Czy urlop rehabilitacyjny można dzielić? Praktyczny poradnik

Pracownicy niepełnosprawni posiadający orzeczenie o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności mogą korzystać z dodatkowego urlopu wypoczynkowego w wymiarze 10 dni roboczych rocznie oraz ze zwolnienia od pracy z zachowaniem wynagrodzenia. Pytanie o możliwość dzielenia tego przywileju na mniejsze części pojawia się szczególnie często wśród przedsiębiorców zatrudniających osoby z niepełnosprawnościami. Odpowiedź na to pytanie ma istotne znaczenie dla właściwej organizacji pracy i zapewnienia pracownikom odpowiednich warunków do dbania o zdrowie.

Najważniejsze informacje

1. Dodatkowy urlop wypoczynkowy w wymiarze 10 dni roboczych można dzielić na części wyłącznie na wniosek pracownika.

2. Pracodawca ma prawo odmówić zgody na podział urlopu, jeśli zakłóciłoby to normalny tok pracy w zakładzie, ale nie może samodzielnie dzielić urlopu bez zgody pracownika.

3. Zwolnienie od pracy w wymiarze do 21 dni roboczych na turnus rehabilitacyjny może być wykorzystane nie częściej niż raz w roku.

4. Łączny wymiar dodatkowego urlopu wypoczynkowego i zwolnienia na turnus rehabilitacyjny nie może przekroczyć 21 dni roboczych w roku kalendarzowym.

5. Zwolnienia od pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia na wykonanie badań specjalistycznych, zabiegów leczniczych lub usprawniających, uzyskanie zaopatrzenia ortopedycznego lub jego naprawę nie wlicza się do limitu urlopu rehabilitacyjnego.

Rodzaje urlopów rehabilitacyjnych

Pracownicy z orzeczeniem o umiarkowanym lub znacznym stopniu niepełnosprawności korzystają z dwóch odrębnych form urlopu rehabilitacyjnego przewidzianych w ustawie o rehabilitacji zawodowej i społecznej:

• dodatkowego urlopu wypoczynkowego w wymiarze 10 dni roboczych rocznie, oraz

• zwolnienia od pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia w celu uczestnictwa w turnusie rehabilitacyjnym lub wykonania badań i zabiegów leczniczych.

Choć obie instytucje mają na celu umożliwienie pracownikowi regeneracji i poprawy zdrowia, różnią się podstawą prawną i sposobem wykorzystania. Dodatkowy urlop wypoczynkowy planuje się w porozumieniu z pracodawcą podobnie jak zwykły urlop, natomiast zwolnienie na turnus czy badania wymaga potwierdzenia medycznego i może być udzielane w dowolnym momencie roku.

Dodatkowy urlop wypoczynkowy – ile dni przysługuje?

Osobie posiadającej znaczny lub umiarkowany stopień niepełnosprawności przysługuje dodatkowy urlop wypoczynkowy w wymiarze 10 dni roboczych w roku kalendarzowym. Prawo do pierwszego urlopu dodatkowego pracownik nabywa po przepracowaniu jednego roku po dniu zaliczenia go do jednego z tych stopni niepełnosprawności. Dodatkowy urlop zwiększa całkowity wymiar urlopu wypoczynkowego przysługującego na podstawie Kodeksu pracy – pracownik z niepełnosprawnością może liczyć na 30 dni urlopu przy stażu krótszym niż 10 lat lub 36 dni przy stażu co najmniej 10-letnim.

Przepisy ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych nie regulują szczegółowo kwestii dzielenia dodatkowego urlopu wypoczynkowego. W sprawach nieuregulowanych tą ustawą stosuje się przepisy Kodeksu pracy, co wynika z art. 66 ustawy o rehabilitacji zawodowej.

Możliwość podziału dodatkowego urlopu wypoczynkowego

Zgodnie z art. 162 Kodeksu pracy urlop wypoczynkowy może być podzielony na części wyłącznie na wniosek pracownika. W takim przypadku co najmniej jedna część wypoczynku powinna trwać nie mniej niż 14 kolejnych dni kalendarzowych. Zasada ta ma zastosowanie również do dodatkowego urlopu wypoczynkowego przysługującego pracownikom niepełnosprawnym.

Kluczowe znaczenie ma inicjatywa pracownika – to on występuje z wnioskiem o podział urlopu, a pracodawca może wyrazić zgodę lub ją odmówić. Pracodawca nie ma prawa samodzielnie dzielić dodatkowego urlopu bez zgody pracownika. Przepisy te chronią pracowników przed nadmiernym rozdrobnieniem urlopu, które mogłoby uniemożliwić właściwy wypoczynek i regenerację sił.

Rola pracodawcy w podziale dodatkowego urlopu wypoczynkowego

Pracodawca może udzielić pracownikowi niepełnosprawnemu dodatkowego urlopu wypoczynkowego jednorazowo w całości lub zgodzić się na jego podział. Decyzja o podziale urlopu nie jest dla pracodawcy wiążąca – może on odmówić zgody na proponowany przez pracownika sposób wykorzystania dni wolnych, jeśli uzna, że zakłóciłoby to ciągłość pracy zakładu.

Przykład 1: Niepełnosprawny pracownik wnioskuje o podzielenie 10 dni dodatkowego urlopu na dwa oddzielne okresy po 6 i 4 dni. Pracodawca, po przeanalizowaniu organizacji pracy, może zgodzić się na taki podział, pod warunkiem że nie naruszy to normalnego funkcjonowania przedsiębiorstwa.

Przykład 2: Zatrudniony chce otrzymywać 10 piątków z rzędu jako dni wolne, wykorzystując dodatkowy urlop wypoczynkowy. Pracodawca może odmówić takiej propozycji, gdyż regularny brak pracownika w każdy piątek może zakłócić ciągłość pracy zakładu i organizację obsady stanowisk.

Warto podkreślić, że nadmierne rozdrobnienie urlopu na wniosek pracownika, choć niezgodne z duchem przepisu art. 162 Kodeksu pracy, nie stanowi wykroczenia przeciwko prawom pracownika i nie jest zagrożone sankcjami dla pracodawcy.

Zwolnienie na turnus rehabilitacyjny

Osoba o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności ma dodatkowo prawo do zwolnienia od pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia w wymiarze do 21 dni roboczych w celu uczestniczenia w turnusie rehabilitacyjnym, nie częściej niż raz w roku. Turnus trwa zazwyczaj 14 dni i wymaga skierowania od lekarza sprawującego opiekę nad pracownikiem.

Zwolnienia od pracy na wykonanie badań specjalistycznych

Pracownik z umiarkowanym lub znacznym stopniem niepełnosprawności ma prawo do zwolnienia od pracy z zachowaniem wynagrodzenia w celu:

• wykonania badań specjalistycznych,

• poddania się zabiegom leczniczym lub usprawniającym,

• uzyskania lub naprawy zaopatrzenia ortopedycznego,

jeżeli wykonanie tych czynności jest niemożliwe poza godzinami pracy. Zwolnienie to nie jest ograniczone liczbą dni i nie wlicza się do limitu 21 dni urlopu rehabilitacyjnego. Oznacza to, że pracownik może korzystać z niego niezależnie od urlopu dodatkowego lub turnusu rehabilitacyjnego, o ile przedstawione zostanie odpowiednie uzasadnienie lekarskie lub dokument potwierdzający konieczność wykonania danej czynności w czasie pracy.

Limit łączny urlopów rehabilitacyjnych

Łączny wymiar dodatkowego urlopu wypoczynkowego oraz zwolnienia od pracy w celu uczestniczenia w turnusie rehabilitacyjnym nie może przekroczyć 21 dni roboczych w danym roku kalendarzowym. Oznacza to, że pracownik musi dokonać wyboru sposobu wykorzystania przysługujących mu dni.

• Jeśli pracownik nie bierze udziału w turnusie rehabilitacyjnym, przysługuje mu oprócz standardowego urlopu wypoczynkowego wynikającego z Kodeksu pracy również dodatkowy urlop wypoczynkowy w wymiarze 10 dni roboczych.

• Gdy pracownik wykorzystuje zwolnienie na turnus trwający krócej niż 21 dni, zachowuje prawo do dodatkowego urlopu w ilości nieprzekraczającej łącznie 21 dni roboczych.

• Jeśli pracownik wyjeżdża na pełny, 21-dniowy turnus rehabilitacyjny, wykorzystuje tym samym cały dodatkowy urlop przysługujący mu z tytułu niepełnosprawności.

Praktyczne aspekty składania wniosku

Wniosek pracownika o podzielenie urlopu wypoczynkowego nie wymaga uzasadnienia i może być złożony w dowolnej formie. Ze względów dowodowych, szczególnie na wypadek kontroli Państwowej Inspekcji Pracy, wskazana jest jednak forma pisemna. Pracownik powinien określić we wniosku proponowany sposób podziału urlopu oraz preferowane terminy korzystania z poszczególnych części.

Przy planowaniu podziału dodatkowego urlopu wypoczynkowego warto uwzględnić wymóg zapewnienia co najmniej jednej części wypoczynku trwającej minimum 14 kolejnych dni kalendarzowych. Do okresu tego wlicza się nie tylko dni urlopu, ale także dni wolne od pracy, niedziele i święta przypadające w tym czasie.

System ewidencji czasu pracy jako wsparcie dla pracodawców

Pracodawcy zatrudniający osoby niepełnosprawne muszą odpowiednio zarządzać różnymi rodzajami urlopów i zwolnień przysługujących tym pracownikom. System inEwi do ewidencji czasu pracy znacząco usprawnia prowadzenie dokumentacji urlopowej i automatycznie uwzględnia szczególne uprawnienia osób z niepełnosprawnościami, w tym wymiar przysługujących im urlopów. Dzięki elektronicznym wnioskom urlopowym oraz integracji z grafikami pracy pracodawca ma pełną kontrolę nad organizacją czasu pracy w zakładzie, jednocześnie respektując uprawnienia pracowników niepełnosprawnych.

Podsumowanie

Pracownicy z orzeczeniem o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności mają prawo do 10 dni dodatkowego urlopu wypoczynkowego rocznie oraz zwolnienia od pracy z zachowaniem wynagrodzenia na turnus rehabilitacyjny lub badania specjalistyczne. Dodatkowy urlop można podzielić tylko na wniosek pracownika, przy czym jedna część musi trwać co najmniej 14 kolejnych dni kalendarzowych. Pracodawca może odmówić zgody na taki podział, jeśli utrudniałby on organizację pracy. Zwolnienie na turnus przysługuje raz w roku do 21 dni roboczych, a łączny limit urlopu dodatkowego i zwolnienia nie może przekroczyć 21 dni. Zwolnienia na badania czy zabiegi nie wliczają się do tego limitu.