Zatrudnianie uchodźców – czy da się ich przyjąć do pracy?

Uchodźcy w Polsce - temat tak często poruszany, ale niektórym nadal wciąż bardzo obcy, zwłaszcza jeśli ma się na myśli prawo pracy. Obecnie temat uchodźców w Polsce jest poruszany dosyć często oraz stanowi bardzo ważną kwestię wśród naszego społeczeństwa, dlatego też warto, aby osoby chcące przyjąć taką osobę z zagranicy do pracy u siebie w firmie, wiedziały, na jakich zasadach mogą to zrobić. Ponad to również przyszli pracownicy powinni zaznajomić się z panującymi przepisami.

Uchodźca - definicja

Na początek warto jest przedstawić, kogo właściwie określa się mianem uchodźcy. Otóż najprościej mówiąc, jest to osoba, która została przez jakiś czynnik zmuszona do opuszczenia swojego kraju, w którym mieszkała. Można tutaj zaliczyć  zarówno różnego rodzaju prześladowania, które wpływają na bezpośrednią utratę zdrowia, życia lub wolności danego człowieka. Najczęściej związane są z walkami zbrojnymi i są następstwem chociażby wojny. Mogą również mieć podłoże religijne lub też wynikać z pochodzenia bądź poglądów politycznych.

Z kolei definicja prawa międzynarodowego mówi o tym, że uchodźca to każda osoba, która przebywa poza granicami swojego kraju z obawy przed prześladowaniami, mogącymi wynikać między innymi z odmienności rasowej, politycznej, religijnej, a także z przynależności do konkretnej grupy społecznej. Osoby dotknięte tego typu działaniami mogą ubiegać się o pomoc, polegającą na przyznaniu statusu uchodźcy. Ważne jest to, aby mieć na uwadze, że  za prześladowanie rozumie się szkodę lub krzywdę wyrządzaną przez państwo lub jego organy oraz brak ochrony ze strony państwa przed prześladowaniem przez innych. Wynikająca szkoda musi również naruszać prawa człowieka, aby było można mówić o przyznaniu statusu uchodźcy.

Uchodźcy w Polsce – jaki jest stan liczbowy?

Według danych z dnia 05/04/2022 r. w Polsce od czasu rozpoczęcia inwazji Putina na Ukrainę pojawiło się ponad 2,5 miliona osób szukających azylu. 16 marca bieżącego roku weszła w życie ustawa o świadczeniu pomocy uchodźcom z Ukrainy, co wpłynęło również na nadawanie im numerów PESEL, z czego skorzystało już około 700 tysięcy osób - głównie kobiety i dzieci (96%). Nadanie numeru PESEL ma bardzo duże znaczenie, ponieważ umożliwia między innymi podjęcie pracy czy też kontynuację nauki.

Warto również wspomnieć, że nie tylko obywatele Ukrainy (chociaż obecnie jest ich najwięcej) są uchodźcami szukającymi pomocy w Polsce, ale także możemy spotkać się chociażby z Białorusinami, których sytuacja w kraju wcale nie jest lepsza, co skutkuje szukaniem przez nich azylu w krajach sąsiadujących. Status uchodźcy obejmuje w Polsce również obywateli takich krajów jak: Rosja, Syria, Turcja, Afganistan, Irak, Iran oraz Egipt. Patrząc na sytuację sprzed wybuchu konfliktu zbrojnego na terytoriom Ukrainy należy dodać, że według danych z dnia 25/08/2021 roku w Polsce ważne dokumenty uprawniające do pobytu miało zaledwie 506 664 osób.

Uchodźca polityczny – czy może podjąć pracę w Polsce?

Mając na myśli podjęcie pracy przez osobę objętą statusem uchodźcy, warto jest wiedzieć, że do czasu uzyskania tego tytułu, czyli zakończenia procedury, taka osoba nie może w Polsce podjąć legalnej pracy. Decyzja o obronie międzynarodowej zostaje podjęta w terminie nie dłuższym niż sześć miesięcy od daty złożenia wniosku (w niektórych przypadkach procedura wydłużana jest do 15 miesięcy, a w szczególnych zostaje przyspieszana do 30 dni). Należy tutaj również dodać, że uchodźca nie ma praw wyborczych oraz nie może pracować na pewnych stanowiskach w administracji publicznej.

Z kolei odnosząc się do zagadnienia, czy uchodźca polityczny może podjąć się legalnego zatrudnienia na terytorium Polski, odpowiedź jest prosta - może, ale oczywiście odnosząc się tylko do wyżej wymienionych kryteriów. 

Praca dla uchodźców z Ukrainy – jakie są możliwości?

Każda osoba, która chce zatrudnić uchodźcę w swojej firmie, powinna liczyć się z tym, że nie będzie to przebiegało w tak prosty sposób jak zatrudnienie chociażby rodaka. Może bowiem natknąć się na wiele ograniczeń, patrząc na to od strony prawnej. W dużej mierze zależy to od kraju, z którego pochodzi uchodźca.

Polski rynek pracy oferuje wiele form pomocy uchodźcom z Ukrainy. Bardzo dużo firm decyduje się na zatrudnianie tych osób. Ważne jest jednak kilka kwestii, na które należy zwrócić uwagę. Przede wszystkim trzeba na początek określić, gdzie uchodźcy mogą szukać pomocy w sprawie pracy. I tutaj mają dwie możliwości: zarówno u podmiotów prywatnych jak i publicznych. Oznacza to, że zarówno mogą ubiegać się o zatrudnienie w powiatowych urzędach pracy, jak i w centrach informacji oraz planowania kariery zawodowej, skorzystać ze wsparcia w ramach infolinii „Zielona Linia”, w centralnej bazie ofert pracy. Mają także możliwość ze skorzystania z aplikacji mobilnej ePraca, na której zamieszczane jest codziennie około 70 tysięcy ogłoszeń. Taka liczba rozwiązań stwarza bardzo wiele możliwości w ewentualnym znalezieniu zatrudnienia. Dodatkowo warto wspomnieć, że są one również dostępne w języku ukraińskim.

Należy również pamiętać, że uchodźcy z Ukrainy mogą także samodzielnie poszukiwać pracy przez sprawdzone rządowe portale oraz bezpłatne platformy ogłoszeniowe lub agencje pracy dla Ukraińców. Zgodnie z ustawą z 7 marca bieżącego roku Ukraińcy mają prawo do legalnego pobytu na terytorium Polski oraz dostępu do rynku pracy na okres 18 miesięcy (jeśli zajdzie taka potrzeba, okres ten może zostać wydłużony o kolejne 18 miesięcy). Warto wspomnieć o dodatku solidarnościowym, o który mogą ubiegać się również uchodźcy zatrudnieni, podczas trwania pandemii Covid-19, według którego jest możliwość otrzymania finasowania z uwagi chociażby na utratę pracy, spowodowaną sytuacją w kraju.

Z kolei od strony pracodawcy wymaga się zarejestrowania stosunku pracy. Obowiązku tego należy dokonać w terminie nie dłuższym niż w ciągu 7 dni od podjęcia współpracy z uchodźcą z Ukrainy. Do tego celu trzeba użyć kanałów elektronicznych do centralnego rejestru. Bardzo ciekawym pomysłem dla pracodawców posiadających duże zakłady produkcyjne i zatrudniających wiele osób jest system rejestracji czasu pracy, który nie tylko pozwala na dokładne wyliczenie czasu dostępności pracownika, ale również dającego możliwość wygodnego wyliczania wynagrodzeń.

Kolejną formą pomocy uchodźcom z Ukrainy w przypadku zatrudnienia jest możliwość odprowadzania dodatkowych składek na dobrowolne ubezpieczenie. Należy również pamiętać podczas wyboru pracy, aby zwrócić uwagę nie tylko na wynagrodzenie, ale również na formę zatrudnienia, ponieważ w Polsce istnieją trzy rodzaje umów o pracę: okres próbny, czyli maksymalnie 3 miesiące, czas określony, czyli maksymalnie 33 miesiące oraz na czas nieokreślony, czyli bez wskazania konkretnego terminu zakończenia umowy. Tak jak można słusznie zauważyć jest wiele możliwości pomocy dla uchodźców z Ukrainy, ale również powstaje coraz więcej udogodnień dla ich przyszłych pracodawców.