Uprawnienia pracowników związane z rodzicielstwem, a wśród nich kwestie związane z urlopem macierzyńskim, reguluje m.in. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 roku Kodeks Pracy.
Kto skorzystać może z urlopu macierzyńskiego?
Urlop macierzyński przewidziano przede wszystkim dla kobiet-pracownic, które spodziewają się dziecka. Z urlopu tego skorzystać one mogą w ostatnich tygodniach ciąży oraz bezpośrednio po porodzie. Elektroniczne wnioski urlopowe pomogą udokumentować cały proces.
Nie oznacza to jednak, iż z urlopu macierzyńskiego nie mogą skorzystać mężczyźni. W określonych sytuacjach urlop ten przysługuje również pracownikom, którzy są ojcami nowo narodzonych dzieci. W szczególnych przypadkach urlop macierzyński przysługuje również członkom najbliższej rodziny pracownicy – przede wszystkim wówczas, gdy nie jest ona w stanie sprawować osobiście opieki nad swoim dzieckiem, np. ze względu na zły stan zdrowia.
Urlop macierzyński: wymiar urlopu
Na pytanie: „ile trwa urlop macierzyński?” odpowiada art. 180 Kodeksu Pracy. Zgodnie z nim:
„§ 1. Pracownicy przysługuje urlop macierzyński w wymiarze:
- 20 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie;
- 31 tygodni – w przypadku urodzenia dwojga dzieci przy jednym porodzie;
- 33 tygodni – w przypadku urodzenia trojga dzieci przy jednym porodzie;
- 35 tygodni – w przypadku urodzenia czworga dzieci przy jednym porodzie;
- 37 tygodni – w przypadku urodzenia pięciorga i więcej dzieci przy jednym porodzie”.
Ponadto: „Przed przewidywaną datą porodu pracownica może wykorzystać nie więcej niż 6 tygodni urlopu macierzyńskiego”. Po porodzie pracownicy przysługuje urlop macierzyński, który nie został wykorzystany przed porodem, zgodnie z określonym wcześniej maksymalnym wymiarem.

Nigdy więcej nie trać czasu!
Zautomatyzuj układanie grafików pracy, prowadzenie ewidencji czasu pracy, elektroniczne wnioski urlopowe i wiele więcej.
Załóż darmowe kontoBezpośrednio po porodzie pracownica powinna wykorzystać przynajmniej 14 tygodni z należnego jej urlopu macierzyńskiego. Z pozostałej części może zrezygnować, by powrócić do pracy. W takiej sytuacji muszą jednak zostać spełnione następujące warunki: po pierwsze, z pozostałej części urlopu macierzyńskiego skorzysta pracownik – ojciec wychowujący dziecko lub, po drugie, przez czas, który odpowiada pozostałej części urlopu macierzyńskiego, osobistą opiekę nad dzieckiem sprawować będzie ubezpieczony – ojciec dziecka, który z tego względu przerwie prowadzoną działalność zarobkową. W ten sposób urlop macierzyński zamienia się w tzw. urlop tacierzyński.
Ponadto pracownica, która posiada orzeczenie o niezdolności do samodzielnej egzystencji, może – po skorzystaniu z przynajmniej 8 tygodni urlopu macierzyńskiego – zrezygnować z jego pozostałej części. Warunkiem jest to, że pozostała część urlopu zostanie wykorzystana przez pracownika – ojca wychowującego dziecko lub pracownika – innego członka najbliższej rodziny albo pozostały okres wykorzysta ubezpieczony – ojciec dziecka lub ubezpieczony – inny członek najbliższej rodziny, który celem sprawowania opieki przerwie działalność zarobkową. Osiem tygodni to również minimalny czas, po upływie którego z urlopu macierzyńskiego zrezygnować może pracownica przebywająca w szpitalu lub innym zakładzie leczniczym podmiotu leczniczego, który wykonuje działalność w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne, z uwagi na stan zdrowia, który uniemożliwia jej osobiste sprawowanie opieki nad dzieckiem.
Ponadto w sytuacji, gdy urodzone dziecko wymaga opieki szpitalnej, pracownica po skorzystaniu z 8 tygodni urlopu macierzyńskiego po porodzie, może pozostałą część urlopu wykorzystać w późniejszym terminie – po opuszczeniu szpitala przez dziecko.
Urlop macierzyński – wynagrodzenie
Ubezpieczonej, która w okresie podlegania ubezpieczeniu chorobowemu lub w czasie urlopu wychowawczego, przysługuje zasiłek macierzyński. Zgodnie z Ustawą z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, zasiłek ten należny jest również ubezpieczonym, które w tym czasie: przyjęły na wychowanie dziecko w wieku do 7 lat (lub do 10 lat, jeśli wobec dziecka podjęto decyzję dotyczącą odroczenia obowiązku szkolnego) i wystąpiły do sądów opiekuńczych w sprawie jego przysposobienia oraz przyjęły na wychowanie w ramach rodziny zastępczej (oprócz zawodowych rodzin zastępczych) dziecko do 7 lat (lub do 10 lat, jeśli wobec dziecka podjęto decyzję dotyczącą odroczenia obowiązku szkolnego).
Zgodnie z nowelizacją przepisów, ojciec dziecka ma prawo do skorzystania z części urlopu macierzyńskiego i otrzymania zasiłku macierzyńskiego, jeśli matka rezygnuje z tego uprawnienia. Zasiłek macierzyński może być również przekazany innemu członkowi rodziny, który przejmuje opiekę nad dzieckiem, na przykład babci lub innemu opiekunowi.
W przypadku, gdy ojciec dziecka przejmuje opiekę nad dzieckiem, ma prawo do urlopu macierzyńskiego, ale długość urlopu będzie uzależniona od decyzji matki o rezygnacji z części swojego urlopu. Przepisy zostały tak skonstruowane, że ojciec może skorzystać z części urlopu macierzyńskiego, a zasiłek może zostać przedłużony, w tym przypadku np. w sytuacji, gdy ojciec wychowuje dziecko samodzielnie lub w szczególnych przypadkach (np. po śmierci matki dziecka).
Warto dodać, że zmieniające się przepisy wprowadzają większą elastyczność w zakresie korzystania z zasiłku macierzyńskiego, umożliwiając ojcom dziecka, a także innym członkom rodziny, otrzymywanie zasiłku w przypadku przejęcia opieki nad dzieckiem.
Dodatkowy urlop macierzyński – aktualizacja przepisów na 2025 rok
Z dniem 1 stycznia 2025 roku przepisy dotyczące urlopu macierzyńskiego uległy zmianie. Obecnie nie obowiązują już przepisy umożliwiające przedłużenie urlopu macierzyńskiego o dodatkowe 6 tygodni (w przypadku urodzenia jednego dziecka) lub 8 tygodni (w przypadku urodzenia więcej niż jednego dziecka przy jednym porodzie).
Zamiast tego, dodatkowy czas urlopu macierzyńskiego został włączony do urlopu rodzicielskiego. Rodzice mogą skorzystać z urlopu rodzicielskiego po zakończeniu urlopu macierzyńskiego.
Urlop rodzicielski wynosi 32 tygodnie w przypadku urodzenia jednego dziecka lub 34 tygodnie, gdy rodzice mają więcej niż jedno dziecko przy jednym porodzie. Ważne jest, że urlop ten przysługuje obojgu rodzicom, którzy mogą z niego korzystać równocześnie lub w różnych terminach.
Urlop rodzicielski może być wykorzystywany w jednym ciągu lub w częściach, przy czym żadna z części (poza wyjątkami) nie powinna wynosić mniej niż 8 tygodni. Możliwość dzielenia urlopu umożliwia większą elastyczność w organizacji opieki nad dzieckiem.
Podsumowując, po zakończeniu urlopu macierzyńskiego, rodzice mają prawo do 32 tygodni (lub 34 tygodni w przypadku wieloraczków) urlopu rodzicielskiego, co daje łączny czas na opiekę nad dzieckiem w pierwszym roku życia wynoszący 52 tygodnie (lub więcej w przypadku urodzenia większej liczby dzieci).

Nigdy więcej nie trać czasu!
Zautomatyzuj układanie grafików pracy, prowadzenie ewidencji czasu pracy, elektroniczne wnioski urlopowe i wiele więcej.
Załóż darmowe kontoUrlop macierzyński w przypadku adopcji – aktualne przepisy w 2025 roku
Rodzice adopcyjni także skorzystać mogą z uprawnień wynikających z rodzicielstwa.
