Adopcja a urlop macierzyński

Urlop macierzyński – zarówno w przypadku urodzenia dziecka, jak i jego adopcji – uregulowany jest Ustawą z dnia 26 czerwca 1974 roku Kodeks Pracy. Jakie zasady określają urlop macierzyński przy adopcji dziecka?

Urlop macierzyński – podstawowe informacje

Pracownica ma prawo do skorzystania z urlopu macierzyńskiego, którego wymiar zależny jest od liczby dzieci, które przyszły na świat w trakcie jednego porodu. W przypadku urodzenia jednego dziecka to 20 tygodni, dwojga dzieci – 31 tygodni, trojga – 33 tygodnie, czworga – 35 tygodni, pięciorga i więcej – 37 tygodni. Maksymalnie sześć tygodni tego urlopu można wykorzystać jeszcze przed przewidywaną datą porodu. Po porodzie do dyspozycji pozostaje urlop, który nie został udzielony wcześniej, aż do wyczerpania jego wymiaru.

Po porodzie pracownica musi przebywać na urlopie macierzyńskim przez przynajmniej 14 tygodni. Po upływie tego czasu może z urlopu zrezygnować i wrócić do pracy, o ile pozostałą część urlopu wykorzysta pracownik – ojciec, który wychowuje dziecko lub ubezpieczony – ojciec dziecka, który ze względu na sprawowanie opieki zawiesił działalność zarobkową. W określonych okolicznościach prawo do pozostałej części urlopu macierzyńskiego może przysługiwać też innemu członkowi najbliższej rodziny pracownicy.

Bezpośrednio po skorzystaniu z urlopu macierzyńskiego (lub zasiłku macierzyńskiego za okres, który odpowiada okresowi urlopu macierzyńskiego), pracownica i pracownik mogą natomiast wnioskować o urlop rodzicielski. Jego wymiar również zależny jest od liczby urodzonych dzieci – to 32 tygodnie (jeśli na świat przyszło jedno dziecko) lub 34 tygodnie (jeżeli urodziła się większa liczba dzieci). Ten wymiar urlopu przysługuje łącznie matce i ojcu dziecka, może być wykorzystany jednocześnie, lecz jego łączna długość nie może przekroczyć ustawowo określonego wymiaru.

Adopcja dziecka a urlop macierzyński

Korzystanie z urlopu macierzyńskiego nasuwa wyraźne skojarzenia z urodzeniem dziecka. Przysługuje on bowiem przede wszystkim matkom, ale także w części ojcom czy innym członkom najbliższej rodziny. Podobnie jest z urlopem rodzicielskim czy wychowawczym.

Niemniej adopcja dziecka również umożliwia pracownikom – rodzicom adopcyjnym skorzystanie z uprawnień wynikających z rodzicielstwa.

Urlop macierzyński a adopcja

Prawo do urlopu macierzyńskiego w przypadku adopcji zostało wskazane przez art. 183 § 1. Kodeksu Pracy. Przepis ten określa również wymiar urlopu macierzyńskiego przy adopcji, który zależny jest od liczby przyjętych do rodziny dzieci. Ściślej rzecz ujmując, jest to urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego.

„Art. 183. § 1. Pracownik, który przyjął dziecko na wychowanie i wystąpił do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka lub który przyjął dziecko na wychowanie jako rodzina zastępcza, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej, ma prawo do urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego w wymiarze:

1) 20 tygodni – w przypadku przyjęcia jednego dziecka,

2) 31 tygodni – w przypadku jednoczesnego przyjęcia dwojga dzieci,

3) 33 tygodni – w przypadku jednoczesnego przyjęcia trojga dzieci,

4) 35 tygodni – w przypadku jednoczesnego przyjęcia czworga dzieci,

5) 37 tygodni – w przypadku jednoczesnego przyjęcia pięciorga i więcej dzieci

- nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, nie dłużej niż do ukończenia przez nie 10. roku życia”.

Ponadto, zgodnie z art. 183 § 3: „Jeżeli pracownik, o którym mowa w § 1, przyjął dziecko w wieku do 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, do 10. roku życia, ma prawo do 9 tygodni urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego”.

Warto dodać, że urlop ten udzielany jest na pisemny wniosek pracownika, który musi zostać uwzględniony przez pracodawcę.

W odniesieniu do urlopu macierzyńskiego przysługującego rodzicom adopcyjnym, stosowane są przepisy dotyczące urlopu macierzyńskiego wynikającego z urodzenia dziecka. Podobne zasady rządzą więc rezygnacjami z urlopu, przenoszeniem części urlopu na drugiego rodzica czy zmianami terminów urlopu w określonych sytuacjach (np. ze względu na pobyt dziecka w szpitalu).

Adopcja a urlop macierzyński i rodzicielski

Oprócz urlopu na warunkach macierzyńskiego, rodzice adopcyjni skorzystać mogą także z urlopu rodzicielskiego. Zgodnie z art. 1824 § 1.: „Pracownik, nie później niż 21 dni po przyjęciu dziecka na wychowanie i wystąpieniu do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka lub po przyjęciu dziecka na wychowanie jako rodzina zastępcza, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej, może złożyć pisemny wniosek o udzielenie mu, bezpośrednio po urlopie na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze wynikającym z art. 1821a § 1. Pracodawca jest obowiązany uwzględnić wniosek pracownika”.

Urlop rodzicielski, który przysługuje po skorzystaniu z urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego lub zasiłku macierzyńskiego za okres, który odpowiada okresowi tego urlopu, może wynosić 32 tygodnie (przysposobienie jednego dziecka), 34 tygodnie (jednoczesne przysposobienie większej liczby dzieci) lub 29 tygodni  (przysposobienie starszego dziecka). Wobec niego również stosowane są przepisy dotyczące urlopu rodzicielskiego udzielanego w przypadku narodzin dziecka.