Kontrola Państwowej Inspekcji Pracy? Co i kiedy kontroluje PIP?

Kontrola PIP to czarny sen dla właściciela firmy. Przedsiębiorcy zazwyczaj drżą przed wynikami tego rodzaju działań Państwowej Inspekcji Pracy. Aby jednak zapobiec niepotrzebnemu stresowi, warto dowiedzieć się nieco więcej o funkcjonowaniu tej instytucji i zadaniach jej inspektorów.

Czym jest Państwowa Inspekcja Pracy?

To polski organ nadzoru i kontroli nad przestrzeganiem prawa pracy, a w szczególności przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, a także norm dotyczących legalności zatrudnienia i innej pracy zarobkowej. Zadania te określa ustawa o PIP z dnia 13 kwietnia 2007 roku. Chodzi zarówno o przedsiębiorstwa prywatne, jak i sektor publiczny. Siedziba PIP znajduje się w Warszawie, a pracą całego organu kieruje Główny Inspektor Pracy. Przeprowadzana kontrola PIP zmierza zawsze do ustalenia stanu faktycznego w zakresie przestrzegania norm prawnych. Ustawa o państwowej inspekcji pracy nadaje tej instytucji szczególne uprawnienia w tej materii.

Kiedy i co kontroluje Państwowa Inspekcja Pracy?

Kontrola inspekcji pracy może przybrać bardzo szerokie ramy. Kontrolerów interesuje bowiem wszystko, co jest związane z pracownikami i sposobem zatrudnienia w danym przedsiębiorstwie. Nie oznacza to jednak, że PIP na siłę będzie szukać nieprawidłowości. Ustawa o PIP wyznacza bowiem szczegółowe uprawnienia inspektorów, ale i wskazuje na wiele ograniczeń, które - patrząc nieco szerzej - wynikają także z innych ustaw. Kontrolerzy mogą bowiem skupiać się jedynie na kwestiach przestrzegania prawa pracy. Jeśli mają jakieś zastrzeżenia, które dotyczą innych dziedzin, powinni powiadomić odpowiednie organy.

Co kontroluje PIP i jak wyglądają jej działania?

Inspektorzy sprawdzają między innymi treść umów pracodawcy z pracownikami, legalność zatrudnienia, prawo cudzoziemców do pracy w Polsce, zgodność systemu wynagrodzeń w firmie z obowiązującymi przepisami, a także kwestie bezpieczeństwa w zakładzie pracy. W tym ostatnim kontekście PIP może pytać na przykład o to, czy w danym przedsiębiorstwie doszło do jakichś wypadków, jak się to skończyło oraz skontrolować, czy wszystko przebiegło zgodnie z procedurami.

Kontrola inspekcji pracy - gdzie się odbywa?

Miejscem przeprowadzenia kontroli jest co do zasady konkretny zakład pracy. Wyjątek stanowi sytuacji, gdy przedsiębiorstwo ma swoje filie lub działa w niestandardowy sposób, bez stałej siedziby. Wówczas inspektorzy wybierają się do miejsc, gdzie pracownicy danej firmy wykonują swoje zadania. Sprawdzane są także lokalizacje, w których przedsiębiorstwo przechowuje dokumentację finansową oraz kadrową.

Kontrola z uprzedzeniem czy bez?

Inspektorzy Państwowej Inspekcji Pracy nie mają obowiązku zapowiedzenia swojej wizyty w siedzibie kontrolowanego podmiotu. Co więcej, mogą przeprowadzić kontrolę o każdej porze dnia, a w szczególnych przypadkach nawet w nocy! Przedsiębiorca nie ma w przypadku kontroli PIP żadnych instrumentów sprzeciwu czy też możliwości przesunięcia działań kontrolerów w czasie. Kontrole przeprowadzane są w dwuosobowych zespołach.

Co mogą inspektorzy?

Pracownicy PIP działają w granicach prawa i na podstawie prawa. Przy przeprowadzaniu kontroli powinni więc mieć zapewnioną pełną swobodę działania, a przedsiębiorca ma obowiązek zrobić wszystko, aby ich praca przebiegała sprawnie. Inspektorzy mają wstęp na teren zakładu pracy oraz wszelkich obiektów danego przedsiębiorstwa. Mogą dokonywać oględzin pomieszczeń, a także przesłuchiwać pracowników oraz osoby, które są lub były zatrudnione, albo które wykonują lub wykonywały pracę na rzecz pracodawcy na innej podstawie niż stosunek pracy, w tym osób wykonujących na własny rachunek działalność gospodarczą. Kolejnym z uprawnień inspektorów jest wgląd do wszystkich dokumentów firmy, akt osobowych, umów, decyzji zatrudniającego.

Następstwa kontroli PIP

Kontrola PIP może zakończyć się wydaniem decyzji pisemnej. Jej przedmiotem może być na przykład nakazanie usunięcia stwierdzonych uchybień; nakazanie wstrzymania prac lub działalności, w sytuacji, gdy naruszenie powoduje bezpośrednie zagrożenie życia lub zdrowia pracowników; czy też zakazanie wykonywania pracy lub prowadzenia działalności w danym miejscu. Od decyzji inspektorów przysługuje kontrolowanemu odwołanie do okręgowego inspektora pracy. Ma na to czas do 7 dni od dnia otrzymania decyzji. Jeśli stanie się ona ostateczna, pracodawca ma obowiązek jej wykonania, a następnie powiadomienia o tym Państwowej Inspekcji Pracy. W wielu przypadkach inspektorzy zamiast wydania decyzji stosują ustne pouczenie. Ma to miejsce wówczas, gdy nie wykryto znacznych uchybień.