zawodowych,
• utrata uprawnień, potrzebnych do wykonywania danego zawodu.

Z kolei jeśli chodzi o pracowników przebywających na zwolnieniu chorobowym, potocznie zwanym L4, także nie mogą otrzymać wypowiedzenia o pracę w trakcie zwolnień grupowych. Reguluje to ustawa z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników.

Pracodawca ma prawo rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia swojemu podwładnemu, kiedy:

• jego niezdolność do pracy trwa dłużej niż trzy miesiące (gdy osoba taka była zatrudniona u określonego pracodawcy krócej niż pół roku),
• jego niezdolność do pracy trwa dłużej niż łączny okres otrzymywania z tego powodu wpływów finansowych, zasiłku, a także świadczeń rehabilitacyjnych przez pierwsze trzy miesiące (gdy osoba taka pracowała u określonego pracodawcy minimum pół roku, bądź jeśli jej niezdolność do pracy powstała w wyniku wypadku przy pracy lub chorobą zawodową),
• w momencie usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy z przyczyn innych niż te wymienione wyżej oraz trwające dłużej niż jeden miesiąc.

Jakie są obowiązki pracodawcy, podczas zwolnień grupowych?

Pracodawca zamierzający przeprowadzić zwolnienia grupowe ma obowiązek:

• konsultacji takiego czynu z zakładowymi organizacjami związkowymi, które działają u niego w firmie, bądź jeśli takowych nie posiada - z wyznaczonymi przedstawicielami pracowników,
• dostarczenia szczegółowych informacji dotyczących zwolnienia grupowego do powiatowego urzędu pracy,
• zawarcia porozumienia dotyczącego zwolnienia grupowego ze związkami zawodowymi; w momencie braku zawarcia porozumienia - wskazanie zasad postępowania podczas zwolnień grupowych w regulaminie,
• poinformowania zakładowych organizacji związkowych (w przypadku ich braku - przedstawicieli pracowników) o szczegółowych informacjach na temat zwolnienia grupowego, które obejmują m.in. przyczyny oraz kolejność dokonywania zwolnienia, a także kryteria, którymi kierował się pracodawca w trakcie doboru pracowników do takiego zwolnienia,
• uiszczenia odpraw zwolnionym osobom.

Jak ponownie zatrudnić pracowników, którzy doświadczyli zwolnienia grupowego?

Zdarza się, że sytuacja pracodawcy - która jest przyczyną dokonania zwolnienia grupowego - poprawia się i wówczas ma możliwość ponownego zatrudnienia osób, którym wypowiedział umowy w wyniku zwolnień grupowych.

W sytuacji, w której w ciągu roku od zwolnienia do pracodawcy zgłosi się pracownik, który był u niego wcześniej zatrudniony, pracodawca ma obowiązek przyjąć go z powrotem. Może zatrudnić taką osobę w czasie 15 miesięcy od momentu wypowiedzenia umowy o pracę. Zabronione jest natomiast zatrudnianie innej osoby na stanowisko pracownika, pozbawionego pracy na mocy zwolnień grupowych. Pracodawca łamie wtedy przepisy zawarte w ustawie o zwolnieniach grupowych. Jeśli pracodawca nie zatrudni osoby, której przysługiwało w takiej sytuacji pierwszeństwo, pracownik ma prawo żądać nawiązania stosunku pracy, a także odszkodowania.