Kiedy pracownikowi przysługuje urlop opiekuńczy?

Urlop opiekuńczy należy do uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem, które reguluje dział ósmy Ustawy z dnia 26 czerwca 1974 roku Kodeks Pracy.

Uprawnienia pracowników związane z rodzicielstwem

Kodeks Pracy przyznaje pracownikom rozmaite uprawnienia związane z rodzicielstwem. Dotyczą one zarówno matek, jak i ojców dzieci, ich opiekunów prawnych, a w określonych sytuacjach – także dalszych członków rodziny.

Kobiety oczekujące dziecka mogą korzystać ze szczególnej ochrony nawiązanego stosunku pracy, a ciężarne i karmiące na indywidualne dostosowanie rozkładu czasu pracy (m.in. na dłuższe przerwy w trakcie dnia pracy). Kolejne uprawnienia związane są z urlopami macierzyńskimi i rodzicielskimi, z których korzystać mogą także pracownicy – ojcowie i w uzasadnionych przypadkach inni członkowie rodziny. Do dyspozycji rodziców pozostają również urlopy na warunkach macierzyńskiego i rodzicielskiego (w odniesieniu przede wszystkim do dzieci przysposobionych). Pracownicy skorzystać mogą także z urlopu ojcowskiego, natomiast rodzice wykorzystać mogą także urlop wychowawczy.

Co więcej, w trakcie tych urlopów pracowników obowiązują szczególne przepisy związane z wypowiedzeniem i rozwiązaniem umowy o pracę.

Komu przysługuje urlop opiekuńczy?

Kolejnym uprawnieniem związanym z rodzicielstwem jest urlop opiekuńczy na dziecko, czyli dodatkowe dni wolne na opiekę nad dzieckiem. Z tej możliwości skorzystać mogą pracownicy, którzy wychowują co najmniej jedno dziecko, które nie przekroczyło 14. roku życia. Ponadto uprawnienie to dotyczy również osób (pracownice i pracowników), które przyjęły dziecko na wychowanie w ramach rodziny zastępczej.

Kwestię tę reguluje art. 188 Kodeksu Pracy:

„§ 1. Pracownikowi wychowującemu przynajmniej jedno dziecko w wieku do 14 lat przysługuje w ciągu roku kalendarzowego zwolnienie od pracy w wymiarze 16 godzin albo 2 dni, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia”.

Ponadto urlop ten przysługuje pracownikom bez względu na rodzaj umowy o pracę (skorzystać mogą z niego tak zatrudnieni w oparciu o umowę o pracę na czas nieokreślony, jak i określony) oraz staż pracy.

Urlop opiekuńczy – ile dni?

Urlop opiekuńczy to co do zasady 2 dni w ciągu roku kalendarzowego. Pracownik w tym czasie zachowuje swoje prawo do wynagrodzenia. Warto zauważyć, iż urlop ten – jeżeli nie zostanie wykorzystany – nie przechodzi na kolejny rok kalendarzowy. Jego wymiar pozostaje też bez związku z wymiarem pozostałych urlopów, tak przysługujących w związku z rodzicielstwem, jak i urlopu wypoczynkowego.

Urlop opiekuńczy na dziecko – ile godzin może trwać?

W 2016 roku nowelizacja Kodeksu Pracy umożliwiła wykorzystanie urlopu opiekuńczego w wymiarze godzinowym – 2 dni w tej formie stają się 16 godzinami, pozostającymi do dyspozycji pracownika. Istotne jest to, że zatrudniony musi zdecydować, w którym z tych wymiarów pracownik chce z urlopu skorzystać.

„§ 2. O sposobie wykorzystania w danym roku kalendarzowym zwolnienia, o którym mowa w § 1, decyduje pracownik w pierwszym wniosku o udzielenie takiego zwolnienia złożonym w danym roku kalendarzowym”.

Ponadto – w przypadku urlopu godzinowego – skorzystać może także pracownik zatrudniony w niepełnym wymiarze czasu pracy. Wówczas urlop ten ustalany jest proporcjonalnie do tego wymiaru czasu pracy, przy czym niepełna godzina zwolnienia jest zaokrąglana w górę (na korzyść pracownika) do pełnej godziny. Zatem: pracownik zatrudniony na pełen etat korzysta z szesnastu godzin zwolnienia, na pół etatu – z ośmiu godzin, z 1/3 etatu – z sześciu godzin (5,33 po zaokrągleniu), zaś na 1/4 etatu – z czterech godzin.

„§ 3. Zwolnienie od pracy, o którym mowa w § 1, udzielane w wymiarze godzinowym, dla pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy ustala się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy tego pracownika. Niepełną godzinę zwolnienia od pracy zaokrągla się w górę do pełnej godziny”.

Urlop opiekuńczy – co jeszcze warto wiedzieć?

Istotne jest to, że w sytuacji, gdy oboje rodzice lub opiekunowie dziecka są zatrudnieni, z uprawnień związanych z urlopem opiekuńczym korzystać może tylko jedno z nich. Możliwe jest natomiast podzielenie tego urlopu pomiędzy rodziców lub opiekunów.

To zwolnienie od pracy, które potocznie nazywane jest również opieką z tytułu wychowania dziecka, nie jest też tożsame ze zwolnieniem na opiekę dziecka chorego. W przypadku urlopu pracownicy zachowują prawo do wynagrodzenia (jest ono obliczane tak samo, jak wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy), z kolei w odniesieniu do zwolnienia lekarskiego – pobierają za ten czas zasiłek opiekuńczy.

Kolejna kwestia to fakt, iż dwudniowy (lub szesnastogodzinny) wymiar urlopu przysługuje rodzicom niezależnie od liczby dzieci, które wychowują – wymiar ten nie zmienia się w odniesieniu do dwójki czy trójki dzieci.

Jak też wspomniano, to pracownicy decydują o tym, w jakiej formie z urlopu opiekuńczego skorzystają – czy wykorzystają go w całości, czy też urlop ten podzielą (na dni lub godziny). Kodeks Pracy nie wskazał limitów w liczbie zwolnień, z których korzysta pracownik (określił jedynie maksymalny wymiar tych zwolnień). Dopuszczalne jest korzystanie np. z jednej godziny zwolnienia przez dwa tygodnie. Pamiętać jednak należy, iż wykorzystanie urlopu należy skonsultować z pracodawcą, a zwolnienie od pracy nie powinno wywołać zakłóceń w organizacji pracy zakładu.

Urlop ten udzielany jest zresztą na wniosek pracownika. Jak wskazano, w pierwszym wniosku w danym roku kalendarzowym należy określić, jak zwolnienie zostanie wykorzystane.

Urlop opiekuńczy - wzór. Jak wygląda wniosek o opiekę nad dzieckiem?

Opieka nad dzieckiem wiąże się z częstą nieobecnością pracownika. Pracodawca powinien w taki sposób zaplanować obsadę stanowisk i harmonogram pracy, aby w nagłych sytuacjach, takich jak opieka na dziecko, firma mogła nadal funkcjonować, a inny pracownik miał okazję skutecznie zastąpić osobę podczas jej nieobecności. Trzeba jednak wiedzieć, że pracownik ma pełne prawo do opieki nad dzieckiem. Urlop z tytułu opieki nad dzieckiem wynosi w Polsce 2 dni. Często pada pytanie typu - urlop na dziecko do ilu lat? Osoby nieznające tematu wymiaru czasu pracy oraz przysługujących dni urlopowych, nie wiedzą dokładnie, ile dni urlopu z tytułu opieki nad dzieckiem mogą się spodziewać. Tak jak wspomnieliśmy wcześniej, opieka na dziecko dotyczy przede wszystkim rodzica posiadającego dziecko, które ma do 14 lat.

Jak wygląda wzór wniosku o opiekę nad dzieckiem? Zazwyczaj w wielu miejscach pracy zatrudniony może odebrać gotowy wzór pracy z działu kadr. Jeśli firma korzysta z elektronicznej ewidencji czasu pracy, udostępniając pracownikowi odpowiedni program, wniosek można wypełnić za pośrednictwem panelu. Pracownik wysyła po prostu stosowny druk online - zależy to oczywiście od wewnętrznych ustaleń pracodawcy. Tradycyjny wzór wniosku o opiekę nad dzieckiem powinien zawierać:

• dane pracownika
• miejscowość, data złożenia wniosku
• dane pracodawcy
• tytuł wniosku: “Wniosek o udzielenie opieki nad dzieckiem - na podstawie art. 188 K.P.
• datę urlopu opiekuńczego  na dziecko
• wymiar godzinowy urlopu
• oświadczenie, że drugi z rodziców nie korzysta z uprawnień art. 188 K.P.
• podpis pracownika.