Kontrola trzeźwości – czy pracodawca może sprawdzać pracowników?

Każda osoba zatrudniona zobowiązana jest do wykonywania swoich obowiązków, będąc w stanie trzeźwości. Przychodzenie do pracy po spożyciu nawet najmniejszej ilości alkoholu, jest zakazane. Badanie trzeźwości pracownika to sprawdzenie przy pomocy alkomatu albo badania moczu czy też krwi, czy jest on pod wpływem alkoholu. Czy i kiedy jest ono możliwe?

Kontrola trzeźwości w pracy – czy można ją przeprowadzić?

Aktualnie, zgodnie z prawem, badanie trzeźwości pracownika bez jego wyraźnej zgody nie jest możliwe. Także wyroki sądowe wskazują, że badanie alkomatem (wyrywkowe) w pracy losowych pracowników, jest naruszeniem ich dóbr osobistych. To jednak ma się zmienić.

Zgodnie z nowelizacją, która ma wejść w życie, pracodawca będzie miał prawo do wyrywkowych, prewencyjnych kontroli alkomatem. Ocena stanu trzeźwości pracowników często nie jest możliwa przez samą obserwację, zwłaszcza jeśli spożycie alkoholu było niewielkie. W takim przypadku konieczne jest przeprowadzenie badania wydychanego powietrza albo parametrów krwi, które w jednoznaczny sposób określą, czy oraz kiedy pracownik spożywał alkohol, a także w jakiej dokładnie ilości. Warto także wiedzieć, czym są badania psychotechniczne i kiedy należy je wykonać?

Kiedy można przeprowadzić badanie alkomatem bez zgody pracownika?

Istnieje sytuacja, kiedy pracownik musi poddać się badaniu na obecność alkoholu. Chodzi o wypadek w zakładzie pracy, w którym uczestniczył. Sama forma wykonania badania w tym przypadku nie ma znaczenia - może być z krwi, z moczu albo alkomatem. Warto wiedzieć, że odmowa pracownika w tym przypadku wiąże się z utratą przez niego ubezpieczenia wypadkowego. Bez znaczenia będzie fakt, czy pracownik był trzeźwy, czy nie. Badanie obejmuje zarówno mężczyzn, jak i kobiety, dlatego nie należy obawiać się dyskryminacji płciowej.

Badanie pracownika alkomatem – jak często można weryfikować stan trzeźwości?

Jeżeli pracodawca zauważy, że pracownik, który przyszedł do pracy, dziwnie się zachowuje albo wyczuwa od niego woń alkoholu, wówczas zachodzi uzasadnione podejrzenie, że znajduje się on pod wpływem alkoholu. W takiej sytuacji pierwsza myśl to badanie alkomatem. Jeżeli pracodawca chciałby je osobiście przeprowadzić, musi otrzymać zgodę pracownika albo dokonać tego na jego wyraźnie żądanie. Choć pracodawca osobiście nie może tego zrobić, w przypadku podejrzenia, że pracownik znajduje się pod wpływem alkoholu, pracodawca może wezwać policję, która przeprowadzi badanie, nawet jeżeli pracownik nie wyrazi na to zgody.

Stan trzeźwości wedle obowiązujących przepisów może być zatem weryfikowany wtedy, gdy zaistnieje uzasadnione podejrzenie i jeśli pracownik się na to zgodzi. Ma się to jednak zmienić, gdyż nowelizacja przepisów wprowadza możliwość badania alkomatem pracowników losowo i prewencyjnie.

Badanie trzeźwości Kodeks pracy – co na to mówią przepisy?

Problematyka badania trzeźwości pracownika uregulowana jest jedynie poza Kodeksem pracy. Rozwiązania dotyczące kontroli trzeźwości alkomatem, znaleźć można w art. 17 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi z dnia 26 października 1982 roku. Zgodnie z nim, kierownik zakładu pracy albo osoba, która jest przez niego upoważniona, zobowiązania jest do tego, aby nie dopuścić do pracy pracownika, jeśli istnieje uzasadnione przypuszczenie, że pojawił się on w pracy w stanie wskazującym na spożycie alkoholu albo spożywał go w czasie pracy.

Jednak pracodawcy od wielu lat postulowali o wprowadzenie przepisów prawa pracy, umożliwiających im samodzielne przeprowadzenie badań trzeźwości pracowników. Nowe przepisy mają pozwalać pracodawcom na prewencyjne oraz wyrywkowe badanie pracowników alkomatem na obecność alkoholu, ale również innych substancji odurzających. Dzięki temu będą w stanie szybko zareagować, co zapewni większe bezpieczeństwo w zakładzie pracy.

Wstępny projekt przewidział 2 tryby niedopuszczenia pracownika do pracy:

• Kiedy istnieje uzasadnione podejrzenie pracodawcy, że pracownik jest pod wpływem alkoholu albo innych substancji psychoaktywnych, jednak przeprowadzenie badania nie jest w tym momencie możliwe,
• Kiedy prewencyjne badanie trzeźwości albo w celu wykrycia innych środków odurzających, wykaże pozytywny wynik.

Założenia nowelizacji to m.in.:

• Zasady wykonywania kontroli trzeźwości albo obecności środków odurzających, będą określały wewnętrzne regulacje zakładowe, tj. regulamin pracy;
• Kontrola będzie dotyczyła nie tylko osób, które zatrudnione są w oparciu o umowę o pracę, ale również umowy cywilnoprawne;
• Badania można będzie wykonywać tylko przy użyciu metod, które nie będą wymagać badań laboratoryjnych;
• Co najmniej 2 tygodnie przed planowanym wprowadzeniem kontroli trzeźwości, będzie trzeba o tym poinformować pracowników.

Badanie alkomatem w pracy – jakie są konsekwencje pozytywnego wyniku?

Jeśli badanie alkomatem pracownika, wykaże wynik pozytywny, czekają go przykre konsekwencje. Najbardziej poważna kara za pracę pod wpływem alkoholu to tzw. zwolnienie dyscyplinarne, czyli rozwiązanie umowy o pracę z winy pracownika - bez wypowiedzenia. To z kolei oznacza np. utratę prawa do wolnych dni na poszukiwanie pracy, a także zasiłku dla osób bezrobotnych, jak również kłopoty ze znalezieniem pracy w przyszłości. Jednak rozwiązanie umowy o pracę to ostateczność. Można to zastosować w przypadku bardzo poważnego naruszenia obowiązków pracowniczych, a praca pod wpływem alkoholu należy do tego typu przewinień, zwłaszcza w sytuacji kilkukrotnego pojawiania się w pracy, będąc nietrzeźwym. Ważne jest to, aby pracodawca miał dowody, które świadczą o ciężkim naruszeniu obowiązków pracowniczych przez pracownika. Jeśli jednak pracownik ma poczucie niesprawiedliwości, zawsze może złożyć pozew do sądu pracy.

Inne konsekwencje pozytywnego wyniku badania alkomatem pracownika to:

• Nagana,
• Kara pieniężna,
• Upomnienie ustne albo pisemne.

Pracownik, który stawił się w pracy pod wpływem alkoholu, nie powinien zostać do niej dopuszczony. W takiej sytuacji nie przysługuje mu wynagrodzenie za ten dzień. Pracodawca powinien zareagować jak najszybciej, aby zapewnić bezpieczeństwo pozostałym pracownikom. W związku z powyższym, pracownik pod żadnym pozorem nie powinien pojawiać się w pracy pod wpływem alkoholu. Warto zdecydować się w taki dzień na urlop, a jest to aktualnie o wiele prostsze, gdyż możliwe jest złożenie elektronicznego wniosku o urlop.

Zachowanie trzeźwości w miejscu pracy przez pracownika, to jeden z jego podstawowych obowiązków. Należy pamiętać, że praca pod wpływem alkoholu stanowi złamanie tego obowiązku, a także poważnym naruszeniem norm społecznych. Jednak warto także znać obowiązki pracodawcy wobec pracownika.

Badanie alkomatem w pracy na ten moment nie jest uregulowane prawnie, jednak w niedalekiej przyszłości zmieni się to. Wprowadzenie możliwości przeprowadzenia prewencyjnych badań trzeźwości, ma na celu zapewnienie większego bezpieczeństwa pracownikom. Jednak poza bezpieczeństwem, ważna jest atmosfera i relacje, które panują w pracy, dlatego warto znać wskazówki, które ułatwiają budowanie zgranego zespołu.