Zwolnienie lekarskie a prowadzenie działalności gospodarczej

Zwolnienie lekarskie a składki ZUS przedsiębiorcy – czy chorobowe ma wpływ na wysokość składek?

Każdy przedsiębiorca zobowiązany jest do opłacania składek na ubezpieczenie społeczne oraz składki zdrowotnej. Dobrowolna jest wyłącznie składka chorobowa - jeśli osoba prowadząca działalność gospodarczą nie zdecyduje się jej regulować, nie nabywa prawa do różnego typu zasiłków, w tym między innymi do zasiłku chorobowego. Przedsiębiorca może zredukować wysokość płaconych składek za okres choroby. Zgodnie z przepisami, samo zachorowanie oraz posiadanie zwolnienia lekarskiego nie uprawnia go jeszcze do obniżenia składki - prawo to obejmuje wyłącznie tych, którzy opłacają dobrowolną składkę chorobową. Ponadto, nie będą go miały osoby, które zadeklarowały wyższą niż minimalna podstawę naliczania składek. Co istotne, zmniejszenia można dokonać proporcjonalnie, dzieląc podstawę wymiaru przez liczbę dni w miesiącu, a otrzymany wynik mnożąc razy liczbę dni, w czasie których przedsiębiorca nie przebywał na zwolnieniu.

Jednocześnie warto pamiętać, że obniżenie dotyczy wyłącznie składki na ubezpieczenie społeczne - składkę zdrowotną przedsiębiorca opłaca w pełnej wysokości, niezależnie od tego, jak długo przebywał na zwolnieniu lekarskim. Należy mieć na uwadze, że od 2022 roku podstawą naliczenia składki zdrowotnej jest nie zadeklarowana kwota, a dochód lub przychód wygenerowany w danym miesiącu.

Własna działalność gospodarcza a ciąża – to musisz wiedzieć

Zwolnienie lekarskie ZUS może dotyczyć nie tylko niezdolności do pracy spowodowanej chorobą, lecz również ciążą. Prawo do wypłaty zasiłku chorobowego nabywa kobieta, która w okresie kolejnych 90 dni opłacała składkę chorobową - tyle bowiem wynosi okres wyczekiwania. Maksymalny czas przebywania na zasiłku chorobowym przez kobietę ciężarną wynosi 270 dni w roku. Świadczenie wypłaca się w wysokości 100% podstawy wymiaru. Warto pamiętać, że chorobowe ZUS przysługuje kobietom, które w okresie ciąży są niezdolne do pracy - ciąża - sama w sobie - nie jest uznawana przez organ choroby za powód zwolnienia. Dlatego też ZUS ma prawo przeprowadzić kontrolę bądź wezwać ciężarną do stawienia się na komisji. Kontrola obejmuje między innymi sprawdzenie, czy

• zwolnienie nie zostało sfałszowane, a więc czy jest wystawione na odpowiednią osobę przez lekarza posiadającego stosowne uprawnienia,
• ubezpieczona nie wykorzystuje zwolnienia w niewłaściwy sposób, na przykład pracując zarobkowo,
• ubezpieczona nie prowadzi działalności gospodarczej, 
• kobieta wykorzystuje zwolnienie zgodnie z przeznaczeniem (ważny jest tutaj zwłaszcza kod 1, który oznacza, że ciężarna powinna leżeć).

Kontrola może być przeprowadzona przez pracownika ZUS w dowolnym momencie, w którym ciężarna przebywa na zwolnieniu. Zasiłek chorobowy dla przedsiębiorcy nie zostanie wypłacony bądź będzie wstrzymany, jeśli pracownik organu rentowego stwierdzi nieprawidłowości. Ubezpieczona musi zostać o tym poinformowana. Kwestionowanie prawa do zasiłku może mieć miejsce w przypadku, gdy działalność gospodarcza została założona krótko przed zajściem w ciążę. Wtedy też pracownik ZUS sprawdza, czy rzeczywiście była ona prowadzona lub czy mamy do czynienia z tak zwaną fikcyjną firmą. Kobieta w ciąży, która jest przedsiębiorcą, może obniżyć podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne za czas przebywania na zwolnieniu lekarskim. Prawo to dotyczy wyłącznie ubezpieczenia społecznego, nie zaś zdrowotnego.

Jaka jest wysokość zasiłku chorobowego dla osób prowadzących działalność gospodarczą?

Wysokość zasiłku chorobowego zależy bezpośrednio od wymiaru podstawy składek, a także liczby dni, w czasie których przedsiębiorca przebywa na zwolnieniu lekarskim. L4 na samozatrudnieniu przysługuje wyłącznie osobom opłacającym składkę chorobową. Podstawę wymiaru dla zasiłku chorobowego stanowi średnia podstawa wymiaru składek z ostatnich 12 miesięcy pomniejszona o wskaźnik w wysokości 13,71%. Co do zasady, przedsiębiorca uzyska świadczenie w wysokości 80% podstawy wymiaru. Za każdy dzień zwolnienia przysługuje 1/30 wyliczonej w ten sposób kwoty. W przypadku kobiet, których choroba przypada w okresie ciąży, zasiłek wynosi 100% podstawy wymiaru.

Jednocześnie warto pamiętać, że od ostatecznej kwoty odliczane jest jeszcze 12% podatku dochodowego. Chorobowe przedsiębiorcy będzie więc tym niższe, im niższą podstawę wymiaru składek zadeklaruje. Najniższe jest chorobowe na Małym ZUSie, o czym warto pamiętać, decydując się na ten preferencyjny model opłacania składek. Przedsiębiorca może uzyskać zwolnienie lekarskie w okresie wyczekiwania, czyli przed upływem 90 dni od zgłoszenia do ubezpieczenia, jednak wtedy nie przysługuje mu zasiłek chorobowy. L4 na własnej działalności będzie więc miało wyłącznie wymiar formalny. Wyjątek stanowi zwolnienie, które lekarz wystawi na przykład na chore dziecko czy innego, wymagającego opieki członka rodziny. W tym przypadku nie obowiązuje okres karencji, zatem przedsiębiorca od razu otrzyma zasiłek, z tym że nie będzie to świadczenie chorobowe, a opiekuńcze.

Co może robić przedsiębiorca na zwolnieniu lekarskim?

Chorobowe na działalności od zawsze budzi wiele wątpliwości wśród przedsiębiorców. Niemniej jednak zasada jest prosta - zasiłek chorobowy stanowi swoiste zabezpieczenie finansowe na czas, w którym osoba prowadząca własną firmę dochodzi do zdrowia. Przedsiębiorca nie ma więc możliwości podjęcia pracy zarobkowej ani prowadzenia bieżących spraw firmowych. Od tej zasady istnieją jednak pewne wyjątki. Przebywając na zwolnieniu lekarskim, można w pewien sposób zabezpieczać swoje interesy, o ile działania te mają charakter niezarobkowy. Orzecznictwo w tej kwestii nie jest niestety jednolite, dlatego trudno szukać konkretnych interpretacji przepisów. Uważa się, że czynności takie jak zlecenie przelewu bankowego dla kontrahenta, wobec którego przedsiębiorca posiada zobowiązanie bądź podpisanie listy płac nie spowodują utraty prawa do zasiłku. Niemniej jednak podpisanie kontraktu z nowym klientem bądź stawienie się w miejscu wykonywania działalności w zastępstwie za pracownika mogą już być sprzeczne z celem zwolnienia lekarskiego.

 ZUS ma prawo kontrolować, czy przedsiębiorca wykorzystuje L4 zgodnie z jego przeznaczeniem. Zasiłek chorobowy dla przedsiębiorcy, w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości, może zostać wstrzymany bądź niewypłacony. Chorobowe ZUS nie stanowi bowiem dodatkowego dochodu, a substytut wynagrodzenia, które w danym czasie mogła osiągnąć osoba prowadząca działalność. Jednocześnie warto mieć świadomość, że utrata prawa do zasiłku nie musi wynikać z zarobkowania. Organ może stwierdzić, że przedsiębiorca nie wykorzystuje zwolnienia w należyty sposób. Dobrym przykładem jest wyjazd na wakacje w czasie przebywania na L4. W takim przypadku zasady przyznawania i odbierania prawa do świadczenia są takie same jak u osób zatrudnionych w ramach umowy o pracę czy umowy zlecenie.