Urlop wychowawczy a obowiązki pracodawcy

Urlop wychowawczy to dla wielu rodziców czas, w którym mogą poświęcić uwagę swoim dzieciom i aktywnie uczestniczyć w procesie wychowania. Warto się jednak zastanowić, jakie obowiązki spoczywają w tym czasie na pracodawcy, do którego trafia wniosek o udzielenie urlopu wychowawczego.

Czym jest urlop wychowawczy?

Urlop wychowawczy to okres, kiedy zarówno matka, jak i ojciec dziecka, będący pracownikami, mają możliwość sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. Przysługuje on rodzicom lub prawnym opiekunom dziecka, którzy są w rozumieniu Kodeksu pracy pracownikami, a ich ogólny staż jest nie krótszy niż sześć miesięcy. Warto w tym miejscu zaznaczyć, że do okresu zatrudnienia wlicza się wszystkie umowy o pracę, również u poprzednich pracodawców.

Z urlopu wychowawczego można skorzystać bezpośrednio po zakończeniu urlopu macierzyńskiego lub później, przy czym okres urlopu wychowawczego nie może trwać dłużej niż do końca roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy szósty rok życia. Co więcej, może być on wykorzystany jednorazowo lub w częściach, przy czym maksymalnie może zostać podzielony na pięć części.

Wymiar urlopu wychowawczego

Okres urlopu wychowawczego jest ograniczony do maksymalnie 36 miesięcy. Ponadto, jeżeli dziecko na podstawie orzeczenia o niepełnosprawności wymaga osobistej opieki pracownika z przyczyn zdrowotnych, istnieje możliwość przyznania „dodatkowego” urlopu wychowawczego, którego długość może wynosić do 36 miesięcy, jednak nie dłużej niż do momentu ukończenia przez dziecko osiemnastego roku życia.

W dodatku w ramach maksymalnego 36-miesięcznego okresu urlopu wychowawczego, jeden miesiąc jest zarezerwowany wyłącznie dla drugiego z rodziców lub opiekunów dziecka. To prawo nie podlega przeniesieniu na rodzica lub opiekuna dziecka, który korzysta z pozostałych miesięcy urlopu wychowawczego. W związku z tym, w przypadku wykorzystywania tego uprawnienia przez jednego z rodziców lub opiekunów, okres urlopu może wynosić maksymalnie 35 miesięcy. Wyjątek stanowi sytuacja, gdy drugi rodzic dziecka lub jego opiekun nie żyje, a także sytuacja gdy drugiemu rodzicowi nie przysługuje władza rodzicielska, jeśli został pozbawiony władzy rodzicielskiej lub jeśli władza ta została ograniczona, lub zawieszona. W takim wypadku jeden rodzic lub opiekun dziecka może wykorzystać urlop wychowawczy w pełnym wymiarze, czyli przez pełne 36 miesięcy.

Co ciekawe, z urlopu wychowawczego, rodzice lub opiekunowie dziecka mogą korzystać jednocześnie, przy czym łączny wymiar urlopu nie może przekroczyć maksymalnego dozwolonego okresu, określonego w przepisach Kodeksu pracy.

Warto wiedzieć, że w przeciwieństwie do urlopu macierzyńskiego, wymiar urlopu wychowawczego jest jednakowy dla wszystkich, bez względu na przykład na niepełnosprawność dziecka. Jest to też urlop, który może zostać przerwany na wniosek pracownika i za zgodą pracodawcy.

Świadczenia w czasie urlopu wychowawczego

Urlop wychowawczy jest urlopem bezpłatnym, co oznacza, ze pracownik na urlopie wychowawczym nie otrzyma ani wynagrodzenia, ani zasiłku. Na zasiłek z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym mogą jedynie liczyć te osoby, które już korzystają z zasiłku rodzinnego.

Jednak w trakcie urlopu wychowawczego budżet państwa finansuje składki na ubezpieczenia społeczne, a konkretnie składkę na ubezpieczenie zdrowotne oraz emerytalno-rentowe. W tym wypadku podstawą wymiaru składki jest miesięczne wynagrodzenie należne za 12 miesięcy poprzedzających miesiąc, w którym pracownik rozpoczął urlop wychowawczy.

Podjęcie pracy zarobkowej podczas urlopu wychowawczego powoduje zaprzestanie opłacania składek z tytułu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem i wymaga objęcia pracownika wszystkimi obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi związanymi z zatrudnieniem.

Wniosek o urlop wychowawczy

Urlop wychowawczy może zostać przyznany pracownikowi na podstawie wniosku, który może być złożony w formie papierowej lub elektronicznej. Ważne jest, aby wniosek został złożony nie krócej niż 21 dni przed planowanym rozpoczęciem urlopu. Pracodawca jest zobowiązany do pozytywnego rozpatrzenia takiego wniosku, a jeśli wniosek został złożony po terminie, pracodawca musi udzielić urlopu nie później niż 21 dni od daty złożenia wniosku.

Wniosek o urlop wychowawczy może zostać wycofany przez pracownika poprzez złożenie pracodawcy pisemnego lub elektronicznego oświadczenia na co najmniej 7 dni przed planowanym rozpoczęciem urlopu.

Praca w trakcie urlopu wychowawczego

Alternatywą dla urlopu wychowawczego w pełnym wymiarze jest możliwość skorzystania z obniżonego wymiaru czasu pracy. W tym przypadku pracownik musi złożyć wniosek o obniżenie wymiaru czasu pracy do wymiaru nie niższego niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy w okresie, w którym mógłby korzystać z urlopu wychowawczego. Ten wniosek również składa się na 21 dni przed rozpoczęciem wykonywania pracy w obniżonym wymiarze czasu pracy.

Innymi słowy, pracownik może podjąć pracę, zarówno u swojego, jak i innego pracodawcy, w czasie urlopu wychowawczego, przy czym praca nie może kolidować ze sprawowaniem opieki nad dzieckiem.

Ochrona pracowników korzystających z urlopu wychowawczego

Pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę pracownikowi korzystającemu z przysługującemu mu urlopu wychowawczego, licząc od dnia złożenia wniosku o udzielenie urlopu wychowawczego, aż do dnia zakończenia tego urlopu. Co więcej, po zakończeniu urlopu wychowawczego pracownik powinien powrócić do pracy na dotychczasowym stanowisku, a jeśli nie jest to możliwe, to może kontynuować stosunek pracy na stanowisku równorzędnym, z tym, które zajmował przed urlopem, na równie korzystnych zasadach.

Rozwiązanie umowy o pracę w momencie trwania urlopu wychowawczego jest możliwe jedynie w przypadku ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy, albo w razie wystąpienia przyczyn uzasadniających wypowiedzenie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika. Przykładem tej ostatniej sytuacji może być popełnienie przez pracownika przestępstwa stwierdzonego prawomocnym wyrokiem sądu, które prowadzi do utraty uprawnień koniecznych do kontynuowania zatrudnienia na obecnie zajmowanym stanowisku.