Obniżenie wynagrodzenia – kiedy jest możliwe?

Obniżenie pensji pracownika to coraz powszechniejsze zjawisko, szczególnie podczas pandemii koronawirusa. Pracodawcy robią bowiem wszystko, aby każdym możliwym sposobem przetrwać ten trudny okres. Niestety, wielu z nich jest zmuszonych do redukcji etatów, a w najlepszym razie właśnie zmniejszenia wynagrodzenia. Wiele osób zastanawia się jednak, czym jest to zgodne z prawem i na ile pracownik może ochronić wysokość swojej wypłaty?

Brak płynności finansowej spowodowany zatorami płatniczymi od kontrahentów, spadek przychodu, kryzys wizerunkowy czy obecne załamanie gospodarcze spowodowane koronawirusem - wszystko to może sprawić, że dobrze prosperujące przedsiębiorstwo wpadnie w kłopoty. W takich okolicznościach pracodawcy poszukują dodatkowych środków finansowych. Jednym ze sposobów na oszczędzenie niezbędnego kapitału jest właśnie obniżka wynagrodzenia pracowników.

Umowa o pracę a ochrona prawna

Najbardziej stabilnym i zapewniającym szeroki zakres ochrony praw pracowniczych rodzajem zatrudnienia jest umowa o pracę. Może mieć ona postać umowy próbnej, na czas określony, a także na czas nieokreślony. Tego rodzaju stosunek pracy wiąże się z licznymi obowiązkami, ale i prawami obu stron. Jedną z kluczowych zasad prawa pracy jest ochrona wysokości umownego wynagrodzenia. Niestety mimo zawartej umowy przepisy pozwalają na obniżenie pensji, z tym jednak zastrzeżeniem, że musi się to odbyć zgodnie z literą prawa, a więc według ściśle określonych reguł!

Czy pracodawca może obniżyć wynagrodzenie?

Wiele osób zastanawia się na pewno, czy pracodawca może obniżyć wynagrodzenie, a jeśli tak to pod jakimi warunkami? Jak się okazuje, polski ustawodawca dopuszcza takie rozwiązanie po spełnieniu ustawowych formalności. Wybór sposobu jest uzależniony od intencji samego pracodawcy, jego oczekiwań i możliwości negocjacyjnych. W większości przypadków to właśnie właściciel firmy jest zobligowany do przedłożenia propozycji nowych warunków pracy oraz płacy. Obniżenie wynagrodzenia może odbyć się poprzez porozumienie stron, co jest najkorzystniejszą i najbardziej przyjazną formą. W praktyce polega ono na tym, że pracodawca spotyka się z pracownikiem i przedstawia obraz sytuacji oraz wysokość pensji, jaką może na ten moment zaoferować. Obie strony mogą negocjować lub w ostateczności porozumieć się co do dalszej współpracy lub też jej zakończenia.

Na jakich warunkach możliwe jest obniżenie pensji?

Drugim i o wiele bardziej radykalnym sposobem na obniżenie wynagrodzenia jest wręczenie pracownikowi tak zwanego wypowiedzenia zmieniającego. Możliwość taką dają pracodawcy przepisy Kodeksu pracy, w których określono, że wypowiedzenie polega na zmianie warunków umowy na mniej korzystne dla pracownika niż do tej pory. Warto jednak dodać, że istotą wypowiedzenia zmieniającego nie jest zakończenie stosunku pracy, lecz właśnie jego modyfikacja. Oznacza to, że w przypadku zaakceptowania przez zatrudnionego nowych warunków, nie ma konieczności sporządzania kolejnej umowy o pracę, lecz wystarczy spisać aneks do obowiązującej. Wypowiedzenie zmieniające musi być przygotowane i skutecznie doręczone na piśmie, może dotyczyć zarówno umów na okres próbny, na czas nieokreślony, a także na czas dłuższy niż 6 miesięcy, o ile strony zastrzegły, że istnieje możliwość złożenia wypowiedzenia.

Czy pracownik może nie zgodzić się na obniżenie wynagrodzenia?

Wypowiedzenie zmieniające powinno być przejrzyste i dokładnie określać wszelkie warunki dalszej pracy oraz wynagrodzenia. Pracodawca powinien pouczyć swojego podwładnego o możliwości wniesienia sprzeciwu, a więc w istocie odmowy przyjęcia propozycji. Co ważne, jeśli pracownik przed upływem połowy okresu wypowiedzenia nie złoży oświadczenia o odmowie uważa się, że wyraził zgodę na zmianę warunków. Jeśli jednak pracodawca pominie w piśmie informację o możliwości odmowy, wówczas osoba zatrudniona może do końca okresu wypowiedzenia złożyć tego typu oświadczenie i będzie ono wówczas wiążące dla obu stron. Należy dodać, że w przypadku odmowy umowa o pracę zostaje rozwiązana z mocy prawa z upływem okresu tego wypowiedzenia. Jak więc widzimy, teoretycznie pracownik ma prawo nie zgodzić się na zmniejszenie pensji, ale w praktycznym wymiarze skutkuje to po prostu zakończeniem stosunku pracy, a więc jego zwolnieniem,

Zmniejszenie wynagrodzenia i co dalej?

Pracodawca powinien obniżać pensję wyłącznie wówczas, gdy istnieją ważne powody takie jak właśnie możliwość bankructwa firmy czy znaczny spadek przychodów. Zmniejszenie wynagrodzenia pracowników może okazać się przejściowe i po jakimś czasie sytuacja wróci do normy. W każdej tego typu sytuacji przedsiębiorca musi kierować się obowiązującymi przepisami prawa i nie może wykorzystywać swojej pozycji do rażących naruszeń uprawnień przysługujących pracownikom. W przypadku, gdy dana osoba zarabia najniższą krajową, obniżenie pensji jest zabronione, za to można zmodyfikować zakres czasu pracy poniżej pełnego etatu. Jeśli pracownik ma poczucie, że wypowiedzenie zmieniające narusza jego prawa, może skierować sprawę na drogę sądową i to wymiar sprawiedliwości orzecze, która ze stron miała rację.

Obniżenie wynagrodzenia pracownikowi a koronawirus

W dobie pandemii COVID-19 polski ustawodawca wprowadził kilka znaczących modyfikacji związanych z możliwości zmniejszenia wysokości pensji. Zgodnie z tzw. tarczą antykryzysową pracodawcy mają możliwość skorzystania między innymi z takich rozwiązań jak obniżenie wymiaru czasu pracy pracownika maksymalnie o 20%, nie więcej niż do 0,5 etatu, z zastrzeżeniem, że wynagrodzenie nie może być niższe niż minimalne wynagrodzenie za pracę. Ponadto, przedsiębiorcy mogą objąć pracownika przestojem ekonomicznym i wypłacać mu wówczas wynagrodzenie obniżone nie więcej niż o 50% od tego, które otrzymywał dotychczas, ale nie może być ono niższe od ustawowej pensji minimalnej. Warto na bieżąco śledzić tego typu uregulowania prawne, ponieważ wraz z rozwojem pandemii są one wciąż nowelizowane.