Podatek u źródła – co to i kto powinien go odprowadzać?

Podatek u źródła jest jednym z fundamentalnych mechanizmów fiskalnych stosowanych przez państwa na całym świecie. W Polsce, podobnie jak w wielu innych krajach, ma on na celu efektywne i sprawiedliwe opodatkowanie dochodów uzyskiwanych przez podmioty zagraniczne. Mechanizm ten polega na tym, że podmiot wypłacający dochód jest zobowiązany do potrącenia odpowiedniego podatku przy źródle jego powstania, a następnie przekazania go do odpowiedniego organu podatkowego. Co należy wiedzieć na temat podatku u źródła?

Podatek u źródła – co to jest?

Podatek u źródła, znany też jako podatek WHT od angielskiego określenia Withholding Tax, reguluje kwestię obowiązków podatkowych istniejących pomiędzy zagranicznym beneficjentem transakcji a polskim przedsiębiorcą. Stanowi, kto jest zobowiązany do zapłaty podatku, a kto do obliczenia jego wysokości oraz odprowadzenia do urzędu skarbowego. Ponadto wyznacza katalog usług objętych podatkiem oraz określa maksymalną kwotę, po przekroczeniu której obowiązek traci aktualność.

Podatek u źródła to instytucja, która została przewidziana w przepisach o podatku dochodowym od osób fizycznych i od osób prawnych. Zgodnie z przepisami nakłada ona na osoby prawne, jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, a także osoby fizyczne będące przedsiębiorcami obowiązek pobierania zryczałtowanego podatku dochodowego od należności wypłacanych na rzecz tego samego podatnika. Dotyczy to tylko tych należności, które nie przekraczają wartości 2 mln złotych.

Nie jest to jednak obowiązek o charakterze bezwzględnym, ponieważ istnieją pewne okoliczności, które wyłączają jego zastosowanie. Obowiązek pobrania podatku nie powstaje, jeśli między Polską a krajem rezydencji odbiorcy wypłacanej należności funkcjonuje umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania, a polski przedsiębiorca posiada ważny certyfikat rezydencji podatkowej podmiotu zagranicznego.

Rodzaje dochodów podlegających opodatkowaniu podatkiem u źródła

Podatek u źródła obejmuje różne rodzaje dochodów, w tym dywidendy, odsetki, należności licencyjne, wynagrodzenia z tytułu usług świadczonych na terytorium Polski oraz inne dochody o charakterze pasywnym. Każdy z tych dochodów podlega opodatkowaniu według określonych stawek.

Obowiązek poboru podatku u źródła od osób prawnych dotyczy przede wszystkim przychodów uzyskanych przez nierezydentów, jeśli są to dochody z tytułu odsetek, praw autorskich i praw pokrewnych, opłat za świadczone usługi w zakresie działalności widowiskowej, rozrywkowej, sportowej, doradczej, księgowej, a także z tytułu niektórych opłat za wywóz ładunków i pasażerów przyjętych do przewozu w portach polskich przez zagraniczne przedsiębiorstwa morskiej żeglugi handlowej. Ponadto w zakresie podatku dochodowego od osób prawnych pobiera się podatek u źródła ze względu na przychody uzyskiwane zarówno przez rezydentów jak i nierezydentów, z tytułu dywidend, a także innych przychodów z tytułu udziału w zyskach osób prawnych, które mają siedzibę lub zarząd w Polsce.

Jeśli zaś chodzi o podatek dochodowy od osób fizycznych, to w ich przypadku mówimy o podatku u źródła, jeśli nierezydenci uzyskują dochody z żeglugi morskiej, żeglugi śródlądowej i transportu lotniczego, dywidendy i inne dochody z udziału w zyskach osób prawnych, odsetki, należności licencyjne, dochód z wykonywania wolnych zawodów, wynagrodzenie dyrektorów, dochód z działalności artystycznej lub sportowej, dochód z emerytury lub renty i innych podobnych świadczeń.

Podatek u źródła (CIT) – stawka

Stawka zryczałtowanego podatku u źródła jest zróżnicowana w zależności od rodzaju transakcji i źródła dochodu, dlatego może wynieść 10% do 20% kwoty należności. 19-procentową stawkę podatku stosuje się w kontekście dywidend, a 20-procentową stawkę podatku u źródła stosuje się w przypadku odsetek, należności licencyjnych itp. 10-procentowa stawka podatku u źródła to dodatkowa stawka obowiązująca w przypadku uzyskiwania przychodów ze świadczenia usług transportu lotniczego lub morskiego.

Jednak na podstawie umowy międzynarodowej funkcjonującej między Polską a Unią Europejską można wprowadzić inny, przewidziany w niej przelicznik, co w efekcie pozwoli uzyskać niższą stawkę podatku u źródła. Wówczas jednak płatnik, a więc polski przedsiębiorca, który jest zobowiązany do odprowadzenia podatku od kwoty należności, musi posiadać ważny certyfikat rezydencji podatkowej podmiotu, z którym przeprowadza transakcję. Innymi słowy, stawki te mogą być zmniejszone lub całkowicie zniesione w przypadku, gdy zastosowanie mają umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania.

Kto odprowadza podatek u źródła?

Instytucja podatku u źródła wyróżnia dwa typy podmiotów zobowiązanych – podatnika oraz płatnika. Podatek pobierany jest o przychodów podatnika, czyli w tym przypadku od podmiotu zagranicznego, którego obowiązuje ograniczony obowiązek podatkowy. Ponadto, aby odciągnąć podatek, podmiot ten musi osiągać przychód na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Kwota podatku jest więc odprowadzana z przychodu podatnika, jednak to nie on oblicza jego wysokość i wpłaca tę należność do urzędu skarbowego. Ten obowiązek spoczywa na płatniku, którym jest polski podmiot wypłacający podatnikowi (czyli swojemu kontrahentowi) opodatkowaną należność.

Obowiązki płatnika

Płatnik podatku u źródła ma obowiązek naliczenia i odprowadzenia podatku od wypłacanych dochodów. Proces ten obejmuje obliczenie wysokości podatku, potrącenie go z wypłacanej kwoty oraz przekazanie do urzędu skarbowego. Płatnik jest również zobowiązany do prowadzenia odpowiedniej dokumentacji, która potwierdza poprawność dokonanych potrąceń i wpłat.

Podatek u źródła – jakie usługi obejmuje?

Podatek u źródła nie dotyczy jednak wszystkich przeprowadzanych transakcji, które nie przekraczają wartości 2 mln złotych, ale tylko tych wymienionych w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz osób prawnych. Art. 29 ust. 1 ustawy o PIT oraz art. 21 ust. 1 ustawy o CIT stanowią, że podatkiem u źródła objęte są m.in. przychody z:

• praw autorskich lub praw pokrewnych, praw do projektów wynalazczych, znaków towarowych i wzorów zdobniczych, w tym także ze sprzedaży tych praw;

• z opłat za usługi w zakresie działalności widowiskowej, rozrywkowej lub sportowej;

• z tytułu świadczeń doradczych, księgowych, badania rynku, usług prawnych, usług reklamowych, zarządzania i kontroli, przetwarzania danych, usług rekrutacji pracowników i pozyskiwania personelu, gwarancji i poręczeń oraz świadczeń o podobnym charakterze.

Ponadto art. 30a ust. 1 pkt 4 i ust. 6 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz art. 22 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych dodaje do tego katalogu przychody uzyskane z udziałów w dochodach osób prawnych oraz dywidend.

Podatek u źródła – termin zapłaty

Pobraną od podatnika kwotę podatku płatnik wpłaca do urzędu skarbowego właściwego według miejsca zamieszkania albo siedziby płatnika. Termin zapłaty wynosi:

• 7 dni, gdy wpłacana kwota jest podatkiem dochodowym od osób prawnych;

• 20 dni, gdy wpłacana kwota jest podatkiem dochodowym do osób fizycznych.

Termin dotyczy miesiąca, który następuje po miesiącu pobrania podatku.

Podatek u źródła – zmiany w przepisach

W ostatnich latach w Polsce wprowadzono szereg zmian w przepisach dotyczących podatku u źródła. Zmiany te obejmują m.in. zaostrzenie wymogów dokumentacyjnych oraz wprowadzenie tzw. mechanizmu WH-TAX, który pozwala na zwolnienie z podatku u źródła pod pewnymi warunkami.

Przykładowo od 1 stycznia 2019 roku płatnik nie może bezpośrednio stosować preferencyjnych stawek lub zwolnień. Obecnie w pierwszej kolejności musi odprowadzić należność podatkową do urzędu skarbowego, a dopiero potem ubiegać się o zwrot zapłaconej kwoty. Jeśli natomiast płatnik będzie chciał skorzystać ze stawek przewidzianych w umowach międzynarodowych albo zwolnień ustawowych w momencie wpłaty należności do urzędu skarbowego, będzie zobowiązany do:

• złożenia oświadczenia potwierdzającego zasadność zastosowania zwolnień lub preferencyjnych stawek,

• uzyskania opinii organu podatkowego o stosowaniu zwolnienia. Opłata od wniosku o wydanie opinii wynosi 2.000 zł.

Ponadto płatnik musi zachować należytą staranność przy weryfikowaniu warunków skorzystania ze zwolnienia albo preferencyjnej stawki podatku, która również podlega ocenie. Niestety ustawodawca zrezygnował z precyzyjnego wyjaśnienia, czym ta należyta staranność jest.