Na czym polega restrukturyzacja przedsiębiorstwa?

Restrukturyzacja przedsiębiorstwa to temat, który zyskuje na znaczeniu w kontekście rosnącej niepewności gospodarczej. Współczesne przedsiębiorstwa muszą mierzyć się z wieloma wyzwaniami – od szybkich zmian technologicznych, przez globalizację, po zmienne preferencje konsumentów i nieustanne fluktuacje gospodarcze. W takich warunkach często okazuje się, że tradycyjne modele biznesowe przestają działać, co prowadzi do problemów finansowych, spadku konkurencyjności czy też utraty rynku. Dla wielu firm odpowiedzią na te problemy jest restrukturyzacja przedsiębiorstw – proces, który daje szansę na odzyskanie stabilności finansowej, poprawę efektywności działania i długoterminowy rozwój.

Najważniejsze kwestie związane z tematem

1. Restrukturyzacja, na przykład restrukturyzacja spółki, to proces transformacji firmy, który ma na celu poprawę jej kondycji finansowej, efektywności działania i konkurencyjności w zmieniających się warunkach rynkowych. Restrukturyzacja może obejmować zmiany majątkowe, własnościowe, operacyjne lub strategiczne, np. fuzje, przeniesienie własności lub restrukturyzację zadłużenia.

2. Restrukturyzacja jest konieczna w sytuacjach takich jak problemy finansowe, spadek konkurencyjności, zmiany rynkowe, integracja po fuzjach oraz zmiana strategii rozwojowej.

3. Proces restrukturyzacji obejmuje diagnozę problemów, opracowanie planu, komunikację z pracownikami, realizację postępowania oraz monitorowanie wyników.

4. Wyróżnia się cztery rodzaje postępowań restrukturyzacyjnych: o zatwierdzenie układu, przyspieszone układowe, układowe oraz sanacyjne, które chronią firmę przed wierzycielami i umożliwiają jej uzdrowienie.

5. Restrukturyzacja umożliwia firmie przetrwanie trudności oraz przygotowanie się na przyszłe wyzwania w sposób uporządkowany i zgodny z prawem.

Co to jest i na czym polega restrukturyzacja firmy?

Problemy z płynnością finansową sprawiają, że niektóre przedsiębiorstwa nie są w stanie utrzymać swojej rentowności. Dochodzi wówczas do konieczności zamknięcia działalności gospodarczej lub do zawieszenia jej wykonywania. Nie są to jednak jedyne możliwości, które posiada przedsiębiorca stojący przed koniecznością podjęcia trudnej decyzji biznesowej. Niekiedy rozwiązaniem jest postępowanie restrukturyzacyjne. Co to takiego?

Restrukturyzacja przedsiębiorstwa polega na wprowadzeniu zmian, które mają na celu poprawę jego sytuacji finansowej, operacyjnej lub strategicznej. Proces ten dostosowuje firmę do aktualnych warunków rynkowych, zwiększając jej efektywność i konkurencyjność.

Restrukturyzacja to kompleksowy proces transformacji firmy, który może obejmować zarówno zmiany w strukturze organizacyjnej, jak i modyfikacje finansowe, operacyjne czy strategiczne. Jego głównym celem jest poprawa kondycji firmy, efektywności jej działania, zwiększenie jej konkurencyjności oraz dostosowanie firmy do zmieniających się warunków rynkowych. 

Postępowanie restrukturyzacyjne jest to instrument wykorzystywany głównie w celu przeciwdziałania trudnościom finansowym (restrukturyzacja zadłużenia), ale może być również pomocny w kontekście adaptacji do nowych uwarunkowań technologicznych czy zwiększenia efektywności przedsiębiorstwa.

Proces restrukturyzacji przedsiębiorstwa nie zawsze ma jednorodny charakter. Aby firma mogła skutecznie przejść przez proces restrukturyzacji, kluczowe jest zidentyfikowanie obszarów wymagających poprawy i dostosowanie strategii działania do bieżących potrzeb rynkowych. Wyróżnia się przynajmniej kilkanaście typów restrukturyzacji, w tym m.in. majątkową (przeniesienie własności na rzecz innego podmiotu) czy własnościową (np. fuzję przedsiębiorstwa). Częstym jego przykładem jest restrukturyzacja zadłużenia firmy. 

Kiedy przedsiębiorstwo powinno rozważyć restrukturyzację?

Wprowadzenie restrukturyzacji bywa konieczne w różnych sytuacjach, przy czym do najczęstszych przesłanek należą problemy finansowe, spadek konkurencyjności, zmiany rynkowe, integracja po fuzjach i przejęciach oraz zmiany strategii rozwojowej.

• Problemy finansowe – w sytuacji, gdy firma nie jest w stanie regulować swoich zobowiązań, a perspektywa bankructwa staje się realnym zagrożeniem, restrukturyzacja finansowa może być jedynym sposobem na ratowanie przedsiębiorstwa. W przypadku problemów finansowych restrukturyzacja pozwala firmie uniknąć bankructwa poprzez negocjacje z wierzycielami i wdrożenie planu naprawczego. Proces ten często obejmuje negocjacje z wierzycielami, przeprowadzenie działań sanacyjnych przy zabezpieczeniu słusznych praw wierzycieli, redukcję kosztów operacyjnych oraz poszukiwanie nowych źródeł finansowania.

• Spadek konkurencyjności –  Jeśli firma traci udziały w rynku, restrukturyzacja może pomóc w odzyskaniu konkurencyjności dzięki wprowadzeniu innowacji i zmianie strategii biznesowej. Polega ona na zmianie modelu biznesowego, modyfikacji oferty produktowej, a także wprowadzeniu innowacyjnych rozwiązań, które pozwolą na odzyskanie przewagi na konkurencyjnym rynku. 

• Zmiany rynkowe – gwałtowne zmiany w otoczeniu biznesowym, takie jak globalizacja, postęp technologiczny czy zmiany regulacyjne, mogą wymagać od firmy dostosowania się do nowej rzeczywistości. W obliczu zmian rynkowych restrukturyzacja umożliwia dostosowanie działalności firmy do nowych warunków, co pozwala jej utrzymać się na rynku.

• Integracja po fuzjach i przejęciach – połączenie dwóch firm często wymaga restrukturyzacji, aby zintegrować różne struktury organizacyjne, procesy i kultury korporacyjne. Celem jest stworzenie bardziej efektywnego, zintegrowanego przedsiębiorstwa, które będzie działać harmonijnie i wydajnie.

• Zmiana strategii rozwojowej – restrukturyzacja może być także częścią długoterminowej strategii rozwoju. W takim przypadku zmiany są wprowadzane nie w reakcji na problemy finansowe, ale w celu lepszego dostosowania firmy do zmieniających się potrzeb rynku i klientów.

Przeprowadzanie restrukturyzacji i etapy postępowania restrukturyzacyjnego

Każdy proces restrukturyzacji powinien być przeprowadzony w sposób planowy i metodyczny, aby uniknąć dodatkowych problemów oraz zagwarantować, że wprowadzane zmiany przyniosą oczekiwane efekty.

Diagnoza problemów

Pierwszym krokiem w każdej restrukturyzacji jest dokładna diagnoza problemów, z jakimi boryka się firma. Jest to kluczowy etap, który pozwala zidentyfikować przyczyny trudności oraz określić, w których obszarach firma wymaga zmian. Diagnoza może obejmować analizę finansową, audyt operacyjny, a także badanie rynkowe, mające na celu ocenę konkurencyjności firmy.

Opracowanie planu restrukturyzacyjnego

Na podstawie wyników diagnozy, zarząd firmy powinien opracować szczegółowy plan restrukturyzacyjny. Plan ten musi uwzględniać zarówno krótko-, jak i długoterminowe cele przedsiębiorstwa. Ważnym elementem planu jest także określenie priorytetów – które obszary działalności wymagają natychmiastowych zmian, a które mogą być restrukturyzowane w późniejszym etapie. Plan powinien być oparty na realistycznych założeniach finansowych oraz operacyjnych, a także być zgodny z wizją długoterminowego rozwoju firmy.

Komunikacja i zaangażowanie pracowników

Restrukturyzacja to proces, który dotyka wszystkich pracowników firmy, dlatego kluczowe jest właściwe zarządzanie komunikacją wewnętrzną. Pracownicy muszą być poinformowani o powodach, celach i etapach restrukturyzacji, a także o tym, jakie będą jej skutki dla nich samych. Otwarta i szczera komunikacja pozwala zminimalizować opór przed zmianami i zwiększa szanse na ich skuteczne wdrożenie.

Przeprowadzenie postępowania restrukturyzacyjnego

Restrukturyzacja przedsiębiorstwa jest złożonym procesem, który może obejmować różne formy postępowań restrukturyzacyjnych, zgodnie z polskim prawem. W Polsce obowiązuje ustawa z dnia 15 maja 2015 roku – Prawo restrukturyzacyjne. Prawo restrukturyzacyjne stanowi, że postępowanie restrukturyzacyjne musi się odbywać w ramach jednego z czterech postępowań restrukturyzacyjnych, jednego postępowania pozasądowego i trzech postępowań sądowych. Są to:

• postępowanie o zatwierdzenie układu,

• przyspieszone postępowanie układowe,

• postępowanie układowe,

• postępowanie sanacyjne.

Postępowanie o zatwierdzenie układu jest najbardziej uproszczoną formą postępowania restrukturyzacyjnego i opiera się głównie na prywatnych negocjacjach między dłużnikiem a jego wierzycielami. W tym trybie dłużnik samodzielnie przygotowuje propozycje układowe oraz prowadzi negocjacje z wierzycielami, korzystając z pomocy doradcy restrukturyzacyjnego – osoby wpisanej na listę doradców restrukturyzacyjnych. Doradca restrukturyzacyjny jest odpowiedzialny za sprawdzenie poprawności propozycji oraz za przygotowanie spisu wierzycieli. Po uzyskaniu zgody większości wierzycieli (co najmniej 2/3 sumy wierzytelności), dłużnik może wystąpić do sądu o zatwierdzenie układu.

Przyspieszone postępowanie układowe to tryb restrukturyzacji, który umożliwia szybsze osiągnięcie układu z wierzycielami, jednocześnie zapewniając dłużnikowi ochronę przed egzekucją. Głównym założeniem tego postępowania jest sprawność działania – cała procedura powinna trwać nie dłużej niż kilka miesięcy. Ten tryb może być zastosowany, gdy suma wierzytelności spornych nie przekracza 15% całkowitej kwoty wierzytelności. Wierzyciele są zwoływani na zgromadzenie układowe przez nadzorcę sądowego, a decyzja o układzie podejmowana jest większością głosów wierzycieli. Przed otwarciem postępowania dłużnik musi przedstawić wstępny plan restrukturyzacji oraz wykaz wierzycieli. W trakcie postępowania dłużnik zachowuje zarząd nad firmą, ale jego działania są nadzorowane przez nadzorcę sądowego.

Postępowanie układowe to bardziej formalna forma restrukturyzacji, w której kluczową rolę odgrywa sąd. Wszczęcie postępowania restrukturyzacyjnego rozpoczyna się od tego, że dłużnik występuje do sądu o otwarcie postępowania układowego, które ma na celu umożliwienie zawarcia układu z wierzycielami. Postępowanie układowe umożliwia dłużnikowi zawarcie układu po sporządzeniu i zatwierdzeniu spisu wierzytelności. W odróżnieniu od przyspieszonego postępowania układowego, nie ma ograniczeń co do wielkości wierzytelności spornych. W tym trybie dłużnik może prowadzić działalność gospodarczą, ale pod nadzorem nadzorcy sądowego. Nadzorca jest odpowiedzialny za nadzorowanie działań dłużnika, przygotowanie planu restrukturyzacyjnego i zwołanie zgromadzenia wierzycieli, które decyduje o przyjęciu układu.

Postępowanie sanacyjne to najbardziej kompleksowa forma restrukturyzacji, która łączy w sobie elementy reorganizacji przedsiębiorstwa oraz jego ochrony przed wierzycielami. Celem postępowania sanacyjnego jest nie tylko zawarcie układu z wierzycielami, ale także przeprowadzenie działań mających na celu uzdrowienie firmy. Może to obejmować sprzedaż części majątku, zwolnienia grupowe, renegocjację umów handlowych czy likwidację nierentownych oddziałów. W przypadku postępowania sanacyjnego dłużnik traci zarząd nad swoim przedsiębiorstwem na rzecz zarządcy sanacyjnego, który przejmuje pełną kontrolę nad firmą i przeprowadza działania sanacyjne. Sanacja daje firmie pełną ochronę przed wierzycielami i zapewnia szerokie możliwości restrukturyzacyjne.

Monitorowanie i ocena rezultatów

Po zakończeniu wdrażania zmian, kluczowe jest regularne monitorowanie efektów restrukturyzacji. Należy ocenić, czy wprowadzone zmiany przynoszą oczekiwane rezultaty oraz czy firma rzeczywiście osiąga założone cele. W razie potrzeby, plan restrukturyzacyjny może wymagać korekt, aby lepiej dostosować go do bieżących warunków rynkowych.

Jak sprawdzić czy firma jest w restrukturyzacji?

Aby sprawdzić, czy firma przechodzi proces restrukturyzacji, można skorzystać z publicznych rejestrów, takich jak Krajowy Rejestr Sądowy (KRS), gdzie odnotowywane są postępowania restrukturyzacyjne.  Restrukturyzacja finansowa (lub inna) przeprowadzana w trybie postępowań: sanacyjnego, układowego, o zatwierdzenie układu może zostać zweryfikowana dzięki narzędziom publikowanym przez instytucje państwowe. Informacje o takich działaniach udostępniane są w ramach rejestrów Monitora Sądowego i Gospodarczego. Warunkiem wymaganym do zajrzenia w rejestr jest rejestracja na portalu Centralnego Ośrodka Informacji Gospodarczej, a dokładniej – w serwisie monitoringu ogłoszeń MSIG oraz w Krajowym Rejestrze Zadłużonych.

Restrukturyzacja firmy – przykład

Jednym z przykładów restrukturyzacji jest proces przeprowadzony w latach 2016-2018 przez amerykańską firmę General Electric. Firma zaczęła przekierowała swoją uwagę na inną działalność, skupiając się na inwestycjach w nowe obszary, takie jak media czy finanse. Ponadto, problemy finansowe i spadek wartości akcji spowodowały zmianę w zarządzie firmy. W 2016 roku, nowy prezes GE, John Flannery, ogłosił plan restrukturyzacji, który miał na celu przywrócenie zyskowności i konkurencyjności firmy. Plan zakładał m.in. redukcję kosztów, sprzedaż niektórych aktywów oraz restrukturyzację działu energetycznego. Rodzimym przykład restrukturyzacji przedsiębiorstwa to sprawa banku Pekao SA. Podmiot skupił się na konsolidacji i modernizacji swojej infrastruktury IT, zmniejszeniu liczby oddziałów, a także na redukcji zatrudnienia.

Restrukturyzacja przedsiębiorstw — podsumowanie

Restrukturyzacja jest szansą na uratowanie firmy w trudnych czasach, ale wymaga starannego planowania i odpowiedniej wiedzy prawnej. Warto w tym procesie korzystać z narzędzi wspierających efektywne zarządzanie, które mogą znacząco ułatwić organizację pracy i realizację założonych celów.