Polski system prawny dopuszcza zwolnienie pracownika w trybie natychmiastowym, a więc bez zachowania okresu wypowiedzenia. Pracodawca ma jednak takie prawo wyłącznie w ściśle określonych przypadkach. W przeciwnym razie naraża się na negatywne konsekwencje swoich działań, w tym oskarżenie o niesłuszne zwolnienie i tym samym naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych.
Zwolnienie dyscyplinarne - poradnik
Relacje pomiędzy pracodawcą a pracownikiem to złożony temat, który wymaga odpowiedniego podejścia. Bardzo często współpraca na tej linii kończy się poprzez rozwiązanie umowy i niejednokrotnie z winy pracownika.
Termin zwolnienie dyscyplinarne jest powszechnie spotykany i często poruszany. Pracodawca może rozwiązać umowę o pracę, bez zachowania wymaganych terminów, w momencie, gdy pracownik rażąco zaniedbał swoje pracownicze obowiązki lub popełnił przestępstwo. W takich okolicznościach trudno bowiem wyobrazić sobie dalszą współpracę oraz to, że osoba, która dopuściła się ciężkiego naruszenia przepisów nadal pracuje na danym stanowisku. Jeśli doszło do okoliczności uzasadniającej rozwiązanie umowy kontynuowanie przez zatrudnionego pracy byłoby niewskazane.
Nie ma jednak co ukrywać, że zdarzają się przypadki, w których może nastąpić niesłuszne zwolnienie dyscyplinarne. Co to takiego, jakie są konsekwencje i przyczyny takiego zwolnienia? Jakie kroki może podjąć zwolniony pracownik? Kwestie te zostaną przybliżone w tym artykule.
Zwolnienie dyscyplinarne - co to jest?
Rozwiązanie umowy o pracę w odpowiednim trybie uregulowano przede wszystkim w Kodeksie pracy. W tym akcie prawnym znajdziemy informacje związane właśnie z takimi kwestiami jak sposoby rozwiązania umowy, okres wypowiedzenia z winy pracownika oraz to, jakie są podstawowe obowiązki pracownicze oraz co rozumieć poprzez ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków.
Zwolnienie dyscyplinarne - Kodeks pracy
Zwolnienie dyscyplinarne zostało opisane w art. 52 k.p. Dokument mówi o rozwiązaniu umowy o pracę bez konieczności zachowania wymaganego czasu w trybie natychmiastowym, w momencie, kiedy pracownik w ciężki sposób naruszył powierzone mu obowiązki pracownicze lub popełnił przestępstwo. Musi to mieć związek z konkretnymi działaniami pracownika. W Kodeksie pracy opisano obowiązki pracownika, którymi są m.in. sumienne i staranne wykonywanie pracy, stosowanie się do poleceń przełożonych, przestrzegać czasu, regulaminu pracy oraz przestrzegać przepisów. Nieprzestrzeganie tych obowiązków albo dokonanie przestępstwa, potwierdzonego prawomocnym wyrokiem, które uniemożliwia dalsze wykonywanie pracy, są podstawami do zwolnienia dyscyplinarnego. Zwolnienie dyscyplinarne może nastąpić również z powodu utraty uprawnień wymaganych do wykonywania pracy. Oczywiście, w przypadku utraty uprawnień koniecznych do pracy na zajmowanym stanowisku zasadnicze znaczenie ma to, czy nastąpiło to z winy pracownika. W takich okolicznościach dalsze zatrudnianie go nadal na zajmowanym stanowisku, np. w sytuacji, gdy z winy pracownika nastąpiła utrata prawa jazdy, które jest potrzebne do pracy, staje się bezzasadne.
Kolejną okolicznością, która uniemożliwia dalsze zatrudnianie jest przypadek, gdy pracownik popełnił przestępstwo. Dochodzi wtedy do ciężkiego naruszenia, co jest przesłanką do tego, aby rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia.
Spóźnienie do pracy - powodem do zwolnienia?
Czy powodem zwolnienia dyscyplinarnego mogą być spóźnienia do pracy? Raczej nie, ponieważ powód powinien być bardzo poważny, chyba że byłoby to notoryczne i utrudniało pracę. Warto zapoznać się z rejestracją czasu pracy. Jeśli pracownik porzuciłby pracę i nie pojawiał się w niej, również może być to podstawa do zwolnienia dyscyplinarnego, oczywiście zależy także, z jakich względów pracę porzucił. Co bardzo istotne w przypadku pojęcia omawianego zwolnienia, rozwiązanie umowy w trybie natychmiastowym nie może nastąpić po upływie miesiąca od dnia, w którym pracodawca dowiedział się o przewinieniu pracownika, a które mogłoby stanowić uzasadnienie rozwiązania umowy, czyli np. naruszenia przez pracownika podstawowych obowiązków pracowniczych itp.
Bezprawne zwolnienie dyscyplinarne – jakie mogą być przyczyny?
W określonych sytuacjach może wystąpić bezprawne zwolnienie dyscyplinarne. Do takiego naruszenia praw pracownika może dojść wówczas, gdy podana podstawa rozwiązania umowy nie występuje na liście ustawowych przesłanek.
Podkreślić warto, że niesłuszne zwolnienie dyscyplinarne zachodzi, gdy zachowanie pracownika będące podstawą zwolnienia dyscyplinarnego nie stanowi ciężkiego naruszenia obowiązków pracowniczych, nie popełnił on także żadnego przestępstwa utrudniającego zatrudnienie na dotychczasowym stanowisku, ani także nigdy ze swojej winy nie utracił uprawnień wymaganych do pracy na obecnym stanowisku. Bardzo istotny jest również fakt, że ciężkie zawinienie pracownika musi być obiektywne oraz w pełni zawinione. Jeśli pracownik zaniedbał w ciężki sposób swoje obowiązki pracownicze, musi to zostać odpowiednio udokumentowane, wraz z zapewnioną możliwością łatwej weryfikacji.
Powód zwolnienia dyscyplinarnego powinien być znany i jasny dla obu stron, czyli pracodawcy i pracownika. Jeśli więc doszło do zwolnienia dyscyplinarnego, w którym nie zaszło ciężkie naruszenie obowiązków pracowniczych, przestępstwo, ani utrata uprawnień to będzie to bezprawne zwolnienie z pracy. Podkreślić warto również ważną informację, że pracodawca ma maksymalnie miesiąc na zwolnienie dyscyplinarne pracownika, od momentu odkąd dowiedział się o jego naruszeniu lub popełnieniu przestępstwa. Jeśli przekroczy on ten termin, również będzie to niesłuszne zwolnienie dyscyplinarne.
Nieuzasadnione zwolnienie dyscyplinarne – jakie są jego skutki?
Samo zwolnienie dyscyplinarne prowadzi ze sobą szereg różnych skutków dla pracownika. Przede wszystkim, niezależnie od tego, czy zwolnienie ma swoje podstawy, czy też jest niesłuszne, zanim pracownik dowiedzie swoich racji przed sądem, musi pogodzić się z tym, że tzw. dyscyplinarka jest wiążąca. W praktyce oznacza to, że do czasu, gdy sąd uzna prawomocnym wyrokiem roszczenia zwolnionej osoby, zwolnienie pociąga za sobą skutki prawne. Co więcej, rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia stawia pracownika w niekorzystnym świetle, ponieważ będzie mu trudno od razu znaleźć nową pracę. W przypadku nieuzasadnionego rozwiązania umowy o pracę będzie on mógł oczywiście walczyć o swoje prawa przed sądem, ale musi liczyć się z tym, że nie będzie to szybka batalia.
Kiedy występuje nieuzasadnione zwolnienie dyscyplinarne, wówczas niesie to dla pracownika także możliwość skorzystania ze swoich praw i otrzymania odszkodowania. Oczywiście występują także skutki takiego zwolnienia. Dla pracownika może być to trudny czas, często związany także ze załamaniem kariery zawodowej. Ponowny powrót na rynek pracy może okazać się mocno utrudniony, co również nie jest łatwym wyzwaniem, tym bardziej na tym samym stanowisku. Co może uczynić pracownik bezprawnie zwolniony dyscyplinarnie z pracy? Właśnie ze względu na te fakty, pracownicy, których dotknęło niesłuszne zwolnienie dyscyplinarne z pracy, mogą ubiegać się o uzyskanie odszkodowania.
Jak odwołać się od zwolnienia dyscyplinarnego?
W przypadku rozwiązania umowy o pracę w trybie natychmiastowym pracownik, który nie zgadza się z takim działaniem, może skierować sprawę do właściwego sądu pracy. Prawo pracy umożliwia walkę o swoje prawa każdemu, kto ma w tym interes, a tym bardziej jest w stanie dowieść swoich racji. Pracownik, który twierdzi, że został niesłusznie zwolniony może odwołać się do sądu na dwa sposoby. Pierwszym jest pozew o niesłuszne zwolnienie z pracy, z żądaniem przywrócenia do pracy na takich samych warunkach, jak dotychczas.
Drugie żądanie może dotyczyć zasądzenia odszkodowania za zwolnienie z pracy. W praktyce odszkodowanie z tytułu zwolnienia z pracy może iść w parze z wcześniejszym żądaniem przywrócenia na poprzednie stanowisko. Zasądzenie stosownego odszkodowania jest możliwe m.in. na podstawie art 45 KP. Bezpodstawne zwolnienie z pracy przez pracodawcę pociąga więc za sobą szereg konsekwencji, oczywiście jeśli zostało stwierdzone prawomocnym wyrokiem.
Odszkodowanie za niesłuszne zwolnienie dyscyplinarne – komu się należy?
Pracownik, który został zwolniony dyscyplinarnie bezprawnie, może ubiegać się o odszkodowanie. Warto podkreślić też, że pracownik powinien odwołać się do sądu w każdej sytuacji, w której wie, że został niesłusznie zwolniony. Jeśli pracownik nie zgadza się z podstawą takiego zwolnienia, może ubiegać się o odszkodowanie za niesłuszne zwolnienie dyscyplinarne. W takiej sytuacji posiada on dwa podstawowe żądania i są nimi:
- żądanie przywrócenia do pracy na poprzednich warunkach,
- żądanie zasądzenia wspomnianego wcześniej odszkodowania.
Należy mieć na względzie również ścisły termin na odwołanie się, od takiego zwolnienia do sądu. Termin na zakwestionowanie niesłusznego zwolnienia dyscyplinarnego jest bardzo ograniczony. Żądanie przywrócenia do pracy lub odszkodowania należy wnieść do sądu pracy w ciągu 21 dni od dnia doręczenia zawiadomienia o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia. Wybierając sąd, do którego pracownik się zwróci, może wybrać ten w okręgu siedziby pracodawcy albo zakład pracy, ewentualnie także w okręgu, w którym znajduje się sąd, w którego okręgu praca jest, była lub też miała być wykonywana. W momencie, gdy sąd uzna, że doszło do bezprawnego zwolnienia dyscyplinarnego, zasądzi przywrócenie go do pracy na dotychczasowych warunkach, a także odszkodowanie równe wynagrodzeniu, jakie otrzymałby za pracę, w czasie, w którym pozostawał on bez zatrudnienia. Nie może być to mniej niż miesiąc, a nie więcej niż trzy. Jeśli pracownik był w okresie ochronnym albo była to pracownica w ciąży, odszkodowanie za niesłuszne zwolnienie dyscyplinarne należy się za cały czas zwolnienia. Jeśli zasądzona kwota jest niewystarczająca, w związku z np. koniecznością podjęcia terapii psychologicznej w związku ze zwolnieniem z pracy, pracownik może domagać się odszkodowania za wyrządzoną mu szkodę w oparciu, o przepisy Kodeksu cywilnego, z powołaniem na przepis art. 300 Kodeksu pracy, które umożliwiają stosowanie przepisów kodeksu cywilnego w nieuregulowanych kwestiach.
Po takich doświadczeniach warto pomyśleć o urlopie po zwolnieniu dyscyplinarnym. Odpocząć i zregenerować się, by móc szukać nowej pracy. Jak przedstawiono w artykule, w określonych okolicznościach możemy mieć do czynienia z niesłusznym zwolnieniem dyscyplinarnym. To niełatwa sytuacja dla zwolnionego pracownika, gdyż start na nowej drodze kariery może być utrudniony. Może on jednak dochodzić swoich praw na drodze sądowej i zostać przywrócony do pracy, oraz otrzymać odszkodowanie.
Odszkodowanie za niesłuszne zwolnieni z pracy a podatek - w dalszej części artykułu wyjaśniamy tę i kilka innych kwestii.
Czy za wypłacone odszkodowanie należy zapłacić składki ZUS?
Odszkodowanie w sądzie pracy a świadczenia na rzecz państwa - co warto wiedzieć? Jeżeli podważenie zasadności rozwiązania umowy o pracę okaże się skuteczne i pracownik uzyska odszkodowanie za zwolnienie z pracy, pojawia się pytanie o to, czy konieczne jest zapłacenie od tej kwoty składek ZUS. Jak się okazuje, odszkodowanie od pracodawcy za zwolnienie jest z mocy prawa wyłączone z podstawy wymiaru składek ZUS. Osoba, która je otrzyma nie musi więc uiszczać składek ani też dopełniać innych formalności z tym związanych.
Czy odszkodowanie za niesłuszne zwolnienie z pracy jest opodatkowane? Czy może je zająć komornik?
Jak wygląda jednak sytuacja w odniesieniu do podatku dochodowego? Czy odszkodowanie za nieuzasadnione zwolnienie dyscyplinarne jest podstawą do naliczenia takiej daniny? Polski ustawodawca wyraźnie reguluje, że w takich okolicznościach nie mamy do czynienia z podatkiem. Co więcej, wszelkie świadczenia uzyskiwane z ubezpieczeń osobowych lub odszkodowań nie podlegają egzekucji sądowej w 3/4 ich wysokości. Oznacza to nic innego, jak to, że w razie egzekucji komornik może zająć wyłącznie 1/4 kwoty odszkodowania.
Czy wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy należy się również pracownikowi, który po zwolnieniu z pracy chorował?
Wiemy już, jakie skutki niesie dla obu stron nieuzasadnione zwolnienie dyscyplinarne, a także czy odszkodowanie zasądzone przez sąd pracy jest opodatkowane. Jedną z zasadniczych kwestii jest też to, czy np. w sytuacji, gdy decyzją sądu pracy pracownik zostanie przywrócony na dane stanowisko, należy się wynagrodzenie za okres, w którym nie pracował. Zgodnie z kodeksem pracy, pracodawca ma obowiązek zapłacenia za czas pozostawiania bez pracy z tytułu bezpodstawnego zwolnienia. Ustawodawca określa jednak maksymalny okres, za który należy się pensja, czyli 3 miesiące pozostawania bez pracy. Czy tak samo będzie jeśli zwolniony pracownik w okresie tym chorował, a więc i tak nie mógłby wykonywać swoich obowiązków zawodowych? W świetle polskiego prawa nie ma takiej możliwości, ponieważ nie można łączyć pobierania świadczenia chorobowego oraz wynagrodzenia za pracę za ten sam okres. Jeśli jednak okres pozostawania bez pracy rozpoczął się po okresie pobierania zasiłku, nic nie stoi na przeszkodzie, aby pracownik wystąpił o uregulowanie wynagrodzenia za ten czas.
Jak widzimy, dyscyplinarne zwolnienie z pracy może znacząco wpłynąć na pozycję obu stron, a jeśli dochodzi do nadużyć na tym polu, konieczna jest interwencja sądu. Realizacja obowiązków pracowniczych w czasie trwania umowy to podstawowa kwestia jeśli nie chcemy, aby doszło do wypowiedzenia z winy pracownika. Bardzo często jednak dochodzi do tego, że pracodawca idzie za daleko i przy okazji łamie prawo. Na szczęście, każdy pracownik może skierować sprawę do sądu pracy i tam walczyć o swoje interesy.
