Wypowiedzenie umowy o pracę

Każdy z nas zawierając umowę o pracę liczy się z tym, że otrzymuje zarówno pewne uprawnienia, jak i obowiązki wynikające wprost z przepisów polskiego prawa. Sytuacja ta dotyczy nie tylko osób zatrudnionych, ale także pracodawców. Wszystko po to, aby zachować równowagę i transparentność we wszelkich działaniach dotyczących danego stosunku pracy. Jedną z najważniejszych kwestii jeśli chodzi o tego typu umowy jest tryb ich rozwiązania, który jest uzależniony od konkretnych okoliczności. O czym dokładnie mowa i na co zwrócić szczególną uwagę? Wyjaśniamy!

Każda umowy o pracę może zostać rozwiązana

Każda umowa o pracę – nawet ta, która została zawarta na czas nieokreślony – może zostać rozwiązana. Dochodzi do tego na podstawie porozumienia stron (pracodawcy i pracownika), poprzez oświadczenie strony z zachowaniem okresu wypowiedzenia lub poprzez oświadczenie strony bez zachowania okresu wypowiedzenia. Umowy na czas określony rozwiązują się wraz z upływem czasu, na który były one zawarte, podobnie jak umowy o pracę na okres próbny (art. 30 Kodeksu Pracy).

Wypowiedzenie umowy o pracę - z tym pojęciem spotkał się niemal każdy, niezależnie od tego, czy był kiedykolwiek zatrudniony na podstawie takiej umowy. Dla wielu zachowanie okresu wypowiedzenia to jedna z najważniejszych reguł, które znaleźć można w Kodeksie pracy. Tymczasem, sprawa nie zawsze jest taka oczywista, a do każdego przypadku wypowiedzenia umowy trzeba podejść w sposób indywidualny. Kluczem do sukcesu jest zadbanie o interesy zarówno samego pracownika, jak i pracodawcy.

Warto nieco dokładniej przyjrzeć się temu, jak w praktyce wygląda rozwiązanie umowy o pracę, jaki jest okres wypowiedzenia w poszczególnych sytuacjach oraz o czym pamiętać przy składaniu, ale i w przypadku otrzymania takiego wypowiedzenia.

Wypowiedzenie umowy o pracę – co warto wiedzieć?

Wypowiedzenie umowy o pracę stanowi swoistą furtkę prawną zabezpieczającą interes obu stron. Można skorzystać z tego rozwiązania niezależnie od rodzaju umowy, ale trzeba przy tym trzymać się oczywiście ustalonych przez ustawodawcę norm. Jakiekolwiek działanie na granicy prawa, a tym bardziej niezgodne z polskimi przepisami, wiąże się bowiem z tym, że wypowiedzenie umowy o pracę nie powoduje skutków prawnych. Na czym w istocie polega wypowiedzenie umowy i jaki powinien być okres wypowiedzenia umowy? O tym szerzej w dalszej części naszego artykułu!

Jak wspomniano, obie strony – pracodawca i pracownik – mogą rozwiązać umowę o pracę z zachowaniem okresu wypowiedzenia. Do finalnego rozwiązania umowy dochodzi wtedy, gdy okres ten upłynie (wypowiedzenie – obejmujące tydzień, miesiąc lub ich wielokrotności – dobiega końca zawsze w sobotę albo w ostatnim dniu miesiąca).

Wypowiedzenie umowy o pracę - jaki okres wypowiedzenia jeśli chodzi o konkretny typ stosunku pracy?

W przypadku umowy o pracę, która została zawarta na okres próbny, okresy wypowiedzenia wynoszą: 3 dni robocze (okres próbny nieprzekraczający dwóch tygodni), 1 tydzień (okres próbny przekraczający dwa tygodnie) lub 2 tygodnie (trzymiesięczny okres próbny).

W odniesieniu do umów o pracę, które dotyczą czasu nieokreślonego oraz czasu określonego, okres wypowiedzenia zależny jest od okresu przepracowanego u danego pracodawcy. Może on wynosić: 2 tygodnie (dla pracownika zatrudnionego przez mniej niż sześć miesięcy), 1 miesiąc (dla pracownika zatrudnionego przez co najmniej 6 miesięcy) lub 3 miesiące (dla pracownika zatrudnionego przez co najmniej trzy lata).

Okresy wypowiedzenia umowy o pracę - ile trwają, od czego zależą?

• 3 dni robocze – w przypadku umowy o pracę na okres próbny nieprzekraczający 2 tygodni
• 1 tydzień – w przypadku umowy o pracę na okres próbny przekraczający 2 tygodnie
• 2 tygodnie – w przypadku umowy o pracę na okres próbny trwający 3 miesiące
• 2 tygodnie – w przypadku umowy o pracę na czas nieokreślony lub określony, jeśli pracownik jest zatrudniony mniej niż 6 miesięcy
• 1 miesiąc – w przypadku umowy o pracę na czas nieokreślony lub określony, jeżeli pracownik jest zatrudniony co najmniej 6 miesięcy
• 3 miesiące – w przypadku umowy o pracę na czas nieokreślony lub określony, jeżeli pracownik jest zatrudniony co najmniej 3 lata

Ponadto okres wypowiedzenia umowy o pracę na czas nieokreślony (a także określony) w przypadku pracownika, który obarczony jest materialną odpowiedzialnością za powierzone mienie, może zostać wydłużony z 2 tygodni do 1 miesiąca oraz z 1 miesiąca do 3 miesięcy.

Okres wypowiedzenia umowy a szczególne okoliczności

Przy wypowiedzeniu umowy o pracę należy dołożyć wszelkich starań, aby wszystko przebiegło zgodnie z prawem i zasadami współżycia społecznego. Trzeba pamiętać o tym, że w stosunku pracy obie strony pod względem formalnym są sobie równe, a w czasie trwania umowy obowiązują je wobec siebie pewne odgórnie narzucone reguły.

Wspomnieliśmy już o tym, jakie są okresy wypowiedzenia umowy o pracę w zależności od tego, w jakich okolicznościach wypowiedzenie umowy jest zawierane.

Warto zaznaczyć, że obie strony, po dokonaniu wypowiedzenia umowy, mogą uzgodnić wcześniejszy termin, w którym umowa zostanie rozwiązana. Ustawodawca daje tutaj pełną dowolność, o ile oczywiście strony są ze sobą zgodne. Wszystko musi odbyć się na mocy porozumienia stron dotyczącego właśnie tej materii.

Skrócenie okresy wypowiedzenie umowy o pracę przez pracownika

Jak się okazuje, można też skrócić okres trzymiesięcznego wypowiedzenia. Istnieją bowiem szczególne okoliczności, w których niejako z przymusu dochodzi do zmiany okresu wypowiedzenia. Okres wypowiedzenia może zostać również skrócony do 1 miesiąca, jeżeli konieczność rozwiązania umowy wynika z ogłoszenia upadłości, likwidacji zakładu pracy lub innych przyczyn, które nie dotyczą pracowników. Pozostała pracownikowi część okresu wypowiedzenia musi wtedy zostać zrekompensowana odszkodowaniem. Czas ten wlicza się też do okresu zatrudnienia pracownika.

Jeżeli doszło do wypowiedzenia umowy o pracę, pracownik może zostać zwolniony z obowiązku świadczenia pracy, zachowując prawo do wynagrodzenia. Dodatkowo, jeśli to pracodawca inicjuje wypowiedzenie (trwające co najmniej 2 tygodnie), pracownik skorzystać może ze zwolnienia na poszukiwanie pracy, również zachowując prawo do wynagrodzenia. Wymiar takiego zwolnienia wynosi: 2 dni robocze (przy wypowiedzeniu trwającym 2 tygodnie i 1 miesiąc) lub 3 dni robocze (przy wypowiedzeniu trwającym 3 miesiące).

Pamiętać należy, że umowy o pracę nie można wypowiedzieć pracownikowi, który w ciągu maksymalnie 4 lat osiągnie wiek emerytalny (w przypadku, gdy czas zatrudnienia pozwala mu uzyskać prawa do emerytury wraz z osiągnięciem tego wieku). Wyjątkiem jest sytuacja, w której pracownik otrzymał prawo do renty ze względu na całkowitą niezdolność do pracy.

Umowa nie może zostać wypowiedziana przez pracodawcę także wtedy, gdy pracownik przebywa na urlopie lub jego nieobecność jest inaczej usprawiedliwiona – chyba że osiągnięty został czas, który pozwala rozwiązać umowę bez zachowania okresu wypowiedzenia.

Nie można również zapomnieć o tym, iż zgodnie z art. 44 Kodeksu Pracy pracownik może odwołać się do sądu pracy od wypowiedzenia umowy, szczególnie wtedy, gdy doszło do niego w sposób nieuzasadniony lub niezgodny z prawem.

Art. 42. § 1. Kodeksu Pracy: Przepisy o wypowiedzeniu umowy o pracę stosuje się odpowiednio do wypowiedzenia wynikających z umowy warunków pracy i płacy.

Rozwiazanie umowy o pracę bez okresu wypowiedzenia - kiedy następuje?

Warto dodać, iż zgodnie z art. 52 Kodeksu Pracy w określonych przypadkach umowa o pracę może zostać rozwiązana przez pracodawcę bez wypowiedzenia. Dotyczy to wyjątkowych okoliczności, w których rozwiązanie umowy o pracę jest tak naprawdę jedynym rozsądnym wyjściem z całej sytuacji.

Mowa przede wszystkim o przypadku, gdy pracownik dopuści się ciężkiego naruszenia swoich podstawowych obowiązków pracowniczych, popełni przestępstwo (uniemożliwiające dalsze zatrudnienie na zajmowanym dotychczas stanowisku, jeśli czyn ten jest oczywisty lub przestępstwo zostało stwierdzone prawomocnym wyrokiem sądu) lub utraci uprawnienia czy kwalifikacje zawodowe niezbędne do wykonywania pracy na danym stanowisku.

Rozwiązaniu umowy o pracę z winy pracownika

Co jednak ważne, do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia – ze względu na winę pracownika – dojść może w ciągu miesiąca od momentu, w którym pracodawca uzyskał informację o powodzie, będącym uzasadnieniem dla zakończenia stosunku pracy. Chodzi o wszelkie wymienione wcześniej okoliczności, które uprawniają pracodawcę do zwolnienia danej osoby w trybie natychmiastowym. Rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia nazywamy najczęściej zwolnieniem dyscyplinarnym lub potocznie "dyscyplinarką".

Rozwiązanie przez pracodawcę umowy o pracę bez wypowiedzenia

Rozwiązanie przez pracodawcę umowy o pracę bez wypowiedzenia dopuszczalne jest również wtedy, gdy pracownik z uwagi na chorobę nie jest zdolny do pracy (art. 53 Kodeksu Pracy). Niezdolność trwać musi dłużej niż trzy miesiące (jeśli pracownik jest zatrudniony mniej niż sześć miesięcy) lub dłużej niż zsumowany okres pobierania wynagrodzenia z tego tytułu i zasiłku oraz korzystania ze świadczenia rehabilitacyjnego przez pierwsze trzy miesiące (jeżeli pracownik jest zatrudniony co najmniej sześć miesięcy albo wtedy, gdy niezdolność jest wywołana wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową). Uzasadnieniem dla rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia przez pracodawcę jest także usprawiedliwiona nieobecność pracownika w pracy, która jest dłuższa niż miesiąc (z innych przyczyn, niż wymienione wcześniej).

Rozwiązanie umowy o pracę - co mówi Kodeks Pracy?

Ważne! Art. 53 Kodeksu Pracy:

2. Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia nie może nastąpić w razie nieobecności pracownika w pracy z powodu sprawowania opieki nad dzieckiem – w okresie pobierania z tego tytułu zasiłku, a w przypadku odosobnienia pracownika ze względu na chorobę zakaźną – w okresie pobierania z tego tytułu wynagrodzenia i zasiłku.

3. Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia nie może nastąpić po stawieniu się pracownika do pracy w związku z ustaniem przyczyny nieobecności.

Rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia przez przedsiębiorcę pociąga za sobą wiele negatywnych skutków dla pracownika, ale i dla danego pracodawcy. W chwili rozwiązania umowy w trybie natychmiastowym przedsiębiorca traci bowiem od razu "ręce do pracy" i musi na nowo zorganizować funkcjonowanie swojej firmy. Ponadto, jeśli doszło do złamania przez pracownika podstawowych obowiązków pracowniczych niejednokrotnie trzeba te błędy naprawić lub zminimalizować skalę negatywnych konsekwencji, jakie wynikają z tego faktu. Sam pracownik z kolei musi liczyć się z tym, że otrzymując "dyscyplinarkę" zamyka przed sobą szereg możliwości i może mieć w przyszłości problem ze znalezieniem pracy na podobnym stanowisku, w tej samej branży itd. Szczególnie jeśli rozwiązanie umowy było następnem utraty uprawnień koniecznych do wykonywania konkretnej profesji.

Wypowiedzenie umowy o pracę przez pracownika - jakie są tego konsekwencje?

Umowa o pracę – pod pewnymi warunkami – może zostać rozwiązana bez wypowiedzenia także przez pracownika (art. 55 Kodeksu Pracy). Pierwszym z nich jest otrzymanie orzeczenia lekarskiego, które stwierdza szkodliwy wpływ danej pracy na zdrowie pracownika i brak przeniesienia go w wymaganym terminie do innej pracy (właściwej w kontekście jego stanu zdrowia oraz kwalifikacji zawodowych). Orzeczenie lekarskie stwierdzające negatywny wpływ na zdrowie pracownika nie zawsze jednak wystarczy do tego, aby od razu wręczyć pracodawcy wypowiedzenie umowy o pracę. Często konieczne jest też wszczęcie procedury kontrolnej w danym zakładzie, która ma wskazać, czy zawarte w nim informacje znajdują odzwierciedlenie w rzeczywistości.

Kolejnym jest dopuszczenie się przez pracodawcę ciężkiego naruszenia swoich podstawowych obowiązków względem pracownika (art. 55. § 11). Wówczas nie tylko możliwe jest wypowiedzenie umowy o pracę, ale ponadto pracownik otrzymać musi odszkodowanie odpowiadające wysokości wynagrodzenia za czas wypowiedzenia. Każdy tego typu spór między stronami stosunku pracy może być koniec końców wyjaśniony przez sąd, który wyda prawomocny wyrok w tym zakresie.

Warto pamiętać!

Art. 56. § 1. Pracownikowi, z którym rozwiązano umowę o pracę bez wypowiedzenia z naruszeniem przepisów o rozwiązywaniu umów o pracę w tym trybie, przysługuje roszczenie o przywrócenie do pracy na poprzednich warunkach albo o odszkodowanie. O przywróceniu do pracy lub odszkodowaniu orzeka sąd pracy.

Art. 611. W razie nieuzasadnionego rozwiązania przez pracownika umowy o pracę bez wypowiedzenia na podstawie art. 55 § 11, pracodawcy przysługuje roszczenie o odszkodowanie. O odszkodowaniu orzeka sąd pracy. 

Jak więc widzimy, tematyka dotycząca rozwiązania umowy poprzez jej wypowiedzenie lub zwolnienie dyscyplinarne jest bardzo szeroka. Najlepszym rozwiązaniem jest więc trzymanie się przepisów polskiego prawa, a w razie wątpliwości zawsze pracownik, jak i pracodawca ma możliwość walki o swoje prawa przed sądem. Niejednokrotnie jednak dochodzi do prawidłowego wypowiedzenia umowy z zachowaniem okresy wypowiedzenia, a także rozwiązania jej na mocy porozumienia stron, co jest w wielu przypadkach najrozsądniejszą i najszybszą formą.

Wypowiedzenie umowy o pracę - jak powinno wyglądać?

Na koniec zajmijmy się tak istotną rzeczą, jak to, w jaki sposób przygotować wypowiedzenie, jakie elementy powinno zawierać, aby spełnić swoją funkcję, a także na co zwrócić szczególną uwagę przy jego wręczaniu.

Przede wszystkim na podkreślenie zasługuje to, że przy rozwiązaniu umowy, niezależnie od tego, która ze stron się na to decyduje, należy zachować formę pisemną, a więc dokładnie taką, w jakiej przygotowano samą umowę. Co prawda, ustawodawca nie narzuca tej formy pod rygorem nieważności, ale nie ma co kryć, że jest ona najbezpieczniejsza i nie pozostawia pola do interpretacji. Poprzez formę pisemną rozumiemy dokument opatrzony własnoręcznym podpisem jednej ze stron.

Rozwiązanie umowy

Rozwiązanie umowy jest możliwe przy zachowaniu okresu wypowiedzenia lub na skutek winy pracownika lub pracodawcy, co trzeba jasno określić w samym dokumencie. Poza tym, do niezbędnych elementów należą dane pracodawcy i pracownika, miejsce oraz data zawarcia umowy, której wypowiedzenie dotyczy, data rozwiązania umowy (w przypadku porozumienia stron) albo okres jej wypowiedzenia. Najważniejszym elementem jest jednak podpis, który składa się na końcu dokumentu, potwierdzając jego treść i zawarte tam dane.

Wypowiedzenie należy przekazać drugiej ze stron w taki sposób, aby miała ona możliwość zapoznania się z nim. Najlepiej zrobić to więc osobiście, ale można także poprzez wykorzystanie środków komunikacji na odległość czy tradycyjnej poczty.