Kapitał własny w przedsiębiorstwie – co to i jak go obliczyć?

W przypadku likwidacji kapitał wraca do właściciela lub jest dzielony między współwłaścicieli. Czym jest kapitał własny przedsiębiorstwa?

Kapitał przedsiębiorstwa nie jest precyzyjnym pojęciem, odnosi się do wielu struktur firmowych. Objęcie jednym terminem całego kapitału firmy jest nierealne – należy go ująć w kilku płaszczyznach. Pierwszymi, którzy napisali o jego strukturze, byli Franco Modigliani i Merton Miller w 1958 roku. Nie ma jednej koncepcji spójnej dla kapitału, natomiast można rozróżnić kapitały i ich źródła pochodzenia. Kapitał firmy można podzielić na realny, finansowy i zakładowy. Każdy z nich odnosi się do odrębnego segmentu kapitałowego firmy. Ogółem w kapitale ujęte są: wkład właściciela, akcjonariuszy; aktywa i pasywa czy nieruchomości, finanse lub zobowiązania. Kapitał własny przedsiębiorstwa to aktywa firmy pomniejszone o zobowiązania. Czym dokładnie jest kapitał własny firmy i jak go obliczyć?

Kapitał całkowity

Na kapitał całkowity składa się kapitał realny, który odnosi się do konkretnych dóbr materialnych. Zaliczamy do nich nieruchomości takie jak budynki, fabryki, a także niektóre ruchomości, np. środki transportu i maszyny. Kapitał realny to inaczej wszystkie zgromadzone dobra służące firmie. Kolejną częścią kapitału całkowitego jest kapitał finansowy. Jest on źródłem finansowania kapitału realnego, a składają się na niego: gotówka, kredyty i papiery wartościowe. Ogółem kapitał sprawia, że firma funkcjonuje na rynku.

Jak pozyskiwany jest kapitał firmy? Do jego tworzenia wykorzystywany jest przykładowo leasing lub emisja akcji na rynku kapitałowym. Sam leasing dotyczyć może umowy wynajmu samochodów firmowych czy maszyn rolniczych, które staną się kapitałem firmy oraz źródłem jego powiększania. Emisja akacji ma na celu pozyskanie środków inwestycyjnych, które można wykorzystać na zakup nieruchomości lub ruchomości.

Kapitał własny w przedsiębiorstwie

Kapitał własny to równowartość wniesionych przez właściciela lub kilku właścicieli przedsiębiorstwa składników majątku (aktywów) w momencie jej tworzenia. Kapitał własny nie może być utożsamiany z majątkiem firmy, gdyż znajduje pokrycie wyłącznie w składnikach majątkowych. Kapitał własny jest równowartością nieoznaczonego rzeczowo majątku jednostki gospodarczej. Jest także gwarantem bezpieczeństwa prowadzonej spółki przez jednego właściciela lub kilku właścicieli. Decyduje on o prawnym i funkcjonowaniu przedsiębiorstwa, dlatego należy systematycznie zwiększać jego wartość. Można to zrobić przez dopisywanie do kapitału własnego zysku netto wypracowanego w konkretnym okresie obrachunkowym.

Kapitał własny w bilansie

Na bilans kapitału własnego składają się:

• kapitał podstawowy – kapitał tworzony na postawie obowiązującego prawa, podlegający wpisowi do KRS (Krajowy Rejestr Sądowy); umowa musi zostać zawarta w postaci aktu notarialnego lub statutu spółki; wymóg nie dotyczy spółek osobowych prawa cywilnego, gdzie wystarczy zawarcie kapitału w umowie między wspólnikami;
• należne wpłaty – należne, lecz niewniesione wkłady na rzecz kapitału podstawowego;
• udziały, akcje własne, np. udziały lub akcje nabyte wskutek zaspokojenia roszczeń spółki względem wspólnika w drodze egzekucji;
• kapitał zapasowy – tworzony z 8% zysku netto za cały rok obrotowy aż do czasu osiągnięcia co najmniej wysokość ⅓ kapitału zakładowego;
• kapitały rezerwowe – tworzone z dopłat wspólników w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością, które nie są wymagane dla pozostałych rodzajów spółek;
• zysk lub strata netto – wykazywany przez spółki będące podatnikami CIT za bieżący rok obrotowy po pomniejszeniu wyniku finansowego o podatek dochodowy, pozostałe przedsiębiorstwa oraz osoby prowadzące działalność na własny rachunek wykazują je bez pomniejszenia o podatek dochodowy;
• odpisy z zysku netto w ciągu roku obrotowego – zaliczki na poczet zysku wpłacone w ciągu roku obrotowego.

Jak obliczyć kapitał własny?

Efektywność prowadzenia firmy można obserwować przez rentowność kapitałów własnych. Obliczenia polegają na określeniu wartości kapitału własnego i zestawieniu go z zyskami netto. Kapitał własny to inaczej aktywa po odjęciu zobowiązań. Wskaźnik ten określa efektywność funkcjonowania firmy bez finansowania obcego takich jak kredyty czy pożyczki. Na rentowność kapitałów własnych wpływ mają trzy czynniki:

• rentowność netto – zyski z prowadzonej sprzedaży czy zyski netto;
• rotacja aktywów – przychody netto z prowadzonej sprzedaży;
• struktura kapitału – średni stan kapitału własnego.

Prowadzenie bilansu rentowności firmy jest bardzo istotne. Niska rentowność firmy może wymusić konieczność dokapitalizowania firmy przez właściciela lub właścicieli. W skrajnym wypadku może powstać ujemny kapitał własny. Co on w praktyce oznacza? Przede wszystkim jest to bardzo duże zagrożenie dla kontynuacji działalności spółki. Zamiast wypracowanego zysku netto powstają straty. Jeśli strata przewyższa sumę kapitału zapasowego, kapitału rezerwowego oraz połowy kapitału zakładowego, to zarząd firmy jest zobowiązany do zgromadzenia wspólników i podjęcia uchwały dotyczącej dalszej działalności spółki (źródło: https://ksiegowosc.infor.pl/obrot-gospodarczy/spolki/98395,Co-oznacza-dla-spolki-powstanie-ujemnego-kapitalu-wlasnego.html).

Kapitał własny i jego rentowność znacząco wpływają na funkcjonowanie całego przedsiębiorstwa. Zgromadzone aktywa i posługiwanie się nimi decydują o rentowności firmy, a co za tym idzie – o jej funkcjonowaniu. W skrajnym wypadku ujemny bilans kapitału własnego może oznaczać zakończenie (upadłość) prowadzonej firmy.