Szkolenie BHP - co ile lat? Kompleksowy przewodnik

Szkolenia z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy stanowią fundament bezpiecznego środowiska pracy. Zgodnie z przepisami Kodeksu pracy pracodawca ma obowiązek zapewnić pracownikom odpowiednie przeszkolenie przed dopuszczeniem do wykonywania obowiązków oraz prowadzić okresowe szkolenia w trakcie zatrudnienia. Częstotliwość tych szkoleń zależy od rodzaju stanowiska, charakteru wykonywanej pracy oraz poziomu ryzyka zawodowego.

Najważniejsze informacje

1. Pracownicy na stanowiskach robotniczych wykonujący prace szczególnie niebezpieczne muszą odbywać szkolenia okresowe co rok, natomiast pozostali pracownicy robotniczy co 3 lata.

2. Osoby kierujące pracownikami, pracodawcy, pracownicy inżynieryjno-techniczni oraz służba BHP powtarzają szkolenia okresowe co 5 lat, przy czym pierwsze szkolenie okresowe pracodawcy i kierownicy muszą odbyć w ciągu 6 miesięcy od rozpoczęcia pracy.

3. Pracownicy administracyjno-biurowi odbywają szkolenia okresowe co 6 lat, jednak mogą być całkowicie zwolnieni z tego obowiązku, jeśli pracodawca jest zakwalifikowany do grupy działalności o kategorii ryzyka nie wyższej niż trzecia.

4. Wszystkie szkolenia z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy odbywają się w czasie pracy i na koszt pracodawcy, bez żadnych wyjątków.

5. Pierwsze szkolenie okresowe pozostali pracownicy muszą odbyć w ciągu 12 miesięcy od rozpoczęcia zatrudnienia, z wyjątkiem osób kierujących, które mają na to tylko 6 miesięcy.

Podstawy prawne szkoleń BHP

Obowiązek przeprowadzania szkoleń w dziedzinie bezpieczeństwa i higienicznych warunków pracy wynika bezpośrednio z Kodeksu pracy. Zgodnie z art. 237³ § 2 Kodeksu pracy pracodawca jest zobowiązany zapewnić przeszkolenie pracownika przed dopuszczeniem go do pracy oraz prowadzić okresowe szkolenia w tym zakresie.

Szczegółowe zasady organizacji i przeprowadzania szkoleń reguluje Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 roku w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy.

Szkolenia odbywają się więc w czasie pracy i na koszt pracodawcy. Oznacza to, że czas spędzony na szkoleniu jest traktowany jako czas pracy, za który pracownikowi przysługuje wynagrodzenie.

Dwa rodzaje szkoleń BHP

System szkoleń w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy opiera się na dwóch filarach.

Wstępne szkolenie BHP przeprowadzane jest przed dopuszczeniem pracownika do wykonywania obowiązków i składa się z instruktażu ogólnego oraz instruktażu stanowiskowego. Instruktaż ogólny trwa minimum 3 godziny lekcyjne i prowadzony jest w celu zapoznania pracownika z podstawowymi przepisami zawartymi w Kodeksie pracy, zasadami obowiązujące w danym zakładzie oraz zasadami udzielania pierwszej pomocy.

Instruktaż stanowiskowy przeprowadza przełożony pracownika, pracodawca lub inna osoba kierująca pracownikami. Dotyczy on specyficznych zagrożeń w zakresie BHP występujących na konkretnym stanowisku pracy. Pracownik wykonujący pracę na kilku stanowiskach musi odbyć instruktaż stanowiskowy na każdym z nich.

Szkolenia okresowe mają inny charakter i cel. Ich zadaniem jest aktualizacja i ugruntowanie wiedzy z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy oraz zapoznanie uczestników z nowymi rozwiązaniami techniczno-organizacyjnymi. Częstotliwość tych szkoleń zależy od rodzaju stanowiska i charakteru wykonywanej pracy.

Częstotliwość szkoleń okresowych według stanowisk

Częstotliwość przeprowadzanie szkoleń zależy m.in. od rodzaju stanowiska, na którym zatrudniony jest pracownik.

Stanowiska robotnicze – co 3 lata lub co rok

Pracownicy zatrudnieni na stanowiskach robotniczych stanowią najliczniejszą grupę objętą obowiązkiem szkoleń okresowych. Dla większości stanowisk robotniczych przewidziano szkolenia okresowe nie rzadziej niż raz na 3 lata.

Zupełnie inaczej wygląda sytuacja pracowników wykonujących prace szczególnie niebezpieczne. Ta grupa musi odnawiać swoje szkolenia znacznie częściej – nie rzadziej niż raz na rok. Do prac szczególnie niebezpiecznych zalicza się między innymi roboty budowlane, rozbiórkowe, remontowe i montażowe prowadzone bez wstrzymania ruchu zakładu, prace w zbiornikach, kanałach, wnętrzach urządzeń technicznych, prace przy użyciu materiałów niebezpiecznych oraz prace na wysokości.

Pracodawca jest zobowiązany do ustalenia i aktualizowania wykazu prac szczególnie niebezpiecznych występujących w zakładzie pracy.

Kadra kierownicza i pracodawcy – co 5 lat

Osoby kierujące pracownikami ponoszą szczególną odpowiedzialność za bezpieczeństwo podległych im zespołów. Z tego powodu przepisy nakładają na nich obowiązek regularnego podnoszenia kwalifikacji w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. Szkolenia okresowe dla tej grupy odbywają się nie rzadziej niż raz na 5 lat.

Do kategorii tej należą pracodawcy, kierownicy różnego szczebla, mistrzowie, brygadziści oraz inne osoby pełniące funkcje nadzorcze i kierownicze. Istotną kwestią jest termin pierwszego szkolenia okresowego dla osób kierujących – muszą go odbyć w okresie do 6 miesięcy od rozpoczęcia pracy na tych stanowiskach.

Pracownicy inżynieryjno-techniczni – co 5 lat

Grupa pracowników inżynieryjno-technicznych obejmuje projektantów, konstruktorów maszyn i innych urządzeń technicznych, technologów oraz organizatorów produkcji. Ze względu na charakter ich pracy i wpływ podejmowanych przez nich decyzji na bezpieczeństwo innych pracowników, ta kategoria również podlega szkoleniom okresowym co 5 lat.

Pracownicy służby BHP – co 5 lat

Pracownicy służby bezpieczeństwa i higieny pracy oraz inne osoby wykonujące zadania tej służby muszą aktualizować swoją wiedzę nie rzadziej niż raz na 5 lat. Program szkolenia dla tej grupy jest najbardziej rozbudowany i obejmuje zagadnienia związane z identyfikacją i analizą zagrożeń zawodowych, oceną ryzyka, prowadzeniem kontroli stanu bezpieczeństwa oraz metodami organizacji szkoleń.

Pracownicy administracyjno-biurowi – co 6 lat lub zwolnienie

Pracownicy administracyjno-biurowi stanowią szczególną grupę, dla której przepisy przewidują najdłuższe okresy między szkoleniami oraz możliwość całkowitego zwolnienia z obowiązku szkoleń okresowych. Standardowo szkolenia okresowe dla tej grupy odbywają się nie rzadziej niż raz na 6 lat.

Jednak zgodnie z Kodeksem pracy szkolenie okresowe pracownika nie jest wymagane w przypadku pracownika zatrudnionego na stanowisku administracyjno-biurowym, gdy rodzaj przeważającej działalności pracodawcy znajduje się w grupie działalności, dla której ustalono kategorię ryzyka nie wyższą niż trzecia. Zwolnienie administracyjno-biurowych z okresowych szkoleń BHP nie dotyczy pracowników wykonujących pracę zdalną

Pracodawcy zakwalifikowani do grupy działalności o kategorii ryzyka 1, 2 lub 3 mogą zwolnić swoich pracowników biurowych z obowiązku szkoleń okresowych. Są to branże o najniższych wskaźnikach wypadkowości i najmniej szkodliwych czynnikach dla zdrowia, takie jak działalność związana z oprogramowaniem, działalność prawnicza, rachunkowo-księgowa czy doradztwo podatkowe.

Jeśli rodzaj przeważającej działalności pracodawcy znajdzie się w grupie działalności o wyższej niż trzecia kategorii ryzyka, pracodawca jest obowiązany przeprowadzić szkolenie okresowe pracownika w terminie nie dłuższym niż 6 miesięcy od dnia ustalenia wyższej kategorii ryzyka.

Terminy pierwszego szkolenia okresowego BHP

Pierwsze szkolenie okresowe odgrywa kluczową rolę w systemie bezpieczeństwa pracy. Dla pracodawców oraz innych osób kierujących pracownikami termin pierwszego szkolenia okresowego wynosi do 6 miesięcy od rozpoczęcia pracy na tych stanowiskach. To stosunkowo krótki okres, który wynika z dużej odpowiedzialności tych osób za bezpieczeństwo podległych im pracowników.

Pozostałe grupy pracowników – na stanowiskach robotniczych, inżynieryjno-technicznych, administracyjno-biurowych oraz pracownicy służby BHP – powinny odbyć pierwsze szkolenie okresowe w okresie do 12 miesięcy od rozpoczęcia pracy na danym stanowisku. Ten dłuższy termin pozwala pracownikowi najpierw zapoznać się z praktyką zawodową, a dopiero potem uczestniczyć w szkoleniu okresowym.

Dokumentacja i zarządzanie szkoleniami BHP

Prowadzenie prawidłowej dokumentacji szkoleń stanowi istotny element systemu zarządzania bezpieczeństwem pracy. Dla szkoleń wstępnych podstawowym dokumentem jest karta szkolenia wstępnego. W przypadku szkoleń okresowych kluczowym dokumentem jest zaświadczenie o ukończeniu szkolenia. Oba dokumenty przechowuje się w aktach osobowych pracownika.

Pracodawca powinien prowadzić ewidencję szkoleń pracowników, pozwalającą na bieżące monitorowanie terminów ważności poszczególnych szkoleń. Wiele firm wykorzystuje w tym celu systemy informatyczne wspierające zarządzanie dokumentacją pracowniczą.

Konsekwencje braku aktualnych szkoleń BHP

Niedopełnienie obowiązku przeprowadzenia szkoleń w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy może pociągnąć za sobą poważne konsekwencje dla pracodawcy. Zgodnie z art. 283 § 1 Kodeksu pracy kto, będąc odpowiedzialnym za stan bezpieczeństwa i higieny pracy albo kierując pracownikami, nie przestrzega przepisów lub zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, podlega karze grzywny od 1000 złotych do 30000 złotych. Podczas kontroli przeprowadzanej przez Państwową Inspekcję Pracy inspektor pracy weryfikuje dokumentację szkoleniową pracowników. Brak aktualnych zaświadczeń może skutkować wydaniem nakazu usunięcia stwierdzonych nieprawidłowości w wyznaczonym terminie.

Konsekwencje braku szkoleń mogą być szczególnie dotkliwe w przypadku wypadku przy pracy. Jeśli okaże się, że pracownik, który uległ wypadkowi, nie posiadał aktualnego szkolenia z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy, pracodawca może ponieść odpowiedzialność cywilną za szkodę.

Warto też pamiętać, że pracodawca nie może dopuścić pracownika do pracy, do której wykonywania nie posiada on dostatecznej znajomości przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.

Podsumowanie

Częstotliwość szkoleń okresowych w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy jest precyzyjnie określona w przepisach prawa i zależy od rodzaju wykonywanej pracy oraz poziomu ryzyka zawodowego. Pracownicy na stanowiskach robotniczych wykonujący prace szczególnie niebezpieczne muszą odnawiać szkolenia co roku, pozostali robotnicy co 3 lata. Osoby kierujące pracownikami, pracodawcy, pracownicy inżynieryjno-techniczni, służba BHP oraz pracownicy narażeni na czynniki szkodliwe odbywają szkolenia co 5 lat. Pracownicy administracyjno-biurowi podlegają szkoleniom co 6 lat, z możliwością zwolnienia w przypadku pracodawców zakwalifikowanych do niskich kategorii ryzyka. Pracodawca ponosi pełną odpowiedzialność za zapewnienie pracownikom odpowiednich szkoleń i musi organizować je w czasie pracy oraz na swój koszt. Warto pamiętać, że szkolenia z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy to nie tylko obowiązek prawny, ale przede wszystkim inwestycja w bezpieczeństwo pracowników i prawidłowe funkcjonowanie przedsiębiorstwa.