Zwolnienia grupowe - jak przeprowadzić je zgodnie z prawem?

Zwolnienia grupowe to proces trudny zarówno dla pracowników, jak i dla pracodawców. To decyzja, która może być konieczna w obliczu restrukturyzacji, pogarszającej się sytuacji finansowej firmy lub zmieniających się warunków rynkowych. Dla pracodawców kluczowe jest, aby proces ten przeprowadzić zgodnie z prawem, ale także z dbałością o morale pracowników objętych zamiarem grupowego zwolnienia. Dowiedz się czym są zwolnienia grupowe, jakie obowiązki ciążą na pracodawcach oraz jak skutecznie zarządzać tym procesem.

Najważniejsze kwestie związane z tematem

1. Prawo przewiduje szczególną formę rozwiązania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników - zwolnienia grupowe. 

2. Z przepisów wynikają pewne obowiązki związane z rozwiązaniem stosunku pracy w trybie zwolnienia grupowego, wśród których jest między innymi konieczność przeprowadzania konsultacji z pracownikami oraz wypłata należnych odpraw.

3. Przystępując do rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy w ramach grupowego zwolnienia należy pamiętać, że niektórzy pracownicy są chronieni przed zwolnieniem. Warto też starannie zarządzać procesem zwolnień grupowych, aby nie naruszyć reputacji firmy.

Czym są zwolnienia grupowe?

Zwolnienia grupowe to redukcja etatów w danej firmie, która obejmuje większą liczbę pracowników w krótkim okresie czasu. Znamienne jest przy tym to, że zwolnienia te następują z przyczyn niedotyczących pracowników.

Przepisy dotyczące zwolnień grupowych są określone w Kodeksie Pracy. To czy mamy do czynienia ze zwolnieniem grupowym zależy od liczby zatrudnionych w firmie oraz liczby osób, które mają zostać zwolnione. Według prawa, zwolnienia grupowe mają miejsce, gdy firma zatrudnia co najmniej 20 pracowników, a w ciągu 30 dni zwalnianych jest co najmniej:

• 10 pracowników, jeśli pracodawca zatrudnia mniej niż 100 osób,

• 10% pracowników, jeśli pracodawca zatrudnia od 100 do 300 pracowników,

• 30 pracowników , jeśli pracodawca zatrudnia co najmniej 300 pracowników.

Co ważne, do liczby pracowników liczą się wszyscy pracownicy zatrudnieni na umowę o pracę, niezależnie od wymiaru czasu pracy. Wyjątek stanowią pracownicy tymczasowi - ich nie uwzględnia się w powyższych obliczeniach.

Proces ten wymaga dopełnienia szczególnych procedur prawnych i administracyjnych, które mają chronić pracowników przed nadużyciami ze strony pracodawców. - Zwolnienia są wynikiem pogarszającego się otoczenia gospodarczego dla firm oraz kolejnym etapem w adaptacji do tych zmieniających się warunków. Firmy w ogólnopolskich badaniach koniunktury GUS, ale też w indeksie PMI dla polskiego przemysłu podkreślają złą sytuację od blisko dwóch lat. W tym czasie rynek pracy doświadczył ogromnej presji płacowej, a w konsekwencji  wzrosły koszty pracy. Z badań indeksu Lewiatana wynika, że blisko 80 proc. firm wskazuje właśnie na rosnące koszty pracy jako poważną barierę w rozwoju. W przypadku obecnej sytuacji gospodarczej w Europie Zachodniej może to oznaczać  realną potrzebę redukcji kosztów działalności - wskazuje Mariusz Zielonka.

Obowiązki pracodawcy w przypadku zwolnień grupowych

Podczas przeprowadzania zwolnień grupowych, na pracodawcę nakładane są określone obowiązki, które muszą być spełnione, aby cały proces był zgodny z przepisami prawa.

• Konsultacje z pracownikami

Przed rozpoczęciem procedury zwolnień grupowych, pracodawca jest zobowiązany do przeprowadzenia konsultacji z przedstawicielami pracowników (np. związkami zawodowymi) lub z pracowniczymi przedstawicielami wybranymi przez załogę. Celem tych konsultacji jest omówienie przyczyn zwolnień, liczby osób objętych redukcją, kolejności dokonywania zwolnień pracowników  oraz możliwych alternatyw dla zwolnień.

Pracodawca powinien dążyć do zawarcia porozumienia ze związkami zawodowymi, a w razie braku porozumienia lub braku związków zawodowych, do ustalenia w regulaminie zasad postępowania wobec pracowników, których obejmą zwolnienia grupowe.

• Zgłoszenie do powiatowego urzędu pracy

Pracodawca ma obowiązek powiadomić właściwy urząd pracy o planowanych zwolnieniach grupowych. Informacja ta powinna zawierać szczegóły dotyczące liczby zwalnianych pracowników, powodów zwolnień, a także możliwych form wsparcia dla pracowników. Zawiadomienie powinno też zawierać szczegóły dotyczące porozumienia lub regulaminu zwolnień grupowych przyjętych w firmie.

• Przeprowadzenie selekcji pracowników do zwolnienia

Ważnym krokiem jest odpowiednia selekcja pracowników, którzy zostaną objęci zwolnieniami. Pracodawca powinien stosować kryteria takie jak staż pracy, kwalifikacje, wyniki w pracy, choć powinien też uwzględnić sytuację osobistą pracowników.

• Przekazanie oświadczeń o rozwiązaniu umowy o pracę i wypłaty odpraw pieniężnych

Ostatnim etapem jest rozwiązanie umowy o pracę za wypowiedzeniem lub w trybie porozumienia stron o zakończeniu stosunków pracy, a także wypłata odprawy pieniężnej.

Odprawy przysługujące pracownikom w przypadku zwolnień grupowych

Pracownikom, którzy zostają zwolnieni w ramach zwolnień grupowych, przysługuje odprawa. Wysokość odprawy zależy od stażu pracy. Odprawa w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia przysługuje pracownikom zatrudnionym u danego pracodawcy krócej niż 2 lata, odprawa w wysokości dwumiesięcznego wynagrodzenia przysługuje pracownikom zatrudnionym u danego pracodawcy od 2 do 8 lat, a odprawa w wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia przysługuje pracownikom zatrudnionym u danego pracodawcy dłużej niż 8 lat. Oczywiście pracodawca może przewidzieć wyższe kwoty odpraw, jednak trzeba pamiętać, że wysokość odprawy pieniężnej nie może przekraczać kwoty 15-krotnego minimalnego wynagrodzenia za pracę obowiązującego w dniu rozwiązania stosunku pracy.

Kogo nie można zwolnić w ramach zwolnienia grupowego?

W ramach grupowego zwolnienia pracodawca nie może zwolnić pracowników objętych szczególną ochroną. Do grupy tej należą pracownicy, którym brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, kobiety w ciąży oraz pracownice w trakcie urlopu macierzyńskiego, pracownicy w trakcie urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopu rodzicielskiego lub urlopu ojcowskiego, członkowie zarządu związku zawodowego, jak również społeczny inspektor pracy oraz pracownicy powołani do odbycia służby wojskowej, służby zastępczej, zasadniczej służby wojskowej lub przeszkolenia wojskowego. Warto jednak wiedzieć, że pracownikom chronionym przed zwolnieniami grupowymi pracodawca może wypowiedzieć dotychczasowe warunki pracy lub płacy.

Pracodawca dokonujący zwolnień grupowych musi również pamiętać, że ochronie przed zwolnieniami podlegają pracownicy nieobecni w pracy z powodu usprawiedliwionej nieobecności, do czasu zakończenia nieobecności, a więc na przykład zwolnienia lekarskiego albo urlopu wypoczynkowego, chyba że urlop trwa co najmniej 3 miesiące albo upłynął okres uprawniający do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia. W przypadku choroby jest to okres zasiłkowy równy 182 dniom i następnie trzymiesięczny okres pobierania świadczenia rehabilitacyjnego. Jednak w przypadku usprawiedliwionej obecności pracodawca również ma prawo do wypowiedzenia warunków pracy i płacy.

Jak skutecznie zarządzać procesem zwolnień grupowych?

Zarządzanie zwolnieniami grupowymi to nie tylko kwestia spełnienia formalnych wymogów, ale także dbania o reputację firmy oraz morale zarówno zwalnianych, jak i pozostających pracowników.

Podstawą jest uczciwa i przejrzysta komunikacja. Pracownicy powinni być poinformowani o powodach zwolnień, etapach procesu oraz wsparciu, jakie firma może im zaoferować. Właściwie przekazywane informacje zapobiegają plotkom i niepotrzebnym napięciom.

W miarę możliwości pracownicy powinni wspierać zwalnianych pracowników, gdyż zwolnienia następują z przyczyn niedotyczących pracowników. Przykładem mogą być programy outplacementowe, które oferują wsparcie w poszukiwaniu pracy, szkolenia lub pomoc psychologiczna, a więc wszystko to co łagodzi negatywne skutki zwolnień pracowników.

Należy pamiętać, że zwolnienia grupowe mogą negatywnie wpłynąć na pozostałych pracowników, którzy mogą odczuwać niepewność co do swojej przyszłości. Dlatego warto zainwestować w programy wsparcia, motywacji oraz transparentną komunikację z załogą, która pozostaje w firmie.

Pracodawcy muszą mieć na uwadze, że sposób, w jaki firma przeprowadza zwolnienia grupowe, ma ogromny wpływ na jej reputację wśród klientów, partnerów biznesowych oraz potencjalnych przyszłych pracowników. Etyczne podejście, wsparcie dla pracowników oraz odpowiedzialna komunikacja mogą pomóc utrzymać pozytywny wizerunek organizacji.

Ponowne zatrudnienie pracownika zwolnionego w ramach zwolnień grupowych

Zgodnie z przepisami, pracodawca ma obowiązek zatrudnienia zwolnionego wcześniej w ramach zwolnień grupowych pracowników, jeśli ponownie zatrudnia pracowników na te same stanowiska. Oczywiście może się zdarzyć, że liczba zlikwidowanych miejsc pracy podczas zwolnień grupowych przekracza liczbę nowo tworzonych miejsc pracy. W takim wypadku rekrutacja może być prowadzona wybiórczo, zawsze jednak dotychczasowi pracownicy mają pierwszeństwo.

Zwolnienia grupowe - podsumowanie

Zwolnienia grupowe to proces, który może być nieunikniony, ale wymaga szczególnej uwagi, planowania i przejrzystości. Pracodawcy muszą działać zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa, dbając jednocześnie o etyczne podejście do zwalnianych pracowników. Dobrze zarządzane zwolnienia mogą pomóc firmie przetrwać trudne czasy, minimalizując negatywny wpływ na jej funkcjonowanie i reputację.